Μοιάζει παράδοξη επιλογή για εξώφυλλο περιοδικού ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου ένα θέμα αφιερωμένο στις «Τρεις αδερφές», την παράσταση που σκηνοθετεί ο Δημήτρης Τάρλοου στο Θέατρο Πορεία, αφού στο έργο του Τσέχωφ ο έρωτας, παρότι υπογείως κινεί τα νήματα, δεν βρίσκει happy end, παραμένει μονίμως μια χαμένη ευκαιρία και δεν θα του ταίριαζαν καθόλου τα λούτρινα αρκουδάκια και τα μπαλόνια σε σχήμα καρδιάς. Σε αυτό το αριστούργημα του παγκόσμιου θεάτρου η ζωή εμφανίζεται όπως πραγματικά είναι: χωρίς φτιασίδια, με ήρωες βυθισμένους στη μετριότητα και την καθημερινή απραξία, παραδομένους στις αυταπάτες τους. Λέξεις όπως «κρυφά», «ενδόμυχα», «ανομολόγητα», «εσωτερικότητα» και «αποχρώσεις» μοιάζει να έχουν φτιαχτεί για να περιγράψουν το τσεχωφικό σύμπαν, εκεί όπου οι φαινομενικά ασήμαντες λεπτομέρειες αποκτούν ποιητικές διαστάσεις και η φλύαρη αισιοδοξία εναλλάσσεται με τη βουβή απόγνωση. Ο Δημήτρης Τάρλοου φέρνει το κείμενο πιο κοντά στην Ελλάδα, χωρίς όμως να του στερεί τη ρωσική καταγωγή του, και ονομάζει τις τρεις κόρες της οικογένειας Πραζόρωφ Ολγα, Μαρία και Ειρήνη (από Ολγα, Μάσα και Ιρίνα). Ο ίδιος σημειώνει το εξής:
«Σ’ αυτή τη σπουδή για το πέρασμα του χρόνου οι χαρακτήρες βρίσκονται να ζουν τη δική τους δυστοπία αναζητώντας την ουτοπία μιας Ιθάκης».
Οι τρεις ηθοποιοί που επωμίζονται τους βασικούς ρόλους ανήκουν περίπου στην ίδια γενιά και αποτελούν τρία από τα πιο επιτυχημένα ονόματα του ελληνικού θεάτρου τα τελευταία χρόνια: η Αλεξάνδρα Αϊδίνη υποδύεται την Ολγα, η Ιωάννα Παππά τη Μαρία και η Λένα Παπαληγούρα την Ειρήνη. Η τελευταία, και πιο νεαρή της παρέας, είπε στο ΒΗΜΑgazino για τη σχέση της με τον σπουδαίο θεατρικό συγγραφέα: «Τον αγαπούσα προτού πάω στη σχολή, αποτελεί μάλιστα έναν από τους λόγους για τους οποίους έγινα ηθοποιός. Είναι ένας από τους συγγραφείς που θεώρησα ότι φτιάχνουν έναν ολόκληρο κόσμο. Είχα τη Νίνα από τον “Γλάρο” στο δεύτερο έτος της σχολής και ήταν ίσως το αγαπημένο μου κομμάτι από όλα τα χρόνια των σπουδών, η Κάτια Γέρου μού την είχε δώσει. Τώρα, αυτή η παράσταση γίνεται σε μια πολύ ευτυχή συγκυρία, λόγω σκηνοθέτη και θιάσου –αν είχα αδελφή στη ζωή μου, θα ήθελα πολύ να ήταν σαν την Ιωάννα ή την Αλεξάνδρα. Θέλει πολλή δουλειά και μεγάλο ψυχικό άνοιγμα για να καταβυθιστείς στα τοπία του και είναι όλοι οι ήρωές του τόσο πολύπλοκοι».
Η Ιωάννα Παππά, από την άλλη, ανήκει στην κατηγορία των ηθοποιών που έχουν γοητευτεί πιο πολύ από άλλο είδος θεάτρου, από εκείνο του Σαίξπηρ, για παράδειγμα. «Εκτιμούσα, βέβαια, ανέκαθεν και τον Τσέχωφ, είχα ασχοληθεί μαζί του στη σχολή ως σπουδάστρια. Οι “Τρεις αδελφές” δεν ήταν από τα αγαπημένα μου έργα, όμως μέσα από τη διαδικασία της πρόβας συνειδητοποίησα ότι μου άρεσε περισσότερο απ’ όσο θα περίμενα, γιατί είναι βαθιά συγκινητικό, όχι όμως επιφανειακά. Μιλάει για τη ζωή, για τη ματαιότητά της, με πολύ ωραίο τρόπο, χωρίς να γίνεται απαισιόδοξο, καταθλιπτικό ή μίζερο. Πολύ ανθρώπινα, δηλαδή. Δύο επιπλέον λόγοι για τους οποίους μου αρέσει που βρίσκομαι στη συγκεκριμένη δουλειά είναι οι συντελεστές, αλλά και το Θέατρο Πορεία, το οποίο έχει διαμορφώσει τα τελευταία χρόνια, με το ρεπερτόριο και τις προτάσεις του, μια ισχυρή ταυτότητα που δεν είναι περιορισμένη. Κάθε νέα παραγωγή του, είτε δική του είτε μέσω κάποιας συνεργασίας, βρίσκει τον τρόπο να απευθυνθεί στο κοινό της». Ούτε η Αλεξάνδρα Αϊδίνη έχει ξαναπαίξει Τσέχωφ. «Δεν έχω λόγια για το πόσο μου αρέσει, αλλά και το πόσο με τρομάζει ταυτόχρονα. Τόσο πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί, όμως στη συνάντηση μαζί του όλα αρχίζουν από την αρχή και καταλήγεις να χάνεις τον ύπνο σου. Και όλα αυτά χωρίς να έχει την πρόθεση ο συγγραφέας να διδάξει κάτι, να δείξει κάποιον δρόμο ή να κάνει κάποιου είδους στοχευμένη κριτική. Το έργο αυτό μού φωτίζει τη μέρα και καθιστά τις νύχτες μου περιπετειώδεις».
Η Λένα Παπαληγούρα ξεδιαλέγει ένα ένα τα σημαντικά θέματα της παράστασης: «Το πέρασμα του χρόνου –ένα δύσκολα διαχειρίσιμο θέμα, η ματαίωση των ελπίδων, το πώς ξεκινάς τη ζωή σου με πάρα πολλές προοπτικές που τελικά εξανεμίζονται, οι σχέσεις των ανθρώπων, η φθορά του γάμου, ό,τι πραγματεύεται αυτό το έργο είναι ψυχοφθόρο. Εχει, όμως, και μια ευαισθησία, οι απελπισμένοι άνθρωποι προσπαθούν να επικοινωνήσουν και να κρατηθούν από τη ζωή. Αυτό μου φαίνεται και πολύ σημερινό. Βιώνουμε μια συνεχή ματαίωση και όμως συνεχίζουμε. Κάνουμε θέατρο, πίνουμε την μπίρα μας, ζούμε. Και στο έργο υπάρχουν αυτά τα πρόσωπα που η ζωή τα τσακίζει, τα κατακρεουργεί, αλλά τους χαρίζει παράλληλα και βάθος, μια σοφία σχεδόν. Γράφει ο Τσέχωφ: “Ναι, τώρα ζούμε έτσι, αλλά θα έρθει κάποτε ο καιρός που δεν θα υπάρχουν πια μυστικά και όλα θα υπάρχουν στο φως και τότε θα ανακαλύψουμε γιατί” και δεν γίνεται να μη σκεφτείς ότι η ζωή του ανθρώπου σε όλες τις εποχές είναι πάντα μια ελπίδα ότι κάποτε θα έρθουν καλύτερες μέρες, αλλά ίσως εμείς να μην είμαστε εδώ για να τις δούμε». Ο έρωτας αποτελεί στις «Τρεις αδερφές» κινητήριο δύναμη, κι ας μην καταλήγει για κανέναν σε ευτυχισμένο τέλος. Για την Ιωάννα Παππά αποτελεί έναν ξεχωριστό λόγο για να συμπαθεί τον ρόλο της: «Μου αρέσει η Μαρία γιατί ερωτεύεται, γιατί μπορεί να ερωτευτεί ενώ έχει ματαιωθεί από νωρίς, έχει κάνει έναν αποτυχημένο γάμο από ενθουσιασμό και από άγνοια, λόγω νεαρής ηλικίας. Περνάει δύσκολα, δεν υπάρχει χαρά, ευτυχία, ικανοποίηση, έκπληξη, είναι όλα στάσιμα. Είναι παγιδευμένη σε μια ρουτίνα χωρίς φαντασία ή διέξοδο. Μέσω του έρωτα όλα ζωντανεύουν, κι ας μένει τελικά ανεκπλήρωτος».
Η Ολγα, πάλι, μοιάζει να μην έχει χώρο μέσα της για αυτό το συναίσθημα. Η Αλεξάνδρα Αϊδίνη ξεκαθαρίζει πως ίσως τα πράγματα να μην είναι ακριβώς όπως φαίνονται. «Εχω κάνει πάρα πολλές σκέψεις σχετικά με αυτό το θέμα. Το γεγονός ότι απέχεις από τον έρωτα ή τον αρνείσαι δεν έχει να κάνει με το πόσο σημαντικός είναι για σένα. Μπορεί να έχει τεράστια σημασία για σένα, τόσο που να μην το αντέχεις. Ισως να σχετίζεται η άρνησή σου με μια προσκόλληση σε μια πιο παιδική ηλικία, όπου κάτι δεν έχει εκτονωθεί, λειτουργήσει ή σχηματιστεί σωστά. Περιμένεις κάτι μεγαλειώδες. Λες: “Θέλω να ερωτευτώ, θέλω να…” και ουσιαστικά είναι σαν να λες “Δεν θέλω”, γιατί είναι τόσο ακραίο και κλειστό αυτό που λες, που δεν έχει έμπρακτη εφαρμογή. Και ό,τι υπάρχει στη ζωή μπορεί να έχει πόνο, ματαίωση και θλίψη. Εχω ερωτευτεί πολύ στη ζωή μου κι έχω πάρει πολλή αγάπη, τώρα περνάω μια πιο εσωστρεφή περίοδο, όμως ο έρωτας κινεί τα πάντα, το πιστεύω αυτό. Ακόμη και στις “Τρεις αδερφές” μπορεί να φιλοσοφούν οι χαρακτήρες επί παντός επιστητού, όμως ό,τι συμβαίνει τελικά στο έργο έχει να κάνει με τις ερωτικές τους επιθυμίες». Και συνεχίζει αναλύοντας την ηρωίδα της, τη μεγαλύτερη αδελφή: «Εχει αναλάβει έναν ρόλο που είναι μητρικός και πατρικός μαζί. Εχει αναλάβει τη φροντίδα και την τακτοποίηση. Εχω μια μικρή καχυποψία απέναντι σε αυτόν τον τύπο ανθρώπου, ίσως επειδή είμαι κι εγώ έτσι. Νομίζω ότι όσο πιο πολύ προσπαθείς να βάλεις τα πράγματα σε τάξη, τόσο μεγαλύτερο είναι το χάος που υπάρχει μέσα σου. Δεν έχει επαφή με το συναίσθημά της και ανήκει στην κατηγορία των, ας τους πούμε, μετριοπαθών, εκείνων που θα περάσουν από τον κόσμο χωρίς να αλλάξουν τα πράγματα. Ζούνε τη ζωή τους κάπως σιωπηλά. Καταλαβαίνεις από κάποιες μικρές εκρήξεις της ότι κάτι συμβαίνει μέσα της, αλλά κι αυτές ξαφνιάζουν ακόμη και την ίδια. Εχει, όμως, χιούμορ και μια περίεργη σχέση με τον χρόνο, τον οποίο είναι σαν να προκαλεί η ίδια, σαν να γερνάει με δική της επιλογή, σαν να αφήνει τη ζωή να γλιστρήσει μέσα από τα χέρια της».
Ερχεται, άραγε, ένας ηθοποιός αντιμέτωπος με το θέμα της ματαιότητας όταν καλείται να ερμηνεύσει ήρωες του Τσέχωφ; Κι αν ναι, από τι κρατιέται για να μη βυθιστεί στην παραίτηση ή την αδράνεια; Πρέπει να βρίσκεις λόγους για να ζεις; Η Ιωάννα Παππά απαντά: «Η δουλειά αυτή έχει αποτελέσει πολλές φορές λόγο για να ζω. Οχι ακριβώς ως σανίδα σωτηρίας, ούτε με την έννοια του διλήμματος “ή αυτοκτονία ή θέατρο”, αλλά ως διέξοδος σε δύσκολες στιγμές. Και μόνο το γεγονός ότι δεν είχα άλλη επιλογή από το να κάνω πρόβα ή να ανέβω στη σκηνή και να παίξω, έσβηνε αμέσως ό,τι άλλο μπορεί να υπήρχε στη ζωή μου και να με βάραινε. Είναι λίγο μαγικό το πώς σε πηγαίνει το θέατρο λίγο παρακάτω και ισορροπείς ξανά. Για εμένα είναι επίσης πολύ σημαντικός και ο έρωτας. Θα ήθελα να μη φοβάμαι να βρίσκω τη δύναμη να είμαι ψυχικά ανοιχτή ώστε να εμπιστευτώ έναν άνθρωπο και να τον γνωρίσω πραγματικά». Την εξανέμιση των προσδοκιών της σε ποιον τομέα της ζωής της έχει κληθεί να την αντιμετωπίσει πιο συχνά; «Μου έχει συμβεί μόνο σε προσωπικό επίπεδο, όχι στη δουλειά. Στο θέατρο έχεις ελπίδες και προσδοκία, όμως γνωρίζεις εξ αρχής ότι υπάρχει το ενδεχόμενο να μην πετύχει μια παράσταση και το αποδέχεσαι αυτό».
Η Ιωάννα Παππά είναι η μόνη από τις τρεις που έχει αδελφή, την Τίνα (μπορεί να έχετε πετύχει τις αδελφές Παππά να διασκεδάζουν μαζί σε κάποιο μπαράκι του Κέντρου): «Εχω σχέση εξάρτησης με την αδελφή μου και είμαστε συμπληρωματικοί χαρακτήρες. Είναι ευτυχία να έχεις τόσο συγγενική σχέση με έναν άνθρωπο, νιώθω τυχερή, δηλαδή, είναι στήριγμα, η καλύτερή μου φίλη, είναι ο άνθρωπός μου. Ενα μεγάλο κομμάτι του εαυτού μου». Η Αλεξάνδρα Αϊδίνη είναι μοναχοπαίδι. «Με αυτό το έργο καταλαβαίνω ότι είναι ευτυχία να έχεις αδέλφια και το ζηλεύω. Ανέκαθεν ευχόμουν για μια παρέα, τώρα βλέπω πόσο σημαντικό είναι να μαθαίνεις από πολύ μικρός να μοιράζεσαι, να συγκρούεσαι, να διεκδικείς, να διαχειρίζεσαι τη σχέση σε επίπεδο που να μην είναι με τους γονείς και να πέφτει αναγκαστικά το βάρος σε μία από τις δύο πλευρές». Το ίδιο και η Λένα Παπαληγούρα: «Μόνο να τη φανταστώ μπορώ αυτή τη σχέση και τη ζηλεύω πολύ. Ειδικά την αίσθηση συνενοχής, την εμπιστοσύνη, αλλά και το ενδεχόμενο να μη μοιάζεις καθόλου με τον άλλο, να μην τον έκανες κανονικά παρέα, αλλά να αποτελεί, παρ’ όλα αυτά, σημαντικό κομμάτι της ζωής σου, να έχεις μοιραστεί μαζί του τα παιδικά σου χρόνια, αλλά και την αγωνία για τη φθορά του χρόνου στους γονείς σου. Θα ήθελα πολύ να έχω αδέλφια» λέει και σκέφτεται ταυτόχρονα και κάτι ακόμη: «Βέβαια, αυτό που καλούμαστε να κάνουμε οι ηθοποιοί, το ότι αλλάζουμε οικογένεια κάθε μερικούς μήνες, είναι λίγο αλλοπρόσαλλο. Είναι δύσκολο, είναι παράλληλα πολύ ενδιαφέρον και ωραίο, και είναι επίσης μία ακόμη συνθήκη με την οποία καλείσαι να αναμετρηθείς, πέρα από τα ίδια τα έργα».
Οι τρεις ηθοποιοί είναι επίσης πολυάσχολες. Η Ιωάννα Παππά θα παίζει εναλλάξ στις «Τρεις αδερφές» και στη «Μιράντα» στο ίδιο θέατρο (σε σκηνοθεσία Οσκαρας Κορσουνόβας), η Λένα Παπαληγούρα θα επαναλάβει άλλον έναν κύκλο παραστάσεων με την «Κατερίνα» του Αύγουστου Κορτώ που έχει σκηνοθετήσει ο Γιώργος Νανούρης (από τις 29/02 στο Νέο Θέατρο Βασιλάκου): «Είναι μια παράσταση που δεν μας αφήνει να τελειώσουμε. Μόνο χαρά μού έχει δώσει. Ο κόσμος συγκινήθηκε και έχει ανάγκη να μιλήσουμε για αυτά τα θέματα, που θεωρούνται από κάποιους ταμπού, έρχονται οι θεατές και μας λένε τις προσωπικές τους ιστορίες. Νομίζω ότι αυτό που γίνεται με την “Κατερίνα” συμβαίνει λίγες φορές στη ζωή ενός ηθοποιού». Το καλοκαίρι θα παίξει στη Λυσιστράτη, σε σκηνοθεσία του Μιχαήλ Μαρμαρινού. Η Αλεξάνδρα Αϊδίνη θα μοιράζεται μεταξύ «Τριών αδερφών» και «Μεγάλης Χίμαιρας» στο Θέατρο Πορεία και αντιμετωπίζει τις αυξημένες επαγγελματικές απαιτήσεις «Με πολλή μοναξιά. Με βοηθάει το ότι επέρχεται μια ηρεμία και μια σιωπή όταν γυρίζω σπίτι. Χρειάζεται αρκετός χρόνος αποφόρτισης. Ελπίζω πως όταν ανέβει η παράσταση θα επιστρέψω πιο ενεργά στον έξω κόσμο, θα δω πιο πολύ τους αγαπημένους μου ανθρώπους και θα αποκτήσω ξανά μια επαφή και με την επικαιρότητα».
Τρεις γυναίκες που μοιάζει να έχουν βρει την πολυπόθητη ισορροπία αναμετριούνται με τρεις εμβληματικούς γυναικείους θεατρικούς ρόλους, σε μία από τις πολυαναμενόμενες παραστάσεις του χειμώνα. Η Ιωάννα Παππά συνόψισε κάποια στιγμή τη φιλοσοφία του έργου: «Η ζωή δεν είναι σταθερή, εμπεριέχει στιγμές ευτυχίας κι εμείς πρέπει να βρούμε έναν λόγο για να ζήσουμε». Εχει ειπωθεί και κάπως αλλιώς αυτό, πριν από 13 χρόνια, διά στόματος Κριστίν Σκοτ Τόμας ως Μάσα, σε ένα θέατρο του Λονδίνου: «Η ζωή είναι καλή ανεξαρτήτως ζημίας» («Life is good whatever the damage», για όσους προτιμούν να κάνουν μόνοι τους τη μετάφραση).
«Τρεις αδερφές»: Θέατρο Πορεία (Τρικόρφων 3-5 & 3ης Σεπτεμβρίου 69) από 19/02 (Τετάρτη 19.00, Πέμπτη-Παρασκευή 21.00, Σάββατο-Κυριακή 20.30).
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2016
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
