Μπορεί το ταξίδι του Γερμανού υπουργού Εξωτερικών στην Αθήνα την περασμένη Δευτέρα να αναβλήθηκε λόγω της Συνόδου για την Ειρήνη που διοργάνωσε ο Τραμπ στο Σαρμ Ελ Σέιχ, οι πιέσεις όμως του Βερολίνου προς την Αθήνα να ρίξει τις άμυνές της έναντι της τουρκικής συμμετοχής στο SAFE -πρώτο βήμα υλοποίησης του εγχειρήματος ευρωπαϊκής αμυντικής αυτονομίας- παραμένουν αμετάβλητες. Και οι Γερμανοί δεν είναι οι μόνοι που επιμένουν.
Τη σκυτάλη πήρε ο πρώτος ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, ο οποίος συναντήθηκε με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στο περιθώριο της Συνόδου Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας στην Κοπεγχάγη προκειμένου να διαπιστώσει τις προθέσεις του Έλληνα πρωθυπουργού. Τότε, μάλιστα, ο κ. Μητσοτάκης επανέλαβε ρητά -ήταν τουλάχιστον η τέταρτη φορά από το περασμένο καλοκαίρι- ότι όσο διατηρείται ενεργή την απειλή πολέμου (casus belli) η Αθήνα δεν πρόκειται να συναινέσει στην πρόσβαση της Τουρκίας στους ευρωπαϊκούς πόρους, προσθέτοντας μάλιστα στον εν εξελίξει άτυπο διάλογο και το θέμα των «γκρίζων ζωνών». Κατά γενική ομολογία για την Αθήνα είναι πλέον δύσκολο να κάνει πίσω, καθώς το ζήτημα έχει λάβει και διακριτές εσωτερικές διαστάσεις, ενώ ειδική αναφορά αναμένεται από τον πρωθυπουργό στη σημερινή προ ημερησίας διατάξεως συζήτηση στη Βουλή για την εξωτερική πολιτική.
Για τις πιέσεις της Γερμανία προς την Ελλάδα ρωτήθηκε το πρωί της Τετάρτης ο εκπρόσωπος της Κομισιόν αρμόδιος για τα θέματα Άμυνας Τόμας Ρενιέρ, ο οποίος αρχικά διευκρίνισε ότι πράγματι η Τουρκία, όπως και η Νότια Κορέα από τις λεγόμενες «τρίτες χώρες», έχει καταθέσει αίτημα συμμετοχής στο SAFE. Το αίτημα θα εξεταστεί από την Επιτροπή και αν λάβει το πράσινο φως τότε θα προωθηθεί ως σύσταση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. «Εάν το Συμβούλιο εγκρίνει αυτή τη σύσταση, τότε θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε διμερείς διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE», επεσήμανε ο κ. Ρενιέρ αναδεικνύοντας τη διαδικασία στη βάση της οποίας η τελική απόφαση εναπόκειται στους Ευρωπαίους ηγέτες.
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενστερνίζεται τις ανησυχίες κρατών-μελών» υπογράμμισε ο κ. Ρενιέρ, εννοώντας προφανώς τις ενστάσεις που έχουν διατυπωθεί εν πρώτοις από την Ελλάδα και την Κύπρο, εξηγώντας πάντως ότι ο κανονισμός SAFE εμπεριέχει ήδη «δικλείδες» ώστε να εξασφαλίζεται ότι ουδεμία τρίτη χώρα πρόκειται να δράσει εναντίον των συμφερόντων ενός κράτους- μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προφανώς, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν αναφέρεται στο άρθρο 16 του SAFE, το οποίο σύμφωνα με το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών υιοθετήθηκε από τους Μόνιμους Αντιπροσώπους κατόπιν πιέσεων της Αθήνας. Παρότι σχετικά ασαφές ως προς το τι νοείται «συμφέρον» και κυρίως ως «δράση», το άρθρο 16 αποτελεί μια πρώτη εξασφάλιση για την ελληνική πρωτεύουσα.
Είναι εγκλωβισμένη η Αθήνα;
Η ουσία, όμως, έγκειται στην περίπτωση που η Τουρκία χρειαστεί να υπογράψει διμερή συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, για την οποία όπως υποστηρίζει η Αθήνα έχει εξασφαλιστεί ότι απαιτείται ομοφωνία των 27. Και κυρίως ότι αν η Τουρκία δεν άρει το casus belli τότε η Ελλάδα δεν πρόκειται να συναινέσει. Στην πραγματικότητα, η ελληνική κυβέρνηση ζητά εντός του επόμενου χρονικού διαστήματος από την τουρκική κυβέρνηση να ψηφίσει την απόσυρση της απειλής πολέμου σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων πέραν των 6 ναυτικών μιλίων. Πρόκειται για μια απόφαση που ετέθη σε ισχύ το 1995 και όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς είναι εξαιρετικά δύσκολο έως απίθανο να καταργηθεί.
Είναι, λοιπόν, εγκλωβισμένη η Αθήνα στα δημόσια λεγόμενα του Κυριάκου Μητσοτάκη, με δεδομένες αφενός τις πιέσεις των Ευρωπαίων, αφετέρου τον αναβαθμισμένο ρόλο της Άγκυρας στην ευρύτερη περιοχή και κυρίως την πρόθεση εν συνόλω της δυτικής συμμαχίας να συμπεριλάβει στο μεταπολεμικό σύστημα ασφαλείας της Ευρώπης την Τουρκία;
Ερωτώμενη από το «Βήμα» η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών κ. Λάνα Ζιωχού αν η πραγματικότητα που δημιουργείται στη Μέση Ανατολή με τη διακριτή παρουσία της Τουρκίας, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι κ. Ερντογάν φαίνεται ότι διατηρεί απευθείας δίαυλο επικοινωνίας, αλλά και τις διακηρυγμένες θέσεις του στενού πυρήνα της Ευρώπης για τη συμμετοχή της Άγκυρας στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής αμυντικής αυτονομίας οδηγεί την πολιτική ηγεσία σε δεύτερες σκέψεις για το casus belli, ήταν κατηγορηματική.
«Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας δεν ετεροκαθορίζεται» υπογράμμισε, επαναλαμβάνοντας ότι εφόσον απαιτείται ομοφωνία για τη σύναψη διμερούς συμφωνίας και από τη στιγμή που η Τουρκία απειλεί με πόλεμο, η Αθήνα θα επιμείνει στο βέτο. Λίγες ώρες πριν ο κ. Γεραπετρίτης ήταν, επίσης, ξεκάθαρος: «Είναι προφανές ότι είναι αναγκαία η άρση του casus belli για να προχωρήσει οποιαδήποτε συζήτηση.
Σε τεντωμένο σκοινί
Συμπερασματικά, η ελληνική κυβέρνηση θα κληθεί εντός των επόμενων μηνών να ισορροπήσει σε ένα τεντωμένο σχοινί, διακυβεύοντας όχι μόνο τη σχετική ηρεμία στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και τις σχέσεις της με τους ισχυρούς της Ευρώπης.
Στη μεν Τουρκία, οι αντιρρήσεις της Αθήνας αποτελούν μείζον θέμα της δημόσιας συζήτησης, με τον Ταγίπ Ερντογάν να εμφανίζεται οργισμένος όπως συμβαίνει κάθε φορά που η Ελλάδα διεθνοποιεί αυτά που στην Τουρκία θεωρούν ως αποκλειστικά «διμερή ζητήματα». Στον δε στενό πυρήνα των ισχυρών της Ευρώπης η παρουσία της Άγκυρας στην ευρωπαϊκή άμυνα θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ. Μια παρουσία, η οποία είναι εξασφαλισμένη- έστω εμμέσως- δια των συμπράξεων ή εξαγορών ευρωπαϊκών εταιρειών όπως οι ιταλικές Leonardo και Piaggio, αλλά και μέσω των επιμέρους διμερών συμφωνιών συνεργασίας όπως για παράδειγμα με την Ισπανία. Παραλλήλως, για την πρόσβαση οποιασδήποτε τρίτης χώρας σε κεφάλαια έως το 15% του συνόλου του SAFE δεν απαιτείται υπογραφή συμφωνίας. Η εξίσωση για την Αθήνα φαντάζει δυσεπίλυτη
