Είμαστε τελικά το τελευταίο σοβιετικό μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης; Γιατί το αναφέρω αυτό; Γιατί ο σλοβένος διανοητής Σλαβόι Ζίζεκ αναφέρει το εξής εκπληκτικό δεδομένο ( το οποίο εφαρμόζεται πλήρως και στο ελλαδικό κοινωνικό πεδίο):
Δηλαδή στη Σοβιετική Ένωση πίσω από τους επίσημους αυστηρούς νόμους υπήρχε και ένα πολύπλοκο δίκτυο υπονοούμενων και άγραφων κανόνων οι οποίοι στήριζαν όλο το κοινωνικό οικοδόμημα ( και είχαν μεγαλύτερη ισχύ και από τους ίδιους τους νόμους).
Με άλλα λόγια όλοι ήξεραν σε ποιον έπρεπε να αποταθούν ή ποιον να δωροδοκήσουν αν ήθελαν το παιδί τους να πάει σε ένα καλύτερο σχολείο ή να αποκτήσουν ένα μεγαλύτερο διαμέρισμα ( «Ζίζεκ, Βία – Έξι λοξοί στοχασμοί»)!
Δυστυχώς και στο δικό μας μοντέλο της «δυτικής δημοκρατίας» φαίνεται ότι κάποιες διεφθαρμένες κοινωνικές πρακτικές έχουν μεγαλύτερη ισχύ από τους ψηφισμένους στη Βουλή νόμους . Και θα αναφέρω δύο παραδείγματα:
Έτσι στα πανεπιστήμια – μετά την πτώση της χούντας- έχει επικρατήσει μια ανάλογη βδελυρή πρακτική η οποία λίγο έως πολύ αποκωδικοποιείται στο ακόλουθο σκεπτικό. Δηλαδή μειοψηφικές ομάδες φοιτητών δικαιούνται να έχουν μια ηγεμονική παρουσία και να κάνουν ότι θέλουν .
Με άλλα λόγια να καταλαμβάνουν, να οικειοποιούνται ή να λεηλατούν τους πανεπιστημιακούς χώρους. Ακόμη μπορούν να οικειοποιούνται και την ιστορική μνήμη του Πολυτεχνείου και αποκορύφωση αυτής της απαράδεκτης πρακτικής ήταν και η παρεμπόδιση του Πρύτανη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου να καταθέσει τις προηγούμενες ημέρες στεφάνι υπέρ των φοιτητών οι οποίοι κάποτε είχαν θυσιάσει τη ζωή τους για μια καλύτερη κοινωνία!
Αν επομένως δεν αγωνιστούμε για να ακυρωθεί η παραπάνω διεφθαρμένη πρακτική (η οποία επιτρέπει σε μειοψηφικές ομάδες φοιτητών ή εξωπανεπιστημιακών στοιχείων να κάνουν ότι θέλουν), φοβάμαι ότι στο μέλλον θα δούμε και «άλλες σκηνές του ίδιου πληκτικού έργου» .
Υπό αυτό το πρίσμα είναι απαραίτητο να ερμηνευθούν και τα γεγονότα τα οποία εξελίσσονται στο πανεπιστήμιο Αθηνών . Με άλλα λόγια με την πρόταση του Πρύτανη Φορτσάκη για τη διενέργεια ηλεκτρονικών δημοψηφισμάτων μπορεί κανείς να συμφωνεί ή να διαφωνεί ( εγώ προσωπικά εν πολλοίς συμφωνώ, γιατί ευνοεί τη συμμετοχή όλων των φοιτητών στη λήψη των κρίσιμων αποφάσεων), αλλά η διαφωνία δεν μπορεί να οδηγεί σε παράνομες και ακατανόητες καταλήψεις εκ μέρους των φοιτητών !
Ένα εντελώς αντίθετο παράδειγμα που αφορά τις διεφθαρμένες κοινωνικές πρακτικές έχει να κάνει με τη βία της αστυνομίας. Τι εννοώ;
Τώρα τελευταία αυξάνονται ραγδαία οι παράνομες σωματικές έρευνες και οι παράνομες κατακρατήσεις πολιτών στα αστυνομικά κρατητήρια (όπως και η άσκηση υπερβολικής βίας κατά δημοσιογράφων και πολιτών , πράγμα που έγινε πρόσφατα και στην Αθήνα) .
Υπενθυμίζω – από νομική άποψη- ότι το άρθρο 94 του Π.Δ 141/1991 έχει ερμηνευθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτρέπονται αστυνομικές σωματικές έρευνες , μόνο αν υπάρχει αντίστοιχη νομοθετική εξουσιοδότηση ( και τέτοια υπάρχει μόνο στη νομοθεσία για τα ναρκωτικά και στη νομοθεσία για τη βία στα γήπεδα).
Όλες οι άλλες οι προληπτικές σωματικές έρευνες που γίνονται από τους αστυνομικούς είναι δικονομικά παράτυπες και η εξουσία που έχουν, όταν σταματούν ένα πολίτη στο δρόμο, αφορά μόνο την πιστοποίηση των στοιχείων της ταυτότητας του.
Δυστυχώς σε τέτοιες περιστάσεις ασύμβατων με το νόμο αστυνομικών ενεργειών , έχει επικρατήσει μια άγραφη και ολέθρια κοινωνική πρακτική , η οποία συνήθως οδηγεί αρκετούς άλλους αστυνομικούς ( με μία κακώς εννοούμενη αλληλεγγύη) να καλύπτουν ή να δικαιολογούν απαράδεκτα τις παράνομες πράξεις των συναδέλφων τους που δεν συμμορφώνονται με το Σύνταγμα και τη Δικονομία μας!
Το συμπέρασμα; Αν δεν αγωνιστούμε για την κατάργηση αυτών των διεφθαρμένων κοινωνικών πρακτικών σε όλα τα πεδία, φοβάμαι ότι θα αποτελούμε το τελευταίο απωθητικό – σοβιετικής έμπνευσης- μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης!
* Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ
