H Ηρώ Μπέζου, η Άννα Καλαϊτζίδου και ο Γιάννης Κλίνης σε μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης

Τι κάνεις όταν χάνεις τη δύναμή σου; Τις δεδομένες σταθερές σου; Όταν σου τραβάνε, άδικα, το χαλί κάτω από τα πόδια; Η Ηρα εκδικείται στον Ηρακλή Μαινόμενο, έναν άνδρα, με τον χειρότερο τρόπο. Και εμείς καλούμε τρεις πρωταγωνιστές, την Αννα Καλαϊτζίδου, την Ηρώ Μπέζου και τον Γιάννη Κλίνη να μας μιλήσουν για αυτή την τόσο δύσκολη συνθήκη, για ένα έργο σταθμό, τη νέα πρόταση του σκηνοθέτη Δημήτρη Καρατζά που μάλλον, και πάλι, θα μας συγκλονίσει με έναν τρόπο. Μιλάμε πέρα και πάνω από το έργο για τα ανθρώπινα και πανανθρώπινα.

Kάθε παράσταση που σκηνοθετεί ο Δημήτρης Καραντζάς είναι είδηση, γίνεται σούσουρο στην πόλη (talk of the town), σηκώνει ξίφη και προκαλεί συζητήσεις. Ο Δημήτρης, από τότε που εμφανίστηκε στο θέατρο, επέβαλε την παρουσία του. Είναι, κατά τη γνώμη, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ελληνες σκηνοθέτες που θα γραφτεί στην ιστορία του θεάτρου και θα απασχολεί γενιές και γενιές.

Εχει τον τρόπο του, ποτέ ίδιο, προτείνει και τολμά να ανατρέπει το μέχρι χθες σίγουρο, δεν αράζει σε βεβαιότητες, δεν επαφίεται στις σιγουριές. Διαβάζει πολύ και μοχθεί για να προτείνει, να ξεσηκώνει συναισθήματα, να κυλάει το αίμα πιο γρήγορα, να οξύνονται οι αισθήσεις – είτε σ’ αρέσει είτε δεν σ’ αρέσει, οφείλεις να βλέπεις τις παραστάσεις του αν τιμάς το θέατρο. Ερχεται λοιπόν ο φετινός καλοκαιρινός Ηρακλής του, Μαινόμενος αυτή τη φορά με λαμπρή ομάδα ηθοποιών και πρωταγωνιστών (Γουλιώτη, Δαδακαρίδης) ανάμεσα στους οποίους η Αννα Καλαϊτζίδου, η Ηρώ Μπέζου και ο Γιάννης Κλίνης.

Επέλεξα τους τρεις τους για μια συνέντευξη που όμως δεν θα τη διαβάσετε σαν ερώτηση – απάντηση (ήταν αδύνατον να συζητούν τέσσερις άνθρωποι και να την γράψω με τον κλασικό τρόπο), για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Ξεκινώ από τον άνδρα – να με συγχωρέσουν οι κυρίες – τον Γιάννη Κλίνη διότι του έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία – αδικαιολόγητη προσωπικά αφού δεν είμαστε φίλοι μα απολύτως δικαιολογημένη καλλιτεχνικά και ανθρώπινα. Ο Γιάννης είναι ένας κορυφαίος ηθοποιός και ταυτόχρονα εξαιρετικά σεμνός και ευαίσθητος άνθρωπος ανάμεσα σε τόσους που έχω γνωρίσει.

Προχωρώ στις γυναίκες: είδα τον χειμώνα την Αννα Καλαϊτζίδου στην Μπερνάρντα Αλμπα της Μαρίας Πρωτόπαππα και μαγεύτηκα. Την κοιτούσα και ανυπομονούσα να τη γνωρίσω και να της κάνω συνέντευξη – τόσο απλά. Την Ηρώ, την είδα πρόπερσι στον Θείο Βάνια και ήμουν σίγουρη πως θα την απολαύσω ξανά και ξανά. Και έτσι, βρέθηκα απέναντι σε τρεις ανθρώπους σε μια συζήτηση χωρίς απόλυτο ειρμό αλλά με κάποια αρχή – μέση και τέλος, ημέρα καύσωνα σε ένα καμαρίνι μια σταλιά με κλιματιστικό στο φουλ.

Μεταξύ σοβαρών και αστείων, είπαμε πολλά και προσπάθησα να κρατήσω από τον καθένα τα πιο σημαντικά. Αρχικά, διηγούμαι την ιστορία της παράστασης για την οποία μου είπε ο καθένας κάτι λίγο και μετά μπορείτε να τους απολαύσετε ξεχωριστά να μου απαντούν σε ερωτήσεις που δεν τις γράφω αλλά πιστεύω ότι γίνονται κατανοητές από τις ατάκες τους.

Κατά τα άλλα, ο Ηρακλής Μαινόμενος του Ευρυπίδη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά κάνει πρεμιέρα 5 Ιουλίου στο θέατρο Παπάγου και θα δώσει 40 παραστάσεις σε μια περιοδεία με 30 σταθμούς εκτός εδρας. Οπότε, καταλαβαίνετε ότι ειλικρινά απαιτείται να είναι μια δεμένη ομάδα γιατί αλλιώς δεν αντέχεται και ένα καλοκαίρι γύρω γύρω.

Πάμε λοιπόν παρέα για μια τραγωδία υψηλών απαιτήσεων που ταράζει το σύμπαν σου όταν την ακούς! Πόσο μάλλον να την εκτελείς.

Το παρακάτω το προσυπογράφουν και οι τρεις… «Στη Θήβα, που είναι το παλάτι του Ηρακλή, ο Λύκος έχει πάρει πραξικοπηματικά την εξουσία με τη βία. Ο Ηρακλής λείπει γιατί έχει πάει στον Άδη για να φέρει τον Κέρβερο και επειδή έχει καθυστερήσει θεωρούν όλοι ότι δεν ζει πια. Από τον κάτω κόσμο φέρνει βεβαίως και τον φίλο του τον Θησέα. Ο πατέρας του μαζί με τη γυναίκα του και τα παιδιά είναι ικέτες στον βωμό γιατί ο Λύκος θέλει να τους σκοτώσει.

Ο χορός, ένας χορός γερόντων είναι κάπως καθηλωμένος λόγω του καθεστώτος ωστόσο συμπαρίσταται στον Ηρακλή. Πρόκειται για μια αληθινή τραγωδία αφού όταν επιστρέφει ο Ηρακλής σκοτώνει όλη του την οικογένεια ενώ έχει έρθει για να τους σώσει. Οι Θεοί έχουν αποφασίσει να τον καταστρέψουν με βασική πρωταγωνίστρια ασφαλώς την Ήρα που πάντα εκδικείται τις ερωμένες του Δία και στέλνουν τη Θέα λύσσα να του ρίξει «μανία σάλεμα φρενών» για να σκοτώσει τα παιδιά του.

Είναι τρομερό, γιατί από όταν ήταν μωρό παιδί ο Ηρακλής, η Ήρα προσπαθούσε να τον καταστρέψει. Και αφού εκείνος καταφέρνει όλους τους άθλους που του βάζει, αποφασίζει να τον διαλύσει πραγματικά. Είναι, επίσης, συγκλονιστικό να βλέπουμε και τον βιολογικό του πατέρα τον Αμφιτρύωνα και τον θεϊκό, τον Δία - είναι σαν να βλέπουμε τον Ιησού και τον Ιωσήφ. Και εννοείται πως όταν ο Ηρακλής συνειδητοποιεί τι έχει κάνει, θέλει να αυτοκτονήσει και τελικά τον σώζει ο φίλος, ο φίλος του ο Θησέας. Σε αυτή την τραγωδία, κάτι επίσης διαφορετικό είναι ότι δεν υπάρχει αγγελιοφόρος άνθρωπος που βγαίνει και πει τι έγινε στο παλάτι αλλά αυτά τα λένε οι ίδιες οι Θεές».

Αννα Καλαϊτζίδου

Είναι τόσο βαριά και υπαρξιακά αυτά τα ζητήματα που δεν γίνεται να την βγάλεις χωρίς χιούμορ στις πρόβες. Χρειάζεται να το ξορκίσεις ουσιαστικά το ζήτημα. Και, επίσης, στον καθένα αυτό λειτουργεί εντελώς προσωπικά, κυρίως σε σχέση με τη φάση που είναι στη ζωή του εκείνη την ώρα. Παίζει πολύ μεγάλο ρόλο αυτό για το πώς σε ακουμπάνε και τις σου προκαλούν τα λόγια ενός τόσο σπουδαίο συγγραφέα.

Εγώ το υπαρξιακό το αναφέρω με την έννοια της απώλειας. Υπάρχουν τόσες απώλειες αυτό το έργο, από την απώλεια της εξουσίας στην απώλεια της ζωής που συνειδητοποιείς πως τα πράγματα στη ζωή, όσο κι αν προσπαθείς να τα ελέγξεις, ακόμα κι αν τα έχεις κάνει όλα τέλεια χωρίς κανένα λάθος, δεν σημαίνει πως δεν θα βρεθείς προ εκπλήξεως. Η Λύσσα η ίδια, που τον καταστρέφει, λέει στους Θεούς ότι αυτό που κάνουν είναι άδικο, και όμως εκείνοι δεν κάνουν πίσω. Επομένως ο κάθε άνθρωπος μπορεί να κάνει τις προβολές του. Εμένα όλο αυτό το κομμάτι, κυρίως με τη μάνα (σ.σ. η Αννα έχει έναν γιο 14 ετών, τον Κοσμά) που αποχαιρετάει τα παιδιά μου προκαλεί τρόμο.

Ετσι και στη ζωή μου, εγώ προετοιμάζω με έναν τρόπο τον εαυτό μου για μια κακή κατάσταση. Πολύ συχνά μπαίνω στη διαδικασία του «δεν υπάρχει τίποτα» για να μην βρεθώ προ εκπλήξεως.

Θέλω να δουλεύω με ανθρώπους που αγαπώ και συνεννοούμαι. Αυτό είναι το βασικό και το κυριότερο πια στη δουλειά μου. Θα ήθελα να κάνω βεβαίως και πράγματα ανάλογα με το πόσο έχω εξασκήσει την τεχνική μου χωρίς να ονειρεύομαι συγκεκριμένους ρόλους, αλλά για να αναμετρηθώ με κάτι καινούργιο που μαθαίνω, με κάτι καινούργιο που παλεύω.

Όμως, επιμένω πως το κυρίαρχο είναι να δουλεύω με ανθρώπους που έχουν ουσιαστική ευγένεια και που αγαπάνε την τέχνη με τον ίδιο τρόπο την αγαπάω και εγώ. Με ενδιαφέρει να ασχολούμαστε με τη δουλειά όταν δουλεύουμε και όχι με άλλα περιφερειακά. Να δουλεύουμε με ελευθερία, με ρίσκο και με ενδεχόμενο την αποτυχία. Γιατί κι αυτό πρέπει να το λαμβάνουμε πάντα υπόψη μας - αν δεν το λαμβάνουμε αυτό υπόψη μας δεν θα τολμάμε ποτέ σοβαρά βήματα. Ζω πολύ καλά και με την αποτυχία. Σκέφτομαι πάντα ότι δεν είμαι ούτε νευροχειρουργός ούτε ανοίγω μια καρδιά. Το χειρότερο που μπορεί να μου συμβεί είναι να μην αρέσω σε κάποιους ή να μην έχει πολύ κόσμο το θέατρο. Ε, δεν χάθηκε ο κόσμος.

Έμαθα και συνήθισα με τα χρόνια να δένομαι και να αποχωρίζομαι εύκολα και γρήγορα, ίδιον της δουλειάς μας. Στην αρχή νόμιζα ότι όλες οι σχέσεις θα διαρκέσουν για πάντα, αλλά φυσικά έμαθα πως δεν ισχύει αυτό.

Αυτό που μπορώ να πω για τον Δημήτρη Καρατζά είναι ότι είναι συναισθηματικός και αυτό είναι κάτι που μου αποκαλύπτεται σιγά σιγά και εκεί με κερδίζει πολύ.

Κάτι που έμαθα στην ψυχοθεραπεία είναι να αναγνωρίζω και να τιθασεύω το ναρκισσισμό που είχα σε σχέση με την κοινωνικότητα μου. Θέλω να πω ότι ήμουν ένας άνθρωπος που μαζί με τον σύντροφό μου, όταν ακόμη δεν είχαμε παιδί, όποιος και να μας ζητούσε να βγούμε έξω, λέγαμε ναι. Εγώ δηλαδή - δεν μπορούσα να πω όχι σε κανέναν, μάλλον πιστεύοντας ότι οι άλλοι δεν θα περάσουν καλά, αν δεν είμαι εγώ μαζί τους! Φαντάσου δηλαδή, εγωπάθεια! Ε, αυτό το αναγνώρισα και το καταπολέμησα.

Tον Γιάννη τον ξέρω πολλά χρόνια, τον εκτιμώ πολύ και τον αγαπώ πολύ. Την Ηρώ τη γνώρισα τώρα και έχουμε ταιριάξει από την πρώτη στιγμή.

Γιάννης Κλίνης

Είναι η πρώτη απ’ όλες τις τραγωδίες που έχω διαβάσει και που έχω παίξει που με συγκινεί τόσο βαθιά και τόσο πολύ. Δεν έχω ξανά διαβάσει έργο τόσο κοντά στα δικά μας ανθρώπινα μέτρα - συγκινήθηκα πολλές φορές την ώρα της πρόβας. Επίσης, θα ήθελα να επισημάνω πως δεν υπάρχει από μηχανής θεός για να τακτοποιήσει τα πράγματα αλλά έρχεται ένας άνθρωπος, ένας φίλος που επεμβαίνει – ένα πάρα πολύ σημαντικό μήνυμα για τη σημασία της φιλίας. Είναι και η πρώτη φορά που βλέπουμε έναν χορό να παίρνει θέση και να μην κάθεται απλώς να «μοιρολογεί».

Βλέπεις την σχέση του πεθερού με τη νύφη του, του παππού και των παιδιών, της μάνας και των παιδιών. Της οικογένειας, με δυο λόγια. Εγώ το έχω πει πως η απώλεια των γονιών μου, ειδικά της μητέρας μου, θα είναι λόγος για να καταρρεύσω. Νιώθω ότι δεν έχω ενηλικιωθεί σ’ αυτό το κομμάτι ακόμα και πιστεύω πως θα διαλυθώ πραγματικά. Σε σχέση πάντως και με το έργο, να πω πως αν μια ανώτερη δύναμη μου τραβήξει κάτω απ’ τα πόδια το χαλί πάνω στο οποίο εγώ αισθάνομαι ασφαλής, θα ταραχτώ πάρα πολύ.

Με τον Δημήτρη έχω δουλέψει πάρα πολλές φορές. Θα ήθελα να είναι από κάτω σε κάθε παράσταση γιατί εγώ, και το λέω με απόλυτη ειλικρίνεια, παίζω και για εκείνον. Ζω και την εξέλιξη μου και την εξέλιξη του μαζί του.

Φέτος στον Γλάρο του δεν σταμάτησα να κλαίω απ’ τη συγκίνηση. Με άγγιξε τόσο βαθιά και μου αρέσει που τον βλέπω να κινείται και να μετακινείται στην τέχνη του. Ξέρετε παλιά λέγαμε «ο Καρατζάς είναι πολύ εγκεφαλικός». Επί της ουσίας, όμως, είναι πολύ συναισθηματικός, ακριβώς όπως το είπε και η Άννα. Κάνει μια μεγάλη βουτιά στο συναίσθημα πια, τελείως απενοχοποιημένα.

Σιγά-σιγά με τα χρόνια, έχω δημιουργήσει κάποιες ευρύτερες οικογένειες (με τον Καρατζά, την Πανουργιά, την Τσάμη) όπου αισθάνομαι ασφαλής και ανταλλάσσουμε απόψεις σεβόμενοι ο ένας τον άλλον.

Είναι ευλογημένες οι συνεργασίες αυτές ειδικά για εμένα που εμπλέκομαι πάντα συναισθηματικά στις δουλειές. Και δεν είμαστε μόνο συγχαρητήρια… χτυπάμε και ο ένας καμπανάκια στον άλλον. Θυμώνω όταν πάνε να μου στερήσουν την ελευθερία μου. Μπορεί να είναι από τον αστυνομικό στο δρόμο μέχρι ό,τι μπορείς να φανταστείς. Με ενοχλούν, επίσης, πολύ οι συναισθηματικοί εκβιασμοί. Αυτό το «α, εμένα δεν μ’ αγαπάς» μπορεί να με τρελάνει. Γίνομαι πέτρα. Στη δουλειά μας δυστυχώς υπάρχει τρομερή κτητικότητα.

Με χαλαρώνει το σπίτι μου, με χαλαρώνει να μιλάω και να επικοινωνώ με την οικογένειά μου. Είμαστε πάρα πολύ δεμένοι και επειδή ζουν στην Κρήτη, ευτυχώς κάνουμε συχνά βιντεοκλήσεις, ακόμα και όταν παίζουν μπιρίμπα. Όταν είμαι σπίτι μου, θέλω ησυχία – ούτε μουσική δεν ακούω.

Διασκεδάζω πολύ με ένα event που οργανώνουμε με καραόκε που συμμετέχει και η Ηρώ σε αυτό και γελάμε με τα βιντεάκια που στέλνουμε στο γκρουπ μας. Εγώ έχω καθιερώσει και ειδικό βραβείο «Γιάννης Κλίνης» και έχω φτιάξει ακόμα και καρφίτσες με τη μούρη μου!

Είμαι «προβάκιας». Απολαμβάνω τρομερά τις πρόβες που τις θεωρώ το πιο δημιουργικό κομμάτι και όταν τελειώνουν μου σφίγγεται η καρδιά με έναν τρόπο. Αυτό που μπορεί να συμβεί συναισθηματικά στις πρόβες, όταν μέσα σε ένα πεντάωρο μπορεί να κλάψεις, να γελάσεις, να ξεσκίσεις την ψυχή σου και να συμβούν τα πάντα, δεν μπορεί να συμβεί σε μια παράσταση.

Τα κορίτσια τα εκτιμώ πάρα πολύ για το μυαλό τους - με την Άννα έχουμε πολύ μακριά σχέση γιατί ήμασταν μαζί και στη σχολή μαζί και κάναμε την πρώτη μας παράσταση μαζί, τις Τρεις Ψηλές Γυναίκες του Άλμπι. Της έχω μεγάλη εμπιστοσύνη και ξέρω πως πάντα, όταν τη ρωτήσω κάτι, θα μου επισημάνει και θα διορθώσει αυτό που πρέπει. Την Ηρώ τη θεωρώ μία genius γυναίκα.

Ηρώ Μπέζου

Εγώ όταν είχα πρωτοδιαβάσει το έργο δεν μπορώ να πω ότι συνδέθηκα τόσο πολύ όσο λένε η Αννα και ο Γιάννης. Μέσα από τη διαδικασία των προβών άρχισα να καταλαβαίνω πόσος συναισθηματικός πλούτος υπάρχει μέσα του. Επίσης, ο δικός μου ρόλος δεν είναι τόσο ψυχοφθόρος όσο της Αννας και του Γιάννη. Με συγκινεί όμως πολύ ότι ο Ηρακλής είναι ένας παιδικός μας ήρωας, που ήταν πάντα πανίσχυρος και ο μόνος τρόπος τελικά για να τον πολεμήσουν και να καταστραφεί ήτανε να «φύγει» από τον εαυτό του. Να χάσει αυτό που ήτανε.

Η τραγωδία αυτή έχει πολύ να κάνει με το ποιος είναι ο κάθε άνθρωπος, πώς νιώθει τη δύναμη του και ποιος γίνεται όταν αυτήν τη χάνει. Αυτό με συγκινεί: ότι δύναμή μου είναι αυτό που έχω μάθει να είμαι και αν μου το πάρουνε, καταστρέφομαι.

Το δικό μου μεγάλο άγχος ήτανε να ικανοποιώ τον σκηνοθέτη ενώ παλαιότερα είχα μεγάλη έννοια και αγωνία να υπάρχει σύμπνοια στην ομάδα. Είναι, προφανώς, ευλογία να υπάρχει σύμπνοια σε μια δουλειά αλλά έμαθα να μην πειράζει και να δουλεύω χωρίς αυτή να υπάρχει πάντα στον μέγιστο βαθμό. Εμαθα ότι μπορείς να βρεις ελευθερία και χαρά σε συνθήκες που δεν είναι ιδανικές, κάτι που έχει προεκτάσεις και στη ζωή. Γιατί ποτέ δεν άντεχα κάτι «κακό».

Εννοώ ότι θεωρούσα ότι άμα έχεις έναν καλό φίλο, θα είναι πάντα όλα ρόδινα και πως δεν μπορεί να συμβεί κάτι. Ότι όταν αγαπάς κάποιον είναι άγγελος. Ότι σε μία κατάσταση πρέπει να ‘ναι όλα ιδανικά. Όταν αφήσεις χώρο για να δεις τον εαυτό σου και αποδεχθείς και δικά σου ημιτελή κομμάτια, αρχίζεις να δέχεσαι και τον άλλον και να αντιλαμβάνεσαι πως υπάρχει και μια δυσάρεστη κατάσταση χωρίς να σημαίνει πως οι άνθρωποι είναι κακοί και πως εσύ μπορείς να ανθίσεις σε μια συνθήκη άνυδρη. Αυτό λέγεται ωριμότητα προφανώς.

Είναι ασφαλώς πολύ μεγάλη τύχη να βρίσκεσαι με ανθρώπους που νιώθεις το ίδιο και που διατηρούν ένα πάθος και μία περιέργεια ουσιαστική γι’ αυτό που κάνουν. Αυτό που με εξουθενώνει είναι η παραίτηση.

Ο Δημήτρης Καρατζάς είναι πάρα πολύ παθιασμένος με αυτό που κάνει. Είναι πάρα πολύ διαβασμένος και πάρα πολύ οργανωμένος. Είναι ένας άνθρωπος μπορεί να ασχολείται από το πρωί μέχρι το βράδυ με αυτό που αγαπάει. Εχει χιούμορ, δείχνει εμπιστοσύνη και δίνει χώρο, προχωράει και εξελίσσεται συνεχώς, νιώθω ότι έχει όρεξη να μάθει ακόμη και από λάθη και να ενισχύει πράγματα που βλέπει ότι λειτουργούν καλύτερα. Ουσιαστικά ωριμάζει ο ίδιος με αυτό που κάνει.