Σε Ισραήλ και Ραμάλα με το βλέμμα στην Ουάσιγκτον και την Άγκυρα

Εν μέσω των δημόσιων συζητήσεων περί έξωθεν κυοφορούμενων πρωτοβουλιών με απώτερο στόχο την ειρηνική διευθέτηση των πολύπλοκων διαφορών ανάμεσα στα εμπλεκόμενα κράτη στην Ανατολική Μεσόγειο, και πάντως στο ρυθμό που επιχειρούν να επιβάλλουν δια διαφόρων μεθόδων οι Ηνωμένες Πολιτείες στην ευρύτερη περιοχή, αναβιώνει σήμερα στην Ιερουσαλήμ η τριμερής συνεργασία Ελλάδας– Κύπρου– Ισραήλ.

Είναι η πρώτη φορά μετά το ξέσπασμα του πολέμου μεταξύ του Τελ Αβίβ και εν πρώτοις της Χαμάς, στη συνεχεία κατά της Χεζμπολάχ στο Λίβανο και τέλος έναντι του Ιράν που οι κ. Μητσοτάκης, Χριστοδουλίδης και Νετανιάχου συναντώνται από κοινού, με πρώτιστο μέλημα να μεταδώσουν την εικόνα ότι το εν λόγω τρίγωνο είναι αυτό που θα λειτουργήσει σε βάθος χρόνου υπέρ της πολύτιμης σταθερότητας στην οριογραμμή της Ανατολικής Μεσογείου με τη Μέση Ανατολή. Κύριοι αποδέκτες του μηνύματος, με εντελώς διαφορετικές προσλαμβάνουσες, είναι αφενός η Ουάσινγκτον, με τον πρόεδρο Τραμπ να επιδιώκει εκ των πραγμάτων την αποδοτική συνεργασία ειδικά με «κοινοπραξίες» εταίρων, αφετέρου η Άγκυρα όπου τόσο το τριμερές σχήμα, όσο και κάθε μέλος αυτού, αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη καχυποψία.

Στην Αθήνα γνωρίζουν ότι η στρατηγική συνεργασία με το Τελ Αβίβ, ειδικά μετά τη διάρρηξη των σχέσεων Ισραήλ- Τουρκίας, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για τη μεγέθυνση της ελληνικής γεωπολιτικής ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο. Εξ ου και καθ’ όλη τη διάρκεια της ακραίας επέμβασης των Ισραηλινών στη Γάζα, η κυβέρνηση ισορροπούσε ριψοκίνδυνα, επιδιώκοντας και να διατηρήσει άριστη επαφή με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου αλλά και να διακηρύττει τις θέσεις της υπέρ του διεθνούς δικαίου, επιχειρηματολογώντας μάλιστα περί δυσανάλογης αντίδρασης του Τελ Αβίβ στο αιματηρό τρομοκρατικό χτύπημα της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023.

Μόνιμη επωδός από το Μέγαρο Μαξίμου και το Υπουργείο Εξωτερικών ήταν ότι η Ελλάδα παραμένει στρατηγικός εταίρος του Ισραήλ αλλά και παραδοσιακός συνομιλητής του Αραβικού κόσμου, πολιτική που σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες προκάλεσε μερική δυσαρέσκεια στο Τελ Αβίβ, με την Αθήνα όμως να προχωρεί και σε έμπρακτες κινήσεις θωράκισης των διμερών σχέσεων ειδικά στον τομέα των εξοπλιστικών. Στη βάση πάντως αυτής της λογικής, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέπτεται σήμερα πρώτα τη Ραμάλα και στη συνέχεια την Ιερουσαλήμ.

Η παρουσία της Ελλάδας και η διπλωματία του Ερντογάν

Ανώτερες διπλωματικές πηγές λένε στο «Βήμα» ότι δια της επίσκεψης του κ. Μητσοτάκη στο Ισραήλ προκειμένου να συνεδριάσει ξανά το τριμερές σχήμα, η Ελλάδα δηλώνει παρούσα στην ευρύτερη περιοχή εν μέσω μιας ασταθούς συγκυρίας και ενώ μαίνεται σειρά ανοικτών μετώπων που με διάφορους τρόπους άπτονται των εθνικών συμφερόντων. Ως παράδειγμα αναφέρεται η Συρία, όπου το Ισραήλ εμπλέκεται τόσο στρατιωτικά όσο και ως δύναμη αποτροπής επέκτασης της τουρκικής επιρροής, με τις ίδιες πηγές πάντως να χρησιμοποιούν τον χαρακτηριστικό όρο «αντίβαρο». Ως «αντίβαρο» προφανώς νοείται εν συνόλω ο άξονας με το Ισραήλ και την Κύπρο έναντι των αναθεωρητικών βλέψεων της Τουρκίας, η οποία επιδιώκει να καταστεί ο νέος ηγεμονικός παίκτης στη Μέση Ανατολή και δι’ αυτής στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η διπλωματία του Ερντογάν έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το στρατηγικό δόγμα του Ισραήλ, ενώ η τουρκική ανώτατη πολιτική τάξη σε συνδυασμό με τα φιλοκυβερνητικά και εθνικιστικά ΜΜΕ έχουν θέσει στο στόχαστρο τους Αθήνα, Λευκωσία και Τελ Αβίβ εξαπολύοντας καθημερινά κατηγορίες περί προσπάθειας περικύκλωσης της χώρας. Ειδικά όσον αφορά τις αναβαθμισμένες ισραηλινο-κυπριακές σχέσεις καταγράφονται καθημερινά δημοσιεύματα με αντικείμενο δήθεν υπερ-εξοπλισμό της Λευκωσίας με ισραηλινή μέριμνα και σκοπό τη χρήση έναντι των Τουρκοκύπριων άρα έναντι και της Τουρκίας.

Πάντως, πέρα από τη σκληρή ρητορική αντιπαράθεση εξαιτίας της στήριξης στη Χαμάς, η Άγκυρα και το Τελ Αβίβ βλέπουν πράγματι τα εκ διαμέτρου αντίθετα συμφέροντά τους να συγκρούονται στο έδαφος της Συρίας, με πολλούς αναλυτές να μιλούν για πεδίο δυνάμει ένοπλης αντιπαράθεσης. Εξ ου και μια από τις προτεραιότητες του Ντόναλντ Τραμπ, όπως ειπώθηκε και δια στόματος του αμερικανού πρεσβευτή και ειδικού απεσταλμένου του προέδρου για τη Συρία Τομ Μπάρακ, είναι η γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα σε Νετανιάχου και Ερντογάν.

Τα F-35 και οι εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο

Παρότι δεν είναι απίθανό, προς ώρας πάντως τέτοιο ενδεχόμενο δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Έτσι, οι κ. Νετανιάχου και Μητσοτάκης βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο όσον αφορά το έτερο μείζον ζήτημα: την επαναφορά της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35. Ούτε η Ελλάδα, ούτε όμως και το Ισραήλ θα ήθελαν να δουν την Άγκυρα ξανά στην αγορά μαχητικών πέμπτης γενιάς. Η μεν πρώτη για τους γνωστούς, ευνόητους λόγους, το δε Τελ Αβίβ διότι θέλει να διατηρήσει τον απόλυτο έλεγχο στους αιθέρες της ευρύτερης περιοχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κατά κράτος κυριαρχία στη σύγκρουση με το Ιράν προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσμα της υπεροπλίας στον αέρα με αιχμή του δόρατος τα ισραηλινά F-35.

Στην Αθήνα γνωρίζουν ότι ο κ. Νετανιάχου δύναται να λειτουργήσει ως αντίβαρο στην προσπάθεια της Άγκυρας να εξοπλιστεί, τόσο ως συνομιλητής του κ. Τραμπ όσο όμως και δια της κινητοποίησης του πανίσχυρου εβραϊκού λόμπι των Ηνωμένων Πολιτειών, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να αναμένεται να συζητήσει το θέμα στη διμερή συνάντηση που θα προηγηθεί με τον Ισραηλινό ομόλογό του. Το πρωθυπουργικό επιτελείο, επίσης, εκτιμά ότι ο δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στον κ. Νετανιάχου και τον Λευκό Οίκο δύναται να λειτουργήσει δια της πλαγίας θετικά και για την Αθήνα.

Ελλάδα- Κύπρος και Ισραήλ συνδιαμορφώνουν γεωγραφικά έναν σταθερό άξονα σύνδεσης της Μέσης Ανατολής με την Ευρώπη, ο οποίος στο εγγύς μέλλον θα είναι σε θέση να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο στους τομείς που ενδιαφέρουν κατά κόρον τα αμερικανικά συμφέροντα: ενεργειακά και εμπορικά, είτε δηλαδή ως εν είδη ενιαίος χώρος εξαγωγής φυσικού αερίου και εναλλακτικών μορφών ενέργειας είτε αργότερα ως τμήμα του υπό σχεδιασμό διαδρόμου IMEC (Ινδία- Μέση Ανατολή- Ευρώπη) και πάλι ως αντίβαρο, αυτή τη φορά της κινεζικής επιρροής.

Το ερώτημα για το καλώδιο

Αξίζει να σημειωθεί ότι η αναβίωση της τριμερούς συνεργασίας έρχεται λίγες ημέρες μετά τη γιγαντιαία ενεργειακή συμφωνία Ισραήλ- Αιγύπτου, αλλά και λίγες εβδομάδες μετά την επικύρωση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μεταξύ Κύπρου και Λιβάνου. Ισραήλ και Κύπρος, όπως επίσης Κύπρος- Αίγυπτος συνδέονται επίσης με ΑΟΖ, δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην Ανατολική Μεσόγειο ένα πεδίο άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων με βάση τη διεθνή νομιμότητα και τις αρχές της καλής γειτονίας, προφανώς κόντρα στην αυτοκρατορική λογική της Άγκυρας.

Υπό αίρεση παραμένει αν από τις συνομιλίες των τριών ηγετών θα προκύψει αποτέλεσμα όσον αφορά το πολύπαθο έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης, το οποίο σημειωτέον ως σχέδιο αφορά και το τμήμα Ισραήλ- Κύπρου. Μάλιστα μετά την τελευταία συνάντηση των κ. Χριστοδουλίδη και Νετανιάχου, ο ισραηλινός πρωθυπουργός έσπευσε να συμπεριλάβει το έργο στο πλαίσιο του IMEC, αποσυνδέοντας ουσιαστικά το ελλαδο-κυπριακό τμήμα, γεγονός που προκάλεσε τότε εκνευρισμό στην Αθήνα, καθώς βρισκόταν εν εξελίξει η αντιπαράθεση Αθήνας- Λευκωσίας για τους οικονομοτεχνικούς αλλά και τους όρους εκτέλεσης του έργου.

Καθώς βέβαια οι κ. Μητσοτάκης και Χριστοδουλίδης ουσιαστικά έχουν «παγώσει» το έργο προς αναζήτηση επενδυτών και νέα μελέτη βιωσιμότητας, ενώ στην Κύπρο ξέσπασε και ενδοκυβερνητική αντιπαράθεση, δεν είναι πολλά αυτά που αναμένονται σήμερα στο Τελ Αβίβ.