Πέρυσι τέτοια εποχή περίπου, στις 25 Μαΐου, η πλατεία ήταν γεμάτη – και ξεχείλιζε από αγανάκτηση. Εκπεφρασμένη σε ποικίλα συμβολικά νομίσματα (μούντζες και πανό για τη χούντα που δεν τελείωσε το ’73, διαλέξεις και προβληματισμό για την πολιτική πραγματικότητα), βιώθηκε ως δείγμα κοινωνικής αφύπνισης. Σήμερα μοιάζει να έχει ήδη περάσει στην επικράτεια της νοσταλγίας του επετειακού.
Η συνάθροιση, διόγκωση και εξαφάνιση των ελλήνων αγανακτισμένων του 2011 είναι ένα φαινόμενο προς μελέτη. Η δίμηνη παρουσία στην πλατεία Συντάγματος έφερε διαφοροποιήσεις, κάποιες περισσότερο εμφανείς, κάποιες λιγότερο. Ξεκίνησε με την άρνηση να ενωθεί με μια συνδικαλιστική πορεία και έληξε με συστράτευση πολιτών, εξωκοινοβουλευτικών οργανώσεων και συνδικαλιστικών φορέων. Τα συνθήματά της πέρασαν από απλή διαμαρτυρία σε αιτήματα καταψήφισης του Μεσοπρόθεσμου προγράμματος. Τα κείμενά της από ενημερωτικά δελτία αυτό-οργάνωσης έγιναν μανιφέστα. Η μαρτυρία της εμπειρίας της δεν έχει γραφτεί ακόμη, πόσο μάλλον η ιστορία της ως κοινωνικής κινητοποίησης.
Εξ ου και τα πολλαπλά μηνύματά της ενδεχομένως να μην διαβάστηκαν σωστά στο απόγειό της: σε αυτά πιθανότατα κρύβεται η επίλυση του γρίφου των εκλογών της 6ης Μαΐου, τόσο όσον αφορά την καταβαράθρωση των κομμάτων εξουσίας όσο και τις 440.000 ψήφων στη Χρυσή Αυγή – διάφορα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας ένιωθαν πλέον αδέσμευτα από τις πολιτικές αφηγήσεις του παρελθόντος. Όχι όμως έτοιμα να αθροιστούν σε κοινή πορεία, αλλά πρόθυμα να διαιρεθούν προς πρώην αδιανόητες για τα ίδια κατευθύνσεις. Το αν η επιλογή του κατακερματισμού αποτελεί προσωρινή μορφή έμφασης στην μοριακή ελευθερία από τους παλιούς χημικούς δεσμούς ή πάγια αναπροσαρμογή μένει να φανεί.
Η ερμηνεία της κινητοποίησης του ελληνικού πλήθους βέβαια δεν αφορά μόνο το ίδιο. Αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης αίσθησης ανακίνησης των μαζών. Στη θεωρία, κείμενα όπως το Πλήθος (Αλεξάνδρεια, 2011) των Μάικλ Χαρντ και Αντόνιο Νέγκρι δοξάζουν τα αυθόρμητα δίκτυα που προκύπτουν από κοινωνικά μέσα και προσφέρουν τη δυνατότητα άμεσης κινητοποίησης χιλιάδων ανθρώπων ως δυνάμεις που θα αντιπαραθέσουν μια μελλοντική παγκόσμια δημοκρατία στον παγκόσμιο άναρχο καπιταλισμό. Στην πράξη, ωστόσο, παρόμοιες δράσεις μοιάζουν τελικά να κερδίζουν τις εντυπώσεις και να χάνουν τα αποτελέσματα. Η Facebook Revolution του Ιράν καταπνίγηκε την περίοδο 2009-2010. Η Αραβική Άνοιξη έχει καταλήξει μέχρι στιγμής σε μια στρατοκρατία, δύο εμφυλίους πολέμους και μία ασθενική δημοκρατία. Οι Indignados της Ισπανίας και το κίνημα Occupy Wall Street, όπως και οι Αγανακτισμένοι, απώλεσαν στην πορεία το βηματισμό και τη δυναμική τους (ιδίως όταν εγκατέλειψαν τις πλατείες ή εκδιώχθηκαν βίαιααπό τις αρχές).
Ενα κοινό ευδιάκριτο πρόβλημα όλων των παραπάνω «οριζόντιων κινημάτων» είναι η αποστροφή τους προς την έννοια της ηγεσίας: λαϊκές συνελεύσεις, πυρήνες αυτό-οργάνωσης και ασκήσεις ισηγορίας ξορκίζουν το φάντασμα των ελίτ – ηοργανωμένη ιεραρχία δεν ταυτίζεται όμως αναγκαστικά με ένα κλειστό κλαμπ. Στο μεταξύ αποδεικνύεται ότι η αποθέωση της ισότητας κάνει την πλατεία να σημαίνει πολλά για πολλούς, δεν μπορεί όμως να τη στρέψει προς συγκεκριμένη διεύθυνση. Το πλήθος των Αγανακτισμένων κατέβηκε στο δρόμο, γέμισε το χώρο, έκανε αισθητή την παρουσία του. Δημιούργησε ενδεχομένως δεσμούς, συνέστησε ομάδες, δρομολόγησε εξελίξεις που μένει να φανούν στο μέλλον. Αποχώρησε όμως από το παρόν φυσιολογικά γιατί χωρίς κάθετη οργάνωση, ηγετικές ομάδες και εσωτερική διαφοροποίηση κανένα πλήθος δεν μπόρεσε ιστορικά να μετασχηματίσει τη δίκαιη αγανάκτησή του σε απτά πολιτικά προτάγματα. Εν τέλει, το πλήθος ως απλό πλήθος, ειρηνικό ή άναρχο, αποτελεί δείκτη των συνθηκών, όχι δύναμη μεταβολής τους. Άλλωστε και η κινούμενη άμμος που συνθέτει την κατά Φερνάν Μπροντέλ «σκόνη της ιστορίας» αποτελείται από πλήθος – κόκκους.
