Η «Ελευθερία», το πολύκροτο νέο μυθιστόρημα του αμερικανού Τζόναθαν Φράνζεν, το οποίο κυκλοφορεί σήμερα στα ελληνικά, ξαναφέρνει στην επικαιρότητα την ταινία ο «Δράκος» του Νίκου Κούνδουρου. Οι πρωταγωνιστές του βιβλίου, η Πάτι και ο Γουόλτερ Μπέργκλαντ, την παρακολουθούν και, όπως ο Ντίνος Ηλιόπουλος είναι ο δράκος της Αθήνας, έτσι και ο Γουόλτερ γίνεται αργότερα ο τρόπον τινά δράκος της Ουάσιγκτον.
«Είχα πολλά χρόνια να δω τον “Δράκο”» είπε στο «Bήμαonline» ο Νίκος Κούνδουρος. Την περασμένη Τετάρτη το απόγευμα βρέθηκε στον ΑΚΤΟ, όπου στο πλαίσιο της έκθεσης φωτογραφιών, αφισών και εικαστικών έργων του – που διαρκεί ως τις 18 Μαρτίου – συνομίλησε με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Βασίλη Καββαθά.
Αμέσως μετά ακολουθούσε προβολή του «Δράκου» και αποφάσισε να μείνει για να δει την αρχή. «Σκέφτηκα να μείνω να δω τα πρώτα ένα – δυο λεπτά», λέει. «Τελικά είδα την ταινία ως το τέλος. Και κατάλαβα γιατί έκανε εντύπωση στον Φράνζεν».
Η αίθουσα ήταν γεμάτη. Ο σκηνοθέτης, καθισμένος στην πρώτη σειρά, αισθανόταν τον παλμό του πλήθους των θεατών πίσω από την πλάτη του. Μεγάλη η διαφορά από την εποχή της πρώτης προβολής της ταινίας, το 1956, τότε που το ελληνικό κοινό την απέρριψε και μερίδα του Τύπου τής επιτέθηκε χαρακτηρίζοντάς την ανθελληνική.
«Ο Φράνζεν είδε με σημειολογική λογική την ταινία και αντιλήφθηκε τον αντιαμερικανισμό, που είναι βασικό θέμα της από την αρχή ως το τέλος. Με μια μέθοδο γνωστή στη λογοτεχνία, που δηλώνεται με σειρά νύξεων άμεσων και έμμεσων, οι δημιουργοί της ταινίας καταγγέλλουν την παρουσία των ΗΠΑ στα πολιτικά πράγματα μιας Ελλάδας πληγωμένης από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, από την απάνθρωπη Κατοχή των Γερμανών και κατά κάποιον τρόπο από αυτή την ύπουλη επιμονή των Αμερικανών να ελέγχουν άμεσα ή έμμεσα την προοπτική της Ελλάδας να αναρρώσει από δύο πολέμους με εχθρό και έναν τρίτο και οδυνηρό πόλεμο με τους ίδιους τους Ελληνες».
Το ελληνικό κοινό δεν ήταν έτοιμο για την ταινία στην εποχή της, λέει ο Κούνδουρος: «Οταν η ταινία πρωτοπροβλήθηκε, λίγα χρόνια μετά τον Εμφύλιο, ο Έλληνας θεατής ήταν ανέτοιμος να διαβάσει τις νύξεις και τους συμβολισμούς της ταινίας και αρνιόταν ένα είδος κινηματογράφου που ερχόταν σε σύγκρουση με την αμερικανική κινηματογραφική κουλτούρα που για χρόνια και χρόνια κατέκλυζε τις κινηματογραφικές αίθουσες. Χρειάστηκαν δέκα χρόνια σιωπής και ο σκοταδισμός που επέβαλαν οι Συνταγματάρχες στον ελληνικό λαό για να ξεπηδήσει ο “Δράκος” σαν ένα σινιάλο αντίστασης στη σιωπή που είχαν επιβάλει οι Συνταγματάρχες προσπαθώντας να πνίξουν στη γένεσή της κάθε ελεύθερη φωνή».
Σήμερα κανείς δεν αμφισβητεί τη θέση της ταινίας ως ορόσημου στην Ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Παρ’ όλα αυτά, πόσοι από τους νεότερους την έχουν δει; αναρωτιέται ο σκηνοθέτης. «Είναι περίεργο, αλλά αξίζει να το σημειώσουμε, πως η καμπάνα αφύπνισης για την ταινία στις μέρες μας ήρθε από την Αμερική, και το όνομα αυτής Τζόναθαν Φράνζεν. Είναι ένα συγκινητικό μήνυμα από την Αμερική, ότι τελικά, όσο κι αν ο σκοταδισμός της εξουσίας και ο αμείλικτος χρόνος επιβάλλουν τη δική τους λογική, πάντοτε κάτι θα επιζήσει. Στην περίπτωσή μας, ένας νεαρός, τότε, Αμερικανός είχε την ευαισθησία βλέποντας μια ελληνική ταινία, σχεδόν κατά τύχη, να αντιληφθεί και να προχωρήσει σε μια ταυτοποίηση της Ελλάδας της δεκαετίας του 1960 με την Αμερική της εποχής μας».
Λίγες μέρες νωρίτερα, ο σκηνοθέτης, βρίσκοντας συναρπαστική τη συνάντηση του «Δράκου» του με την «Ελευθερία» του Φράνζεν σε χώρο και χρόνο ουδέτερο, μας έλεγε: «Χαίρομαι που μια ελληνική ταινία επέδρασε σε ένα σύγχρονο μυθιστόρημα που γνωρίζει τόσο μεγάλη επιτυχία».
Μεταφέροντας τα λόγια του 85χρονου Κούνδουρου στον Τζόναθαν Φράνζεν, κατά τη διάρκεια συνέντευξης που είχαμε μαζί του στη συνέχεια, ο αμερικανός συγγραφέας χαρακτήρισε «Καταπληκτική!» αυτή τη διαμεσολαβημένη επαφή με τον σκηνοθέτη και πρόσθεσε: «Σας παρακαλώ, αν μπορείτε, να του μεταφέρετε τον θαυμασμό μου».
