Το Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας έκρινε ένοχο τον πρώην πρόεδρο Ζαΐχ Μπολσονάρου για συνωμοσία, με στόχο την τέλεση πραξικοπήματος, μετά την ήττα του στις εκλογές του 2022 και επέβαλε ποινή κάθειρξης στον 70χρονο υψηλόβαθμο πρώην στρατιωτικό και πολιτικό 27 χρόνια και τρεις μήνες.
Η πλειοψηφία των δικαστών (4-1) ψήφισε υπέρ της καταδίκης του, μαζί με επτά συνεργούς του, μεταξύ των οποίων ο υποψήφιος αντιπρόεδρος, ο υπουργός Άμυνας και ένας ανώτατος ναύαρχος, στους οποίους επιβλήθηκαν ποινές από φυλάκιση δυο ετών ως και κάθειρξη 26 ετών.
Γιατί η απόφαση αποτελεί ιστορικό ορόσημο
Η απόφαση αποτελεί σταθμό για τη χώρα. Από την ανατροπή της μοναρχίας, το 1889, η Βραζιλία έχει ζήσει τουλάχιστον 15 πραξικοπήματα ή απόπειρες πραξικοπήματος με συμμετοχή στρατιωτικών. Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που ο επικεφαλής ενός τέτοιου σχεδίου καταδικάζεται στη χώρα, που παραμένει στοιχειωμένη από τις μνήμες της στρατιωτικής δικτατορίας (1964-1985).
Ο Ζαΐχ Μπολσονάρου είναι ο τέταρτος πρώην ένοικος του Πλανάλτου, του προεδρικού μεγάρου, που καταδικάζεται μετά την επιστροφή της δημοκρατίας στη χώρα της Λατινικής Αμερικής, πριν από 40 χρόνια.
Πριν από αυτόν, ο Φερνάντου Κόλορ τζι Μέλου, ο Μισέλ Τέμερ και ο Λούλα (που άσκησε την εξουσία για δυο θητείες, από το 2003 ως το 2010) καταδικάστηκαν για διαφθορά. Ο Λούλα φυλακίστηκε από το 2018 ως το 2019, προτού η καταδικαστική απόφαση σε βάρος του ακυρωθεί εξαιτίας διαδικαστικής παρατυπίας.
Γιατί καταδικάσθηκε ο Μπολσονάρου
Ο Μπολσονάρου κρίθηκε ένοχος ως επικεφαλής «εγκληματικής οργάνωσης», για εκτεταμένη συνωμοσία που περιλάμβανε σχέδια διάλυσης του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ακόμη και τη δολοφονία του πολιτικού του αντιπάλου, Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, πριν αυτός αναλάβει την προεδρία, προκειμένου να εξασφαλίσει την «παραμονή του στην εξουσία με αυταρχικό τρόπο».
Το σχέδιο, κατά το Ανώτατο Δικαστήριο δεν εφαρμόστηκε, εξαιτίας έλλειψης υποστήριξης της στρατιωτικής ιεραρχίας. Οι ταραχές που ξέσπασαν την 8η Ιανουαρίου 2023, μια εβδομάδα μετά την ορκωμοσία του Λούλα, με χιλιάδες οπαδούς του Μπολσονάρου να επιτίθενται και να επιδίδονται σε βανδαλισμούς στις έδρες θεσμών της εξουσίας στην Μπραζίλια, ήταν η «τελευταία ελπίδα» να φέρει αποτέλεσμα η συνωμοσία.
Υπερασπιζόμενος τον εαυτό του, ο Μπολσονάρου αρνήθηκε τις κατηγορίες για πραξικόπημα, υποστηρίζοντας πως αναζητούσε «τρόπους μέσα στο Σύνταγμα», για να παραμείνει στην εξουσία.
Πώς αντέδρασε η κοινή γνώμη
Η δίκη του πρώην προέδρου διχάζει ακόμη περισσότερο την ήδη ακραία πολωμένη κοινή γνώμη, ιδίως στην πρωτεύουσα.
Σε μπαρ στην Μπραζίλια όπου η χθεσινή δίκη αναμεταδιδόταν σε γιγαντοοθόνη, η απαγγελία της ετυμηγορίας προκάλεσε επευφημίες και κραυγές χαράς. «Έπειτα από τόση αναμονή, αυτός ο μισητός τύπος θα πάει στη φυλακή», είπε ο μεταφραστής Βιρζίλιου Σοάρες.
Σε εντελώς άλλη ατμόσφαιρα, μερικές δεκάδες μπολσοναριστές συγκεντρώθηκαν μπροστά στο σπίτι του πρώην αρχηγού του κράτους με «προσευχή». «Με την ηλικία που έχει, ξέρουμε (…) θα πεθάνει στη φυλακή» είπε ο ευαγγελικός πάστορας, Βάντουιχ Μπατσίστα.
Ποιες οι πολιτικές συνέπειες
Η καταδίκη θεωρείται πλήγμα για μία από τις σημαντικότερες πολιτικές φιγούρες της Λατινικής Αμερικής. Τις τελευταίες ημέρες, πλήθη πολιτών διαδήλωσαν σε διάφορες πόλεις της Βραζιλίας κατά της δίωξής του, αποδεικνύοντας πως η επιρροή του παραμένει ισχυρή. Ο Μπολσονάρου υπήρξε ο ηγέτης ενός δεξιού κινήματος που άλλαξε τον πολιτικό χάρτη της χώρας και η φυλάκισή του αφήνει το κίνημα χωρίς ξεκάθαρη ηγεσία.
Πρόκειται για πολιτικό σεισμό, ενώ δεν απομένει παρά κάτι παραπάνω από ένας χρόνος ως τις προεδρικές εκλογές του 2026. Ως εκ τούτου, αναμένεται πολύ γρήγορα να επισπευστεί και να κλιμακωθεί η μάχη για την ηγεσία και το χρίσμα της δεξιάς.
Με τη δημοτικότητά του ενισχυμένη, εν μέρει εξαιτίας των αμερικανικών επιθέσεων, ο Λούλα, 79 ετών, λέει πως έχει πρόθεση να διεκδικήσει νέα θητεία, αυτοπροβαλλόμενος ως υπερασπιστής της βραζιλιάνικης «εθνικής κυριαρχίας».
Ποια η επόμενη μέρα για τον Μπολσονάρου
Καταγγέλλοντας τις «απίστευτα υπερβολικές και δυσανάλογες» ποινές, η ομάδα των συνηγόρων του πρώην προέδρου ανακοίνωσε πως θα καταθέσει άμεσα «τις προσήκουσες προσφυγές, και σε διεθνές επίπεδο». Σύμφωνα με πηγή προσκείμενη στο Ανώτατο Δικαστήριο, η υπεράσπιση έχει στη διάθεσή της πέντε ημέρες για να ασκήσει έφεση αφού δοθεί η ετυμηγορία στη δημοσιότητα επίσημα.
Ο κ. Μπολσονάρου δεν θα οδηγηθεί στη φυλακή παρά αφού εξαντλήσει όλα τα ένδικα μέσα που έχει στη διάθεσή του, εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Τσιάγκου Μποτίνου, καθηγητής ποινικού δικαίου στο Ίδρυμα Ζετούλιου Βάργκας.
Οι δικηγόροι του αναμένεται να ζητήσουν να εκτίσει την ποινή του σε κατ’ οίκον περιορισμό, επικαλούμενοι προβλήματα υγείας. Έχοντας ήδη πριν από τη χθεσινή απόφαση στερηθεί το δικαίωμα του εκλέγεσθαι ως το 2030, σε κατ’ οίκον κράτηση, ο κ. Μπολσονάρου δεν ήταν παρών στην ακροαματική διαδικασία — για λόγους υγείας, διαβεβαίωσε η υπεράσπιση.
Ο πρώην πρόεδρος κρατά «το κεφάλι ψηλά» παρά τον «διωγμό» του, σχολίασε ο μεγαλύτερος γιος του, ο γερουσιαστής Φλάβιου Μπολσονάρου. Η συντηρητική παράταξη θα βάλει «όλη της τη δύναμη» για να «ενωθεί το κοινοβούλιο», να συσπειρωθεί και να εγκρίνει σχέδιο για τη χορήγηση αμνηστίας στον ηγέτη της, πρόσθεσε.
Ποιος ο αντίκτυπος στις σχέσεις Βραζιλίας – ΗΠΑ
Ωστόσο, η υπόθεση αναμένεται να εντείνει τις εντάσεις στις σχέσεις Βραζιλίας – ΗΠΑ, καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ είχε επιχειρήσει να πιέσει για την παύση της δίωξης με επιβολή δασμών, χαρακτηρίζοντας τον Μπολσονάρου «διωκόμενο», επειδή προσπάθησε – όπως ισχυρίζεται – να ανατρέψει μια «στημένη εκλογή».
Άλλωστε, σχεδόν αμέσως μετά την ανακοίνωση της ετυμηγορίας, ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο διεμήνυσε πως θα υπάρξουν αντίποινα. Οι ΗΠΑ θα λάβουν μέτρα εξαιτίας της «άδικης» καταδίκης, τόνισε. Η βραζιλιάνικη διπλωματία ανταπάντησε πως δε θα «εκφοβιστεί» από τις «απειλές» της Ουάσιγκτον.
