Ζούμε σε μια εποχή όπου το «ιδανικό σώμα» δεν είναι πια απλώς στόχος – είναι απαιτούμενο. Στα social media, στην τηλεόραση, ακόμα και στις πιο καθημερινές συνομιλίες, το σώμα παραμένει αντικείμενο παρατήρησης, σχολιασμού, σύγκρισης. Και κάπου εκεί, ανάμεσα σε hashtags για clean eating, “διατροφικά challenges” και αόρατους κανόνες θηλυκότητας, χιλιάδες γυναίκες – και άντρες – χάνουν σιγά σιγά τον έλεγχο της σχέσης τους με το φαγητό, με το σώμα τους, με τον ίδιο τους τον εαυτό.
Οι διατροφικές διαταραχές δεν ξεκινούν απαραίτητα με δραματική απώλεια βάρους ή λιποθυμίες. Πολλές φορές, ξεκινούν με μια απλή αίσθηση «ανεπαρκούς εαυτού». Με την ανάγκη να αποκτήσεις έλεγχο σε έναν κόσμο που σε τρομάζει. Με τη βαθιά πεποίθηση πως, αν καταφέρεις να έχεις το «σωστό σώμα», θα αγαπηθείς περισσότερο – από τους άλλους και, κυρίως, από εσένα την ίδια.
Σε αυτό το άρθρο, η Αφροδίτη Κράβαρη, λίγο πριν φέρει στον κόσμο το πρώτο της παιδί, μάς μιλά ανοιχτά για τη δική της εμπειρία με τη διατροφική διαταραχή. Με αφοπλιστική ειλικρίνεια, χωρίς ίχνος αυτολύπησης, ξετυλίγει τη δική της διαδρομή που ξεκίνησε από την ανάγκη να "βελτιώσει τον εαυτό της" και κατέληξε σε σωματική και ψυχική εξάντληση. Και τελικά, μας δείχνει πως η θεραπεία δεν είναι μια γραμμική πορεία, αλλά ένας αγώνας να χτίσεις ξανά μια υγιή σχέση με την τροφή – και με την ίδια τη ζωή.
Πώς εκδηλώθηκε η διατροφική διαταραχή στη δική σου ζωή; Τι άρχισε να αλλάζει στη σχέση σου με το φαγητό;
Δεν ξεκίνησε απότομα. Ήταν ένα σχόλιο «σαν να πάχυνες» - και από εκεί και πέρα, όλα εστίασαν στο σώμα. Το φαγητό έγινε εχθρός, ο έλεγχος αυτοσκοπός. Ξεκίνησε «αθώα», με λίγη παραπάνω προσοχή, και εξελίχθηκε σε εμμονή. Κάθε μπουκιά ήταν αγώνας, κάθε αριθμός μια απόδειξη της «αξίας» μου. Θυμάμαι τον εαυτό μου στην Αγγλία, στα 42 κιλά. Το σώμα μου δεν ανταποκρινόταν πια. Κρύωνα μέσα στο καλοκαίρι. Η μητέρα μου δεν με αναγνώριζε - κι εγώ το ίδιο. Κι όμως, δεν σταματούσα. Γιατί η διαταραχή δεν είναι μόνο το φαγητό. Είναι η φωνή που λέει «συνέχισε, κι ας πονάς». Και την ακούς, γιατί φοβάσαι τη σιωπή της. Άρχισα να κουράζομαι. Όχι, σωματικά μόνο - αλλά υπαρξιακά. Ήμουν βαθύτατα θλιμμένη. Δεν με γέμιζε τίποτα. Είχα χάσει το νόημα. Ήταν σαν να ζούσα μια ζωή που δεν είχε κανένα χρώμα, κανέναν προορισμό.
Από ένα σημείο και μετά, δεν άντεχα να βλέπω τη ζωή να περνά και εγώ να μετράω μπουκιές. Δεν άντεχα να ζω μέσα σε τόσο φόβο.
Και τότε, σιγά σιγά, κάτι μέσα μου άρχισε να ρωτά: «Κι αν δεν είναι έτσι; Κι αν υπάρχει κι άλλος τρόπος;». Η αλλαγή δεν ήρθε από τη μια μέρα στην άλλη. Ήταν μια πορεία γεμάτη μικρές νίκες, πολλές υποτροπές, αμφιβολίες, αλλά και στιγμές συνειδητοποίησης. Άρχισα να δίνω χώρο στο φαγητό να μην είναι φόβος, αλλά σχέση. Άρχισα να βλέπω το σώμα μου ως κάτι ζωντανό, όχι ως αντικείμενο προς “διόρθωση”. Έτσι ξεκίνησε το χτίσιμο εμπιστοσύνης.
Οι διατροφικές διαταραχές είναι συνήθως ένα πολύ προσωπικό θέμα, για το οποίο πολλές γυναίκες και άνδρες δυσκολεύονται να μιλήσουν ανοιχτά και να ζητήσουν την κατάλληλη βοήθεια. Τι ήταν αυτό που σε έκανε να πάρεις την απόφαση να αλλάξεις τη ζωή σου οριστικά;
Είχαν ήδη αρχίσει να εμφανίζονται σοβαρά προβλήματα υγείας. Κάποια από αυτά αντιμετωπίστηκαν, άλλα όμως έμειναν για πάντα - σαν υπενθύμιση εκείνης της περιόδου. Το σώμα μου φώναζε και εγώ σιωπούσα. Ήμουν τόσο βαθιά πληγωμένη, που κάθε μέρα ήταν ένα χτύπημα στον ίδιο μου τον εαυτό. Με πλήγωνα τόσο πολύ, τόσο σταθερά, που έφτασα στο σημείο να μην αντέχω άλλο να ζω μέσα σε αυτόν τον βούρκο. Και δεν ήταν μόνο ο δικός μου πόνος. Ήταν και ο δικός τους. Δεν άντεχα άλλο να βλέπω τους αγαπημένους μου να υποφέρουν μαζί μου. Να προσπαθούν να με σώσουν και να μην μπορούν. Δεν είχα όλες τις απαντήσεις, ούτε τη δύναμη τότε. Είχα όμως την πρόθεση. Την πρόθεση να σταματήσω να ζω με αυτόν τον τρόπο. Είπα «ως εδώ». Δεν ήξερα πώς, δεν ήξερα πότε, αλλά ήξερα ότι ήθελα να ζήσω. Και αυτή η μικρή φλόγα, αυτή η απόφαση -όσο αδύναμη κι αν έμοιαζε τότε- ήταν η αρχή της επιστροφής μου στη ζωή.
Ας υποθέσουμε πως απέναντί σου έχεις ένα άτομο που αντιμετωπίζει ΔΔ. Ποια είναι τα πρώτα λόγια που θα του έλεγες;
«Ξέρω ότι πονάς. Και ξέρω ότι νομίζεις πως κανείς δεν μπορεί να σε καταλάβει. Αλλά δεν είσαι μόνος/μόνη. Δεν φταις. Και δεν είσαι ελαττωματικός/ή. Το σώμα σου δεν είναι εχθρός, κι εσύ δεν είσαι αυτό που περνάς. Υπάρχει ζωή πέρα από αυτό. Και αξίζεις να τη ζήσεις. Δεν χρειάζεται να έχεις όλες τις απαντήσεις – απλώς ξεκίνα. Ζήτα βοήθεια. Πες “κουράστηκα”. Εκεί ξεκινάει η αλλαγή».
Πώς σε βοήθησε η ψυχοθεραπεία, ειδικά η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), στην αποκατάσταση της σχέσης σου με το φαγητό;
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) ήταν το θεμέλιο πάνω στο οποίο άρχισα να ξαναχτίζω τη σχέση μου με το φαγητό και με τον εαυτό μου.
Οι διατροφικές διαταραχές δεν είναι μόνο θέμα φαγητού - είναι σκέψεις, κανόνες και φόβοι που σε ορίζουν. Κι εγώ ζούσα καθημερινά μέσα σε αυστηρά νοητικά “πρέπει”, που καθόριζαν την αξία μου.
Η CBT με βοήθησε να καταλάβω ότι οι σκέψεις δεν είναι πάντα αλήθεια. Έμαθα να εντοπίζω τα μοτίβα που με κρατούσαν δέσμια, να τα αμφισβητώ, και να δουλεύω μαζί τους - όχι να υποτάσσομαι σε αυτά. Αυτό που μου έδωσε, ήταν εργαλεία. Πρακτικά. Καθημερινά. Ήταν ο τρόπος να μάθω γιατί τρώω ή δεν τρώω, τι σημαίνει αυτό που σκέφτομαι και τι ανάγκη προσπαθώ να καλύψω. Σταδιακά, άρχισα να βλέπω το φαγητό ως σχέση και όχι ως απειλή. Το σώμα μου ως κάτι που αξίζει φροντίδα - όχι τιμωρία. Δεν μου έλυσε τη διαταραχή. Αλλά μου έδωσε τον τρόπο να τη διαχειρίζομαι με επίγνωση, να μη με καταπίνει. Και αυτό ήταν μια ουσιαστική απελευθέρωση.
Ποια ήταν η καθημερινότητά σου τότε; Τι σκέψεις κυριαρχούσαν στο μυαλό σου;
Η καθημερινότητά μου τότε δεν είχε καμία ελευθερία. Ήταν μια διαρκής προσπάθεια ελέγχου -του φαγητού, του σώματος, του εαυτού μου. Όλα περιστρέφονταν γύρω από το τι θα φάω, πότε, πόσο, αν έπρεπε να «αντισταθμίσω». Κάθε μέρα ήταν γεμάτη αριθμούς, υπολογισμούς, κανόνες. Δεν υπήρχε χώρος για αυθορμητισμό, για χαρά, για πραγματική ζωή. Στο μυαλό μου κυριαρχούσε η φωνή της διαταραχής: «Μη φας», «Δεν αξίζεις», «Πρέπει να προσέχεις», «Αν ξεφύγεις, θα καταστραφούν όλα». Αυτές οι σκέψεις δεν ήταν μεμονωμένες. Ήταν συνεχείς, επίμονες, και κάλυπταν κάθε άλλο συναίσθημα. Ακόμα και στις πιο όμορφες στιγμές - μια βόλτα, μια συνάντηση με φίλους - το μυαλό μου ήταν αλλού. Ήμουν παρούσα σωματικά, αλλά ψυχικά απούσα. Και το χειρότερο ήταν ότι το είχα συνηθίσει. Νόμιζα ότι έτσι πρέπει να είναι. Ότι αυτή είναι η «πειθαρχία», ότι έτσι ζουν οι «δυνατοί». Αλλά δεν ήμουν δυνατή. Ήμουν εξαντλημένη, φοβισμένη, και παγωμένη μέσα σε μια καθημερινότητα που έμοιαζε ασφαλής, αλλά ήταν απολύτως τοξική.
Ποια είναι σήμερα η σχέση σου με το φαγητό και το σώμα σου τα τελευταία χρόνια;
Η σχέση μου με το φαγητό και το σώμα μου είναι ένα ταξίδι. Ένα ταξίδι που ξεκίνησε με φόβο, πόνο και ενοχές, αλλά που σταδιακά μετατράπηκε σε ιστορία αποδοχής και ελευθερίας.
Για χρόνια, το φαγητό ήταν εχθρός, το σώμα κάτι προς διόρθωση. Τιμωρούσα τον εαυτό μου, πίστευα πως μόνο αν «χωρέσω» στα πρότυπα, θα αξίζω.
Σήμερα, δεν μετράω, δεν περιορίζομαι. Τρώω με εμπιστοσύνη. Και το σώμα μου, αντί να με “εκδικηθεί”, με περίμενε. Ανταποκρίθηκε. Τώρα το ακούω, το σέβομαι και το φροντίζω. Δεν είναι τέλειο - είναι ζωντανό. Και αυτό είναι αρκετό.
Είναι καταπιεστική η έννοια της "υγιεινής διατροφής" για τις γυναίκες σήμερα;
Ναι - και πιο ύπουλη απ’ όσο νομίζουμε. Ζούμε σε μια εποχή όπου η «υγιεινή διατροφή» δεν είναι απλώς μια επιλογή φροντίδας, αλλά ένας νέος, πιο “καμουφλαρισμένος” κανόνας. Το φαγητό δεν είναι απλώς τροφή - είναι θέμα κοινωνικής αποδοχής. Το σώμα, πεδίο αξιολόγησης. Δεν λέμε πια "δίαιτα", αλλά "καθαρές τροφές". Δεν λέμε "αδυνάτισε", αλλά "έγινε fit". Κι όμως, η πίεση είναι ίδια - απλώς άλλαξε ρούχα.
Η πραγματική υγεία δεν είναι η εμμονή. Είναι η ισορροπία. Το να τρώμε με σεβασμό προς το σώμα μας, χωρίς ενοχές, αλλά και χωρίς φανατισμό.
Για μένα, η αληθινή απελευθέρωση ήρθε όταν σταμάτησα να κρίνω το φαγητό και το σώμα μου μέσα από εξωτερικά “πρέπει”. Όταν άρχισα να τα βλέπω σαν συμμάχους, όχι σαν project.
Σε επηρέασαν τα σχόλια του περιβάλλοντός σου;
Πάρα πολύ. Ένα απλό σχόλιο – ακόμα κι αν δεν ήταν κακοπροαίρετο – μπορούσε να με ρίξει για μέρες. Τα σχόλια γύρω από κιλά, φαγητό, ήταν βόμβες. Γιατί όταν είσαι μέσα στη διαταραχή, κάθε λέξη φιλτράρεται μέσα από την ανασφάλεια. Και ναι, τέτοια σχόλια μπορούν να είναι καταστροφικά – όχι μόνο για τους πάσχοντες, αλλά και για οποιονδήποτε άνθρωπο που προσπαθεί να αγαπήσει τον εαυτό του σε έναν κόσμο που του λέει πως δεν είναι αρκετός. Όταν είσαι αποστεωμένος, όλοι εστιάζουν στην εικόνα. Γίνεσαι το επίκεντρο, αλλά για λάθος λόγο. Δεν είσαι πια εσύ, είσαι η "αρρώστια". Κι όταν ξεκινά η διαδικασία της ίασης και το σώμα αλλάζει, νιώθεις εγκλωβισμένος στη θλίψη. Παρατηρείς κάθε γραμμάριο, κάθε αλλαγή πάνω σου. Και την ίδια στιγμή πρέπει να διαχειριστείς τα σχόλια του κόσμου: «παίρνεις τα πάνω σου», «ομόρφυνες». Ακόμα κι αν είναι καλοπροαίρετα, μέσα στη διαταραχή φιλτράρονται αλλιώς. Γίνονται βάρος. Πίεση.
Υπήρξαν στιγμές που ήθελες να ζητήσεις βοήθεια αλλά κάτι σε κρατούσε πίσω;
Ναι, συνέχεια. Πολλές φορές έκλαιγα μόνη μου και έλεγα «θέλω να φύγω απ’ αυτό», αλλά την επόμενη μέρα ξυπνούσα και προσποιούμουν ότι όλα ήταν καλά. Ο φόβος ότι θα με “αναγκάσουν” να φάω, να αλλάξω, να χάσω αυτό που εγώ νόμιζα πως είναι η «ταυτότητά» μου, με κρατούσε πίσω. Η ντροπή. Το ότι δεν ήθελα να δείξω ότι “δεν τα καταφέρνω”.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση κατά τη διάρκεια της θεραπείας σου;
Η πιο μεγάλη πρόκληση ήταν να εμπιστευτώ ότι δεν χρειάζεται να ελέγχω τα πάντα. Ότι το σώμα μου ξέρει. Ότι δεν θα «ξεφύγω» αν φάω ένα μπισκότο. Ότι μπορώ να με φροντίζω χωρίς να με τιμωρώ.
Αλλά εξίσου δύσκολο ήταν και το να αποδεχτώ τις αλλαγές στην εικόνα μου. Να μάθω ότι το σώμα δεν παραμένει στάσιμο – αλλάζει, εξελίσσεται, ανταποκρίνεται. Και αυτό είναι φυσιολογικό. Το να πάρω βάρος, δεν ήταν ήττα. Ήταν επιστροφή στη ζωή. Στην αρχή όμως ένιωθα εγκλωβισμένη μέσα στην εικόνα μου. Ο καθρέφτης έγινε εχθρός, γιατί το μυαλό μου ήταν ακόμα γεμάτο «πρέπει».
Έπρεπε να μάθω να μην είμαι άκαμπτη, να αφήσω χώρο για τις μεταβάσεις, για την κίνηση, για τη ρευστότητα. Γιατί η ζωή δεν είναι στατική. Κι ούτε το σώμα μας πρέπει να είναι. Η ελευθερία ήρθε όταν σταμάτησα να πολεμάω την αλλαγή και άρχισα να την βλέπω σαν κάτι ανθρώπινο. Κάτι που απλώς, είναι.
Ποια είναι τα επόμενά σου βήματα για την ευαισθητοποίηση και υποστήριξη άλλων;
Θέλω να συνεχίσω να μοιράζομαι την ιστορία μου και να δίνω φωνή σε όσες παλεύουν σιωπηλά. Στη σελίδα μου στο Instagram @afroditikravari, ήδη υποστηρίζω αρκετές κοπέλες, μέσα από περιεχόμενο, δράσεις με ειδικούς, coaching και μηνύματα που στοχεύουν στη σύνδεση, στην ενδυνάμωση και στην αποδοχή. Ετοιμάζω επίσης κάτι πολύ όμορφο για το άμεσο μέλλον - κάτι που θα λειτουργήσει σαν καταφύγιο και έμπνευση για κάθε γυναίκα που θέλει να επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με το φαγητό, το σώμα και τον εαυτό της. Πιστεύω ότι η ζωή μετά τη διαταραχή δεν είναι απλώς μια επιστροφή στο "φυσιολογικό", αλλά μια ευκαιρία να χτίσεις κάτι καινούργιο, βαθιά αληθινό και δικό σου. Και θέλω να είμαι δίπλα σε όσες κάνουν αυτό το ταξίδι.
