Βιβλία

Monte Reel
Between Man and Beast
Εκδόσεις Anchor Books, 2013,
σελ. 404, τιμή 12,36 ευρώ

www.amazon.fr/Between-Man-Beast-Adventure-Victorian/dp/0307742431/

Το εξώφυλλο του βιβλίου θυμίζει έκδοση του ’60, ο πρωταγωνιστής του είναι ένας άγνωστος αφρο-γαλλο-αμερικανός εξερευνητής από τη Νέα Ορλεάνη και η όλη ιστορία εκτυλίσσεται στα χρόνια που η Βρετανία διαφέντευε ακόμη τις επτά θάλασσες (1855-1865). Κι όμως, το εκδοτικά ανέλπιστο αυτό εγχείρημα σκαρφάλωσε στη θέση 33 των 100 καλύτερων βιβλίων του 2013 του Amazon. Γιατί;

Η σύντομη απάντηση είναι ότι το «Μεταξύ ανθρώπου και θηρίου» (Between Man and Beast), βιβλίο του πρώην ανταποκριτή της «Washington Post», Μόντε Ριλ, προσφέρει στον σύγχρονο αναγνώστη τη συγκίνηση της ανακάλυψης «άγνωστου και δυνατού είδους ανθρώπου», που πλέον έχει απολέσει. Είναι η συγκίνηση που αποζητεί με τις ταινίες τύπου «Bigfoot», «King Kong», ή «Ε.Τ.» προκειμένου για εξωγήινο. Ομως η αφήγηση του Ριλ πλεονεκτεί απέναντι σε εκείνες του Χόλιγουντ στο ότι προσφέρει «τρία πιάτα σε ένα γεύμα»: από τη μια διηγείται το πώς ο άνθρωπος της Βιομηχανικής Επανάστασης συνάντησε τον πιο απρόσμενο πίθηκο, τον μόνο που φοβόταν ο μαύρος άνθρωπος της Δ. Αφρικής –αυτός ο «σχεδόν πίθηκος» στα μάτια των τότε Ευρωπαίων. Από την άλλη, αφηγείται την ιστορία του συγκεκριμένου εξερευνητή, του Paul Du Chaillu (1831-1903), που πάσχισε απανωτά να πείσει τους κύκλους της ιντελιγκέντσιας της εποχής πως ήταν ένας πραγματικός ανθρωπολόγος, κρύβοντας σε όλη του τη ζωή το ότι ήταν μιγάς, γιος μιας μαύρης και ενός Γάλλου. Επειτα, το βιβλίο αυτό προσφέρει ένα μοναδικό πανόραμα του βικτωριανού Λονδίνου, όπου η έλευση των ταριχευμένων γοριλών της Γκαμπόν συμπίπτει με τη διατύπωση της θεωρίας της εξέλιξης των ειδών από τον Δαρβίνο και… γίνεται χαμός. Η περιγραφή των διενέξεων που επακολούθησαν μεταξύ του φίλου του Δαρβίνου, Τόμας Χάξλεϊ, του ανατόμου Ρίτσαρντ Οουεν, του μετέπειτα θεμελιωτή της ευγονικής, Φράνσις Γκάλτον, του γνωστότατου ιστορικά Γουίλιαμ Γκλάντστοουν (Γλάδστων παρ’ ημίν) και του βαπτιστή ιεροκήρυκα Τσαρλς Σπούρτζιον είναι απολαυστική. Ακόμη και ο Αβραάμ Λίνκολν σύρεται στον «Gorilla War» των εφημερίδων της εποχής, όταν κάποιος τον χαρακτηρίζει «αυθεντικό γορίλα»!

Λογοτεχνικά η γραφή του Ριλ πάσχει σε διάφορα σημεία, εύλογα θα λέγαμε καθόσον γεφυρώνει τη βιογραφία με την περιπέτεια και την εκλαΐκευση των επιστημονικών αντιλήψεων. Ομως, το συνολικό κοκτέιλ είναι τόσο δυνατό που αφήνει την πλειονότητα των αναγνωστών με την αίσθηση βίωσης μιας ξεχωριστής εμπειρίας. Και ίσως δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς με τέτοιο θέμα, αν αναλογιστούμε αυτό που μας περιγράφει ο φιλόλογος-ιστορικός Ν. Σαραντάκος (βλ. www.sarantakos.com/language/gorilla.html) αναφορικά με την ιστορικά πρώτη συνάντηση του γορίλα με τον λευκό άνθρωπο: Οταν οι Ρωμαίοι ξεθεμελίωσαν την Καρχηδόνα, το μόνο πράγμα που άφησαν όρθιο ήταν η στήλη που αφηγείτο τον «Περίπλου του Ανωνος», που πρώτος συνάντησε γορίλες στη Δ. Αφρική, και τα ταριχευμένα σώματα τριών εξ αυτών εξετίθεντο στον ναό του Βάαλ όταν πάτησαν το πόδι τους εκεί οι Ρωμαίοι. Αλλά για τον συγκλονισμό των λεγεωνάριων ίσως να μην έπαιξε ρόλο τόσο η σύνταξη του κειμένου της στήλης όσο η επισήμανσή του ότι τα σώματα ανήκαν σε… γοριλίνες.