Αντιγόνη Τσιούλη: Η prima ballerina στην Εθνική Όπερα του Καΐρου είναι Ελληνίδα

Ο χορός για μένα είναι τρόπος ζωής. Είναι ο τρόπος που εκφράζομαι, που επικοινωνώ με τον κόσμο χωρίς λόγια. Από μικρή, μέσα από το μπαλέτο βρήκα την πειθαρχία, την ελευθερία, αλλά και μια βαθιά σύνδεση με τον εαυτό μου. Στη σκηνή νιώθω απόλυτα ζωντανή, κάθε κίνηση έχει ψυχή, κάθε παράσταση είναι μια ιστορία που λέω με το σώμα μου. Δεν είναι απλώς τέχνη, είναι η ανάσα μου.

Ποια prima ballerina θαυμάζετε και γιατί;

Θαυμάζω βαθιά τη Natalia Osipova. Είναι μια χορεύτρια που συνδυάζει τεχνική τελειότητα με απίστευτο συναίσθημα. Κάθε της κίνηση έχει δύναμη, βάθος και μια μοναδική δραματικότητα, δεν περιορίζεται απλά στο να εκτελεί, ζει κάθε ρόλο. Αυτό είναι που με εμπνέει: η ικανότητά της να μεταμορφώνεται και να "καταπίνει" τη σκηνή με την ενέργειά της. Είναι υπενθύμιση για μένα ότι ο χορός είναι κάτι πολύ περισσότερο από ωραίες κινήσεις, είναι ψυχή.

Πώς το ταλέντο σας έφτασε μέχρι την Εθνική Όπερα του Καΐρου;

Η πορεία μου μέχρι την Εθνική Όπερα του Καΐρου ήταν συνδυασμός επιμονής, πάθους και ανάγκης για εξέλιξη. Αφού αποφοίτησα από την Ανώτερη Επαγγελματική Σχολή Χορού της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ήξερα πως ήθελα να διευρύνω τους ορίζοντές μου. Έψαξα ευκαιρίες στο εξωτερικό, πέρασα από οντισιόν και, με πίστη στον εαυτό μου, κατάφερα να ενταχθώ στο corps de ballet του Καΐρου. Δεν ήταν εύκολο, άφησα πίσω την οικογένειά μου, τη χώρα μου, τη "ζώνη άνεσής" μου. Όμως, η ανάγκη να ζήσω απόλυτα αυτό που αγαπώ ήταν πιο δυνατή. Στην Όπερα του Καΐρου βρήκα χώρο να αναπνεύσω καλλιτεχνικά, να εξελιχθώ, και να δοκιμάσω ρόλους που με μεταμόρφωσαν ως χορεύτρια και ως άνθρωπο.

Η σπουδαία Αμερικανίδα χορογράφος Μάρθα Γκράχαμ είχε πεί: «Οι μεγάλοι χορευτές δεν είναι μεγάλοι εξαιτίας της τεχνικής τους. Είναι μεγάλοι εξαιτίας του πάθους τους». Συμφωνείτε;

 Ναι, συμφωνώ απόλυτα με τα λόγια της Μάρθα Γκράχαμ. Η τεχνική είναι βασικό θεμέλιο, είναι αυτό που χτίζεις με χρόνια σκληρής δουλειάς. Αλλά το πάθος… αυτό είναι που σε ξεχωρίζει. Ένας χορευτής μπορεί να εκτελεί τέλεια κάθε βήμα, αλλά αν δεν υπάρχει ψυχή, δεν αγγίζει τον θεατή. Το πάθος είναι αυτό που σε κάνει να συνεχίζεις όταν το σώμα πονάει, όταν οι δυσκολίες σε λυγίζουν. Είναι αυτό που σε κάνει να ανεβαίνεις στη σκηνή και να λες μια αλήθεια χωρίς λέξεις. Γι’ αυτό και οι μεγάλοι χορευτές είναι αυτοί που δεν απλώς χορεύουν, είναι αυτοί που νιώθουν, που καίνε, που συγκινούν.

Περιγράψτε μου μία μέρα σας στο Κάιρο.

Μια συνηθισμένη μέρα μου στο Κάιρο κυλάει με ρυθμό αυστηρό, αλλά γεμάτο ουσία και τέχνη: Ξεκινάω νωρίς το πρωί. Το φως της πόλης είναι διαφορετικό, έντονο, ζεστό και με μια ενέργεια που νιώθεις από το πρώτο λεπτό. Πρώτα φροντίζω τον εαυτό μου: ένα καλό πρωινό, λίγη διατάση και νοητική προετοιμασία για ό,τι με περιμένει.

Στις 10:00 ξεκινούν τα καθημερινά μαθήματα κλασικού χορού στην Όπερα του Καΐρου. Είναι αυστηρή προπόνηση, εστιασμένη στην τεχνική, στη δύναμη και στη συγκέντρωση. Μετά, συνήθως ακολουθούν πρόβες που μπορεί να διαρκέσουν μέχρι αργά το απόγευμα, ειδικά αν πλησιάζει παράσταση. Στο διάλειμμα, κάποιες φορές συνομιλώ με συναδέλφους ή βρίσκω μια ήσυχη γωνιά για να σημειώσω πράγματα για τον ρόλο που δουλεύω, είμαι άνθρωπος που επεξεργάζεται πολύ τον χαρακτήρα που καλείται να “φορέσει”.

Το βράδυ, αν δεν έχουμε παράσταση, επιστρέφω στο σπίτι μου κουρασμένη αλλά γεμάτη. Μαγειρεύω κάτι απλό, διαβάζω ή ακούω μουσική. Αν έχουμε παράσταση, τότε όλα περιστρέφονται γύρω από εκείνη τη μαγική ώρα: προετοιμασία, ένταση, μακιγιάζ, κοστούμι και... φώτα σκηνής. Το Κάιρο είναι έντονο, ζωντανό και καμιά φορά χαοτικό, αλλά με έχει αγκαλιάσει. Μέσα σε αυτήν την πόλη, η τέχνη μου έχει βρει χώρο να ανθίσει.

Τι σημαίνει για σας να είστε η πρώτη Ελληνίδα μπαλαρίνα στην Εθνική Όπερα του Καίρου;

Eίναι μεγάλη τιμή αλλά και ευθύνη. Κουβαλάω την πατρίδα μου πάνω στη σκηνή κάθε φορά που χορεύω, όχι μόνο το ταλέντο και την τεχνική μου, αλλά και την ψυχή της Ελλάδας: τη δύναμη, τη μεσογειακή ευαισθησία, την εσωτερική φωτιά που μας χαρακτηρίζει.

Είναι συγκινητικό να βλέπω το όνομά μου συνδεδεμένο με έναν τόσο ιστορικό και απαιτητικό θεσμό όπως η Όπερα του Καΐρου, και να ξέρω ότι, μέσα από εμένα, η ελληνική παρουσία υπάρχει και λάμπει σε ένα διεθνές καλλιτεχνικό περιβάλλον. Δεν το θεωρώ προσωπική μόνο επιτυχία, είναι ένα μικρό κομμάτι πολιτιστικής εξωστρέφειας,μια γέφυρα μεταξύ πολιτισμών.

Και κάθε φορά που ανεβαίνω στη σκηνή, νιώθω ότι χορεύω και για εκείνο το κοριτσάκι στο Χαϊδάρι που ονειρευόταν, αλλά και για κάθε Ελληνίδα χορεύτρια που ελπίζει πως τα όνειρά της έχουν θέση στον κόσμο.

Σε μία παράσταση μπαλέτου συνήθως δεν βλέπουμε τον κόπο πίσω από το τελικό αποτέλεσμα. Πώς είναι αλήθεια το «πίσω από…» για τους χορευτές μέχρι να φτάσουν στην αρτιότητα της παράστασης;

Είναι αλήθεια πως αυτό που βλέπει ο κόσμος στη σκηνή είναι η μαγεία, η χάρη, η φαινομενική «ευκολία» των κινήσεων. Όμως πίσω από αυτή την τελειότητα, κρύβεται ένας κόσμος σιωπηλού μόχθου. Το «πίσω από...» είναι ιδρώτας, πόνος, αμέτρητες επαναλήψεις. Είναι πρόβες που κρατούν ώρες, τραυματισμοί που αντιμετωπίζεις σιωπηλά, παπούτσια που φθείρονται γρηγορότερα από όσο αντέχεις εσύ. Είναι η πειθαρχία που γίνεται δεύτερη φύση, η ψυχική πίεση να ξεπερνάς τον εαυτό σου κάθε μέρα. Είναι η λεπτομέρεια στο κάθε δάχτυλο, στο βλέμμα, στο πώς «ανασαίνεις» πάνω στη μουσική. Υπάρχουν στιγμές που το σώμα σου λέει «όχι», κι εσύ του λες «ναι». Υπάρχουν στιγμές που αμφιβάλλεις για όλα, αλλά μια ματιά στον καθρέφτη και μια σωστή κίνηση αρκείγια να συνεχίσεις. Όμως αυτή η αλήθεια, όσο σκληρή κι αν είναι, είναι και ευλογία. Γιατί μέσα από αυτή τη διαδρομή, γεννιέται η ομορφιά που φτάνει στο κοινό. Και όταν τελικά βγεις στη σκηνή, όλα αυτά χάνονται μέσα σε ένα βλέμμα, ένα φως, μια κίνηση. Και τότε ξέρεις: άξιζε.

Η καταγωγή μπορεί να αποτυπωθεί στις κινήσεις ενός χορευτή;

Ναι, η καταγωγή μπορεί και συχνά αποτυπώνεται στις κινήσεις ενός χορευτή. Όχι, με έναν προφανή τρόπο, αλλά με έναν υπόγειο, σχεδόν ποιητικό. Ο πολιτισμός που κουβαλάς μέσα σου, οι ρίζες σου, η μουσική που άκουγες παιδί, η γλώσσα που σε νανούρισε… όλα αυτά διαμορφώνουν τον τρόπο που εκφράζεσαι. Στον δικό μου χορό, πιστεύω πως υπάρχει κάτι το μεσογειακό: η ένταση, το πάθος, η έκρηξη του συναισθήματος. Οι Έλληνες έχουμε μια σωματικότητα που δεν περιορίζεται. Δεν κρατάμε πίσω τα συναισθήματά μας και αυτό βγαίνει στις κινήσεις μας. Υπάρχει μια εσωτερική φωτιά, μια ελευθερία που δύσκολα διδάσκεται, αλλά βαθιά βιώνεται. Δεν σημαίνει ότι κάποιος που είναι από άλλη χώρα δεν μπορεί να εκφραστεί με τον ίδιο τρόπο. Απλώς η καταγωγή λειτουργεί σαν φίλτρο: παίρνεις τη τεχνική, αλλά την περνάς μέσα από τη δική σου ψυχή και εκεί αφήνεις το «ποιος είσαι» να φανεί.

Ποια είναι η κουλτούρα στον κλασικό χορό που έχει η Αιγυπτιακή πρωτεύουσα;

Το Κάιρο έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τον κλασικό χορό, όχι τόσο εκτεταμένη όσο σε χώρες με βαθιά δυτική παράδοση στο μπαλέτο, αλλά σίγουρα ζωντανή και με σεβασμό. Η Όπερα του Καΐρου είναι ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κέντρα της Μέσης Ανατολής και φιλοξενεί παραστάσεις υψηλού επιπέδου, τόσο από ντόπιους όσο και από διεθνείς καλλιτέχνες.

Υπάρχει κοινό που αγαπάει το μπαλέτο, ένα κοινό που έρχεται με ανοιχτή καρδιά και διάθεση να «ταξιδέψει». Δεν είναι πάντα εξοικειωμένο με τη λεπτομέρεια της τεχνικής, αλλά ξέρει να νιώθει. Και αυτό είναι ο,τι πιο όμορφο. Το κοινό εδώ σε παρακολουθεί με σεβασμό, με συγκέντρωση και στο τέλος, αν τους έχεις αγγίξει, στο δείχνουν με μια σιωπή ή ένα παρατεταμένο χειροκρότημα που σε κάνει να νιώθεις πως άξιζε ο κόπος.

Η κουλτούρα γύρω από το μπαλέτο αναπτύσσεται διαρκώς. Υπάρχουν νέοι που σπουδάζουν χορό, σχολές που προσπαθούν να ανεβάσουν το επίπεδο και μια όλο και μεγαλύτερη αποδοχή του μπαλέτου ως σημαντικής μορφής τέχνης. Το να είσαι μέρος αυτής της καλλιτεχνικής αφύπνισης είναι ευλογία. Νιώθεις πως προσφέρεις κάτι, όχι μόνο ως χορευτής, αλλά και ως φορέας πολιτισμού.

Πιστεύετε ότι η Ελλάδα αναπτύσσει μία  κουλτούρα στον κλασικό χορό;  

Η Ελλάδα κάνει βήματα προς τη δημιουργία μιας σταθερής κουλτούρας γύρω από τον κλασικό χορό, αλλά ακόμα έχουμε δρόμο. Υπάρχει πολύ ταλέντο, παιδιά με φυσική κίνηση, πάθος, φλόγα. Υπάρχουν και δάσκαλοι που δουλεύουν με αφοσίωση, συχνά χωρίς τα μέσα ή την αναγνώριση που θα έπρεπε

Ωστόσο, δεν έχουμε ακόμα εδραιωμένη την κουλτούρα εκείνη που βλέπεις σε χώρες όπως η Ρωσία ή η Γαλλία, όπου ο χορός θεωρείται εθνική υπόθεση. Στην Ελλάδα, ο χορός πολλές φορές αντιμετωπίζεται σαν χόμπι, όχι ως σοβαρό επάγγελμα. Κι αυτό είναι κρίμα, γιατί έχουμε ανθρώπους που μπορούν να σταθούν σε διεθνές επίπεδο.

Χρειάζεται παιδεία, στήριξη από την Πολιτεία, επενδύσεις σε υποδομές και κυρίως μια αλλαγή στη νοοτροπία. Να δούμε τον χορό, όχι ως πολυτέλεια, αλλά ως πολιτισμό. Αν αυτό αλλάξει, τότε ναι, η Ελλάδα μπορεί όχι απλώς να αναπτύξει κουλτούρα στον κλασικό χορό, αλλά να γίνει και φυτώριο για νέες γενιές σπουδαίων χορευτών.

Πώς είναι για μία γυναίκα να ζει στο Κάιρο;

Το να ζεις ως γυναίκα στο Κάιρο είναι μια εμπειρία πολύπλοκη. Από τη μια, είναι μια πόλη με απίστευτη ενέργεια, πολιτισμό, φιλόξενους ανθρώπους και ζωντάνια που σε συνεπαίρνει. Από την άλλη, υπάρχουν ιδιαιτερότητες που πρέπει να κατανοήσεις και να προσαρμοστείς. Ως ξένη και καλλιτέχνιδα, νιώθω πως έχω μια σχετική ελευθερία κινήσεων, αλλά πάντα μέσα σε συγκεκριμένα κοινωνικά πλαίσια. Η αιγυπτιακή κοινωνία είναι πιο συντηρητική σε σχέση με την ελληνική και ο δημόσιος χώρος για τη γυναίκα είναι πιο περιορισμένος σε κάποια επίπεδα, είτε αυτό αφορά τον τρόπο που ντύνεσαι, είτε το πώς σε κοιτούν, είτε τον τρόπο που εκφράζεσαι.

Υπάρχουν και θετικές πλευρές: υπάρχουν μορφωμένες, δυναμικές γυναίκες που διεκδικούν τη θέση τους, υπάρχουν δίκτυα υποστήριξης και ένας σταδιακός  εκσυγχρονισμός. Ωστόσο, η καθημερινότητα θέλει προσοχή, αυτοέλεγχο και κατανόηση του πολιτισμικού πλαισίου. Δεν είναι θέμα φόβου, είναι θέμα σεβασμού και ισορροπίας. Για μένα, ήταν πρόκληση. Αλλά μέσα από αυτήν τη συνύπαρξη, έμαθα περισσότερα για τον εαυτό μου. Έμαθα να μετρώ τη δύναμή μου αλλιώς. Και κυρίως, να χτίζω χώρο για να υπάρχω με αξιοπρέπεια, ακόμα κι εκεί που τα πράγματα είναι πιο δύσκολα για μια γυναίκα. 

Σας λείπει η Ελλάδα; Σκέφτεστε να επιστρέψετε στην Ελλάδα μόνιμα;

Ναι, η Ελλάδα μου λείπει. Μου λείπει ο ήλιος της, η μυρωδιά από το γιασεμί τα καλοκαίρια, το φως, αυτό το μοναδικό, ελληνικό φως που δεν υπάρχει πουθενά αλλού. Μου λείπει η γλώσσα στους δρόμους, οι δικοί μου άνθρωποι, η απλότητα του να πιεις έναν καφέ "στη γειτονιά".

Η ζωή στο εξωτερικό σού ανοίγει ορίζοντες, αλλά σε γεμίζει και με μια διαρκή νοσταλγία. Η Ελλάδα είναι ριζωμένη μέσα μου και ναι, σκέφτομαι συχνά την επιστροφή. Όχι, μόνο για προσωπικούς λόγους, αλλά και γιατί νιώθω πως έχω χρέος, να φέρω πίσω εμπειρίες, να συμβάλλω στην εξέλιξη του χορού εκεί όπου ξεκίνησαν όλα για μένα.

Το όνειρό μου είναι κάποια στιγμή να δημιουργήσω έναν χώρο χορού στην Ελλάδα. Έναν χώρο που δεν θα διδάσκει μόνο τεχνική, αλλά και ψυχή, αυτογνωσία, τόλμη. Δεν ξέρω πότε θα γίνει αυτό, αλλά ναι, το σκέφτομαι. Και όσο κι αν αγαπώ τη διαδρομή μου στο εξωτερικό, η Ελλάδα είναι πάντα το λιμάνι μου.