Σε μια Αμερική που κατρακυλά από τη σάτιρα στη δυστοπία πιο γρήγορα απ’ όσο προλαβαίνει να ανανεωθεί η αρχική μας σελίδα, η κυβέρνηση Trump ετοιμάζεται να αναβιώσει πρακτικές που νοθεύουν τη μήτρα της δημοκρατίας (και τις μήτρες ευρύτερα). Οι New York Times αποκάλυψαν πρόσφατα ότι αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου συγκεντρώνονται με «υπέρμαχους της γονιμότητας» και μελετούν προτάσεις όπως χρηματικά μπόνους 5.000 δολαρίων για νέες μητέρες και απονομή μεταλλίων «εθνικής μητρότητας» σε όσες φτάνουν ή ξεπερνούν τα έξι παιδιά. Φρέσκια ιδέα δεν τη λες, αφού κάτι τέτοιο έχει επιχειρηθεί στο παρελθόν...από τον Χίτλερ και τον Στάλιν.
Πράγματι, η ναζιστική Γερμανία, τη δεκαετία του ’30, εφήρμοσε ένα παρόμοιο σύστημα: το «Τάγμα της Γερμανίδας Μητέρας», με διαβαθμίσεις σε χάλκινο, ασημένιο και χρυσό σταυρό, τιμώντας τις λεγόμενες «πλούσιες σε παιδιά» Γερμανίδες, δηλαδή τις πολύτεκνες — εξαιρώντας, φυσικά, τις Γερμανίδες εβραϊκής καταγωγής, τις Ρομά, κλπ κλπ. Ο Στάλιν έσπευσε να ακολουθήσει με το δικό του «Τάγμα της Μητρικής Δόξας» με τρεις βαθμίδες ανταμοιβής, ενώ και ο Putin αναβίωσε την παράδοση το 2022. Σήμερα, στις ΗΠΑ, διαφαίνεται μια αντίστοιχη τάση: η υποστήριξη της «εθνικής γονιμότητας» ως μέσου εθνικής ανασύστασης.
Η ναζιστική Γερμανία, τη δεκαετία του ’30, εφήρμοσε ένα παρόμοιο σύστημα: το «Τάγμα της Γερμανίδας Μητέρας», με διαβαθμίσεις σε χάλκινο, ασημένιο και χρυσό σταυρό, τιμώντας τις λεγόμενες «πλούσιες σε παιδιά» Γερμανίδες, δηλαδή τις πολύτεκνες — εξαιρώντας, φυσικά, τις Γερμανίδες Εβραϊκής καταγωγής, τις Ρομά, κλπ.
Σήμερα, ο Trump, με το αυτοπαρατσούκλι "Fertilization President", επιδιώκει τη δική του προναταλιστική εκδοχή. Δεν πρόκειται απλώς για ένα μπόνους. Το κράτος δηλώνει «παρών» σε κάθε βήμα της γυναικείας αναπαραγωγής, από τη διανομή των χρημάτων μέχρι την εκπαίδευση πάνω στον εμμηνοροϊκό κύκλο. Η πρόταση να κρατηθεί το 30% των υποτροφιών Fulbright για παντρεμένους ή γονείς συνιστά ωμό ταξικό αποκλεισμό. Η προτεινόμενη «εκπαίδευση» των γυναικών στον δικό τους βιολογικό ρυθμό γίνεται όχημα για να διεισδύσει η κρατική εξουσία στην πιο προσωπική σφαίρα: το σώμα.
Kαμία δεσπόζουσα δημογραφία δεν επιλύεται με επιβραβεύσεις υπό προϋποθέσεις.
Ο Lyman Stone, διευθυντής της Pronatalism Initiative στο Ινστιτούτο Σπουδών Οικογενείας, επιβεβαίωσε στο Times ότι η διοίκηση Trump «ακούει πολλές διαφορετικές προτάσεις». Η Karoline Leavitt, εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, δήλωσε πως ο πρόεδρος θέλει «κάθε παιδί να μεγαλώνει με ασφάλεια και να πετυχαίνει το αμερικανικό όνειρο»- λες και το αμερικανικό όνειρο χωράει μόνο σε ένα πρότυπο: λευκό, straight, εύπορο και ετεροκανονικό. Ένα στρογγυλεμένο όραμα μιας ομογενοποιημένης κοινωνίας αντί για περισσότερη βιωσιμότητα, προσβασιμότητα, ελεύθερες αποφάσεις και ίσες ευκαιρίες.
Αν και η μείωση των γεννήσεων αποτελεί πραγματικό φαινόμενο — από 13,5 γεννήσεις ανά 1.000 γυναίκες το 2009 σε 11,4 το 2019, σύμφωνα με στοιχεία των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων — καμία δεσπόζουσα δημογραφία δεν επιλύεται με επιβραβεύσεις υπό προϋποθέσεις. Η επιβεβαίωση της γονιμότητας ως «υπηρεσία εθνικής ανάγκης» οδηγεί σε μονοδιάστατα κριτήρια: οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, οι queer γονείς, οι υιοθεσίες και όσα ζευγάρια καταφεύγουν σε τεχνητή γονιμοποίηση αποκλείονται κι εν τέλει στιγματίζονται.
Κάθε απόφαση που επιβάλλει ποσοτικά κριτήρια στον αριθμό των παιδιών, μετατρέπει τη δημόσια πολιτική σε μηχανισμό ελέγχου της μήτρας, υποβιβάζοντας την αναπαραγωγή σε θέμα εθνικής χρησιμότητας και όχι προσωπικής ελευθερίας.
Στο προσκήνιο βρίσκονται ο J.D. Vance, που εξήρε σε δημόσια ομιλία την ανάγκη για «περισσότερα μωρά για την Αμερική» κι ο Elon Musk, ο οποίος μετρά 14 παιδιά και έχει ταχθεί ανοιχτά υπέρ παρόμοιων προναταλιστικών πολιτικών. Όμως, στην παγκόσμια όψιμη δημογραφική κρίση, είναι παράλογο να θεωρείται επένδυση η παιδική φροντίδα μόνο για όσους πληρούν «τα σωστά κουτάκια». Η στήριξη της γονιμότητας πρέπει να αφορά κάθε οικογένεια, ανεξαρτήτως φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού ή οικονομικής κατάστασης.
Σύμφωνα με έρευνα του Economic Policy Institute, οι κοινότητες χαμηλού εισοδήματος παρουσιάζουν συστηματικά χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας, καθώς η οικονομική ανασφάλεια και η περιορισμένη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας και παιδικής φροντίδας αποθαρρύνουν τις οικογένειες από τη δημιουργία περισσότερων παιδιών. Παρόμοια ευρήματα έχουν δημοσιεύσει και άλλοι ερευνητικοί φορείς, επιβεβαιώνοντας ότι η φτώχεια και η κοινωνική ανισότητα συνδέονται άμεσα με τη μειωμένη αναπαραγωγή.
Η πολιτική της εθνικής γονιμότητας εμπίπτει στην κατηγορία της βιοπολιτικής, στην οποία η εξουσία δεν περιορίζεται στην παραδοσιακή διαχείριση των πόρων ή των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αλλά επεμβαίνει στα ίδια τα βιολογικά χαρακτηριστικά των πολιτών, θέτοντας όρια και καθορίζοντας τις συνθήκες υπό τις οποίες μπορεί να υπάρξει ζωή και αναπαραγωγή.
Το κράτος δεν επιβλέπει μόνο την πληθυσμιακή ανάπτυξη, αλλά επηρεάζει και την ποιότητα της ζωής, την αναπαραγωγική διαδικασία και τις προσωπικές επιλογές των πολιτών. Αυτή η βιοπολιτική στρατηγική, η οποία ενσωματώνει την αναπαραγωγή ως πολιτική επιλογή, καθιστά την ατομική ελευθερία υπό αίρεση. Η γονιμότητα δεν είναι πια μόνο θέμα προσωπικής απόφασης, αλλά και πολιτικής αποδοχής ή αποδοχής από το κράτος.
H φτώχεια και η κοινωνική ανισότητα συνδέονται άμεσα με τη μειωμένη αναπαραγωγή.
Ας μη γελιόμαστε: το προτεινόμενο μέτρο δεν είναι ούτε προοδευτικό, ούτε αθώο. Είναι μια πολιτική με στόχο να αυξήσει τις γεννήσεις όχι γενικά, αλλά συγκεκριμένα μέσα στα καλούπια μιας πολύ στενής, ξεπερασμένης και επικίνδυνα φυλετικά και ταξικά φορτισμένης αντίληψης για το τι συνιστά «κανονική» οικογένεια. Είναι ευγονική με ανανεωμένη μορφή: αυτή τη φορά με hashtags και μετάλλια. Είναι μια προσπάθεια ελέγχου της μήτρας στο όνομα της πατρίδος. Αυτή η κρατική παρέμβαση δεν στοχεύει στην υγεία των οικογενειών, αλλά στην παραγωγή «σωστών» πολιτών. Κάθε απόφαση που επιβάλλει ποσοτικά κριτήρια στον αριθμό των παιδιών μετατρέπει τη δημόσια πολιτική σε μηχανισμό ελέγχου της μήτρας, υποβιβάζοντας την αναπαραγωγή σε θέμα εθνικής χρησιμότητας και όχι προσωπικής ελευθερίας.
Αν η κυβέρνηση Trump ήθελε πράγματι να δράσει με ειλικρίνεια, θα επένδυε σε κοινωνικά προγράμματα που ενισχύουν την επιλογή και την αυτονομία. Πρόσβαση σε δωρεάν και ολοκληρωμένη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, άδειες μητρότητας και πατρότητας χωρίς διακρίσεις, επιδόματα χαμηλού εισοδήματος χωρίς φραγμούς, αναγνώριση της συμβολής των queer οικογενειών και πλήρη κάλυψη των θεραπειών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (IVF).
Όταν η κρατική πολιτική μετατρέπει το πιο προσωπικό κομμάτι της ζωής σε εργαλείο ελέγχου, χάνεται η ανθρώπινη διάσταση. Οι γυναίκες δεν είναι γραμμωτοί κώδικες δημογραφικών πινάκων και η μήτρα δεν είναι εργοστάσιο εθνοτήτων.
Χωρίς ρητές αναφορές σε φυλετικά κριτήρια, η πολιτική παραλείπει να συμπεριλάβει οικογένειες που αποκλίνουν από το παραδοσιακό πρότυπο- προφανώς διότι δεν ταιριάζουν στην εικόνα μιας ομογενοποιημένης «πατρίδας». Έτσι, ενώ επισήμως μιλάμε για «εθνική γονιμότητα», στην πραγματικότητα νομιμοποιείται ένας αφανής ταξικός και φυλετικός αποκλεισμός, που ενισχύει την ανισότητα και περιορίζει την πρόσβαση στην υποστήριξη.
Το άρθρο αυτό δεν είναι ουδέτερο και δεν πρέπει να είναι. Η ουδετερότητα μπροστά σε επικίνδυνες αναβιώσεις του παρελθόντος δεν είναι αρετή, είναι συνενοχή. Όταν η ρητορική και η πολιτική θυμίζουν εποχές που η ιστορία μάς υποσχέθηκε πως δεν θα ξαναδούμε, οφείλουμε να φωνάξουμε, όχι να ψιθυρίσουμε. Δεν πρόκειται για πολιτική υπέρ των παιδιών. Πρόκειται για πολιτική υπέρ των παιδιών που μοιάζουν, ζουν και γεννιούνται με τον «σωστό» τρόπο. Κι αυτή η διάκριση δεν είναι απλώς αναχρονιστική. Είναι φασιστική.
Όταν η κρατική πολιτική μετατρέπει το πιο προσωπικό κομμάτι της ζωής σε εργαλείο ελέγχου, χάνεται η ανθρώπινη διάσταση. Οι γυναίκες δεν είναι γραμμωτοί κώδικες δημογραφικών πινάκων και η μήτρα δεν είναι εργοστάσιο εθνοτήτων.
Ελλείψει σχεδίου που σέβεται την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ζωής, τέτοια μέτρα θα αποδειχθούν όχι μόνο αναποτελεσματικά, αλλά και επικίνδυνα. Η ιστορία μάς διδάσκει ότι όταν το κράτος επιβραβεύει τη «σωστή» γενιά, ανοίγει πόρτες σε σκοτεινές κατευθύνσεις.
