«Για μια σύντομη, λαμπερή στιγμή υπήρξε το Κάμελοτ». Στις 6 Δεκεμβρίου 1963, δύο εβδομάδες μετά τη δολοφονία του προέδρου Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι στο Ντάλας του Τέξας, 11 μέρες μετά την κηδεία του στην Ουάσιγκτον, το περιοδικό «Life» συμπλήρωνε το ρεπορτάζ των γεγονότων με μια συνέντευξη της Τζάκι.
Η αναφορά της σε ένα από τα αγαπημένα τραγούδια του συζύγου της, ο συσχετισμός του με την αυλή του βασιλιά Αρθούρου και την ανολοκλήρωτη προεδρία του λογίζονται ως η ιδρυτική πράξη του μύθου των Κένεντι: της πρόσληψης των ετών 1960-1963 ως ηρωικής πολιτικής σταυροφορίας που συνέχισε ο αδελφός του Ρόμπερτ μέχρι τη δική του δολοφονία το 1968.
Παρά τα όσα έγιναν γνωστά στην πορεία για τις απιστίες του JFK και τις αστοχίες της διακυβέρνησής του, τη συγκάλυψη της εμπλοκής του τρίτου αδελφού Τεντ Κένεντι σε ένα αυτοκινητικό δυστύχημα που στοίχισε τη ζωή μιας νέας γυναίκας το 1969, τον εθισμό νεότερων Κένεντι στα ναρκωτικά, παρά την αδηφαγία της αμερικανικής κουλτούρας για σκάνδαλα, αποκαθηλώσεις και γκρεμίσματα ειδώλων, ο μύθος άντεξε στον χρόνο.
Για να φανούν ξεκάθαρα οι ρωγμές του χρειάστηκε ένα μαύρο πρόβατο της οικογένειας, που λυτρώθηκε και μετά ξαναέγινε μαύρο, να διεκδικήσει το χρίσμα των Δημοκρατικών στις εκλογές του 2024, να αποτύχει, να κατέβει ως ανεξάρτητος υποψήφιος, να αποτύχει, να στηρίξει τον Ντόναλντ Τραμπ και να διοριστεί υπουργός Υγείας στη δεύτερη κυβέρνησή του. Τι σημαίνει το όνομα «Κένεντι» σήμερα όταν κατ’ εξοχήν φορέας του είναι ο 71χρονος Ρόμπερτ Φράνσις Κένεντι τζούνιορ, γιος του RFK, λαϊκιστής, συνωμοσιολόγος, αρνητής των εμβολίων, που βρίσκεται πολιτικά στους αντίποδες του πατέρα και του θείου του και απορρίπτεται από το σύνολο των συγγενών του;
Το μεγάλο πλήγμα
Οταν στις αρχές Απριλίου του 2024 ο RFK Jr. ανακοίνωνε επίσημα την πρόθεσή του να θέσει υποψηφιότητα απέναντι στον τότε πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, είχε ήδη πίσω του ένα ταραχώδες παρελθόν – το τραύμα των δολοφονιών του 1963 και του 1968, τον νεανικό εθισμό του στην ηρωίνη, την αυτοκτονία της δεύτερης συζύγου του το 2012.
Προτού συνταχθεί, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, με την άποψη ότι τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό και αποβεί εξέχων εκπρόσωπος του αντιεμβολιαστικού κινήματος κατά της COVID-19 τo 2021, υπήρξε ένα ενδιάμεσο χρονικό διάστημα κατά το οποίο, όπως σημείωνε ο Πίτερ Κανέλος στο «Politico» τον περασμένο Φεβρουάριο, η δράση του συμβάδισε με τo εμβληματικό προφίλ ενός liberal για το οποίο επαίρονται οι Κένεντι: ως περιβαλλοντικός δικηγόρος εργάστηκε για την προστασία των ποτάμιων συστημάτων, εναντιώθηκε στις ρυπογόνες βιομηχανίες, αγωνίστηκε υπέρ των δικαιωμάτων των γηγενών Αμερικανών.
Η νέα του απόκλιση, η αμφισβήτηση του ιού HIV ως αιτίου του AIDS, η επιδοκιμασία θεωριών που ήθελαν τη CIA να είναι υπεύθυνη για τους φόνους των JFK και RFK, η παρομοίωση των ΗΠΑ με τη χιτλερική Γερμανία με αφορμή τον υποχρεωτικό εμβολιασμό κατά του κορωνοϊού, η έκκληση να τερματιστεί η αμερικανική βοήθεια προς την Ουκρανία, η επίκληση ενός ομιχλώδους «κατεστημένου» κυβέρνησης και τραπεζών που ελέγχουν τα πάντα ξένισαν το σύνολο της οικογένειας.
Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η απόπειρά του να περιβληθεί τον μανδύα του Τζον Κένεντι αντιγράφοντας καρέ-καρέ την τηλεοπτική διαφήμιση της προεκλογικής εκστρατείας του 1960 για ένα σποτ που προβλήθηκε στο ημίχρονο του Super Bowl στις 12 Φεβρουαρίου 2024.
Περισσότερο και από τη μεταγενέστερη συμμαχία με τον Τραμπ, την επιβράβευσή του με το υπουργείο Υγείας, τη μετατροπή του MAGA σε MAHA («Make America Healthy Again» – «Να ξανακάνουμε την Αμερική υγιή»), την απόλυση 5.200 εργαζομένων στις ομοσπονδιακές υπηρεσίες Υγείας, τις παραιτήσεις υψηλόβαθμων στελεχών του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) μετά την αποπομπή της επικεφαλής του λόγω διαφωνίας με την αντιεπιστημονική πολιτική του στα τέλη του περασμένου Αυγούστου, ήταν αυτή η ιεροσυλία που παρέμεινε ασυγχώρητη. Γιατί έπληττε ευθέως τη δημόσια εικόνα της οικογένειας.
Η στάση της οικογένειας
«Το όνομα των Κένεντι δεν μπορεί να ταυτιστεί με απόψεις του περιθωρίου, ακραίες ιδέες, επισφαλή κρίση» έλεγε ο αδελφός του RFK Jr., Κρις Κένεντι, στον Ριβς Γουίντεμαν και το «New York Magazine» της 25ης Αυγούστου. Γι’ αυτό ο ίδιος και άλλα πέντε από τα υπόλοιπα δέκα αδέλφια, η Κέρι, ο Τζόζεφ, η Ρόρι, ο Μαξ και η Καθλίν, είχαν στοιχηθεί πίσω από τον Τζο Μπάιντεν σε μια εκδήλωση τον Απρίλιο του 2024, προτρέποντας ανοιχτά τον Ρόμπερτ να αποσυρθεί.
Από τους 23 Κένεντι της γενιάς του, μόνο ένας συντάχθηκε τότε με την υποψηφιότητά του – και αυτός αποστασιοποιήθηκε πρόσφατα όταν ο νυν υπουργός Υγείας αμφισβήτησε την ικανότητα των παιδιών με αυτισμό να συμμετάσχουν στην κοινωνική ζωή.
Πιο εξοργισμένη από όλους, η Καρολάιν, κόρη του Τζον Κένεντι, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αυστραλία, όχι μόνο τον κατέκρινε τον Φεβρουάριο του 2025 για την «παντελή έλλειψη κυβερνητικής, οικονομικής, διευθυντικής ή ιατρικής εμπειρίας» εκ μέρους του, αλλά τον χαρακτήρισε και «αρπακτικό» και αποκάλυψε ότι σε νεανική ηλικία ενθάρρυνε τη χρήση ναρκωτικών από τα αδέλφια και τα ξαδέλφια του, ενώ έβαζε στο μπλέντερ κοτόπουλα και μικρά ποντίκια για να ταΐζει τα κατοικίδια γεράκια του.
Ωστόσο, σύμφωνα με τα όσα δήλωναν στον Γουίντεμαν μέλη της προεκλογικής εκστρατείας των Τζο Μπάιντεν και Κάμαλα Χάρις, συνολικά οι επικρίσεις υπήρξαν πολύ συγκρατημένες: «Φαίνονταν να ανησυχούν υπέρ το δέον για την προστασία και την προώθηση του brand της οικογένειας, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι η μεγαλύτερη απειλή για αυτό ήταν ο ημίτρελος αδελφός/ξάδελφος».
Ο Στίβεν Σμιθ τζούνιορ, ανιψιός του JFK, αποδίδει το πρόβλημα εύστοχα και επιγραμματικά: «Πρόκειται για την επιτομή μιας τραγικής σύγκρουσης μεταξύ της αφοσίωσης στην οικογένεια και της αφοσίωσης στις αξίες που η οικογένεια συμβολίζει». Και η διαπίστωση μας φέρνει στην καρδιά του ζητήματος.
Η αύρα των Κένεντι
Το αμερικανικό δημοκρατικό σύστημα, πολυεπίπεδο και πολυδαίδαλο, μπορεί να προσφέρει άφθονες ευκαιρίες ανέλιξης, δεν προάγει όμως τις δυναστείες. Στα τοπικά ή τα πολιτειακά σώματα όντως βρίσκει κανείς πατριές με διαχρονική επιρροή, αλλά σε εθνικό επίπεδο η διατήρησή της απαιτεί εξαιρετικά λεπτές ισορροπίες και απέραντη οικονομική επιφάνεια, με αποτέλεσμα να αποδεικνύεται βραχύβια.
Οι πολιτικές οικογένειες που εξαιρούνται από τον κανόνα μετριούνται στα δάχτυλα: οι Μπους, οι Ρούζβελτ (και παλαιότερα οι Χάρισον και οι Ανταμς) έδωσαν στη χώρα δύο προέδρους σε δύο διαφορετικές γενιές.
Ωστόσο, ειδοποιό γνώρισμα των Κένεντι ήταν η συνέχεια: από το 1946 ως το 2011, για ένα διάστημα 65 ετών, εκλεγμένοι εκπρόσωποί τους υπηρετούσαν αδιάκοπα στη Βουλή ή τη Γερουσία. Και η διάρκεια αυτή ταυτιζόταν με την ένταξη στους Δημοκρατικούς σε τέτοιον βαθμό ώστε να μοιάζει παράταιρο ακόμη και ένας εξ αγχιστείας συγγενής τους, όπως ο Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ, σύζυγος τότε της Μαρία Σράιβερ, κόρης της Γιούνις Κένεντι και ανιψιάς του JFK, να πρόσκειται στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, με τη σημαία του οποίου εκλέχθηκε δύο φορές κυβερνήτης της Καλιφόρνιας, το 2003 και το 2006.
Η ταύτιση μάλιστα δεν είχε τυπικό χαρακτήρα, εξέφραζε ένα φιλελεύθερο πρόγραμμα, τη γραμμή του οποίου, ακριβώς όπως και τη συνοχή της οικογένειας, κράτησε με σιδηρά πυγμή ως τον θάνατό του, το 2009, o γερουσιαστής Τεντ Κένεντι: παρεμβατικό κράτος, ανθρώπινα δικαιώματα, κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη, καταπολέμηση των φυλετικών διακρίσεων, εθνικό σύστημα Υγείας.
Η αύρα των Κένεντι, εκτός από την προσωπική γοητεία, τον πολιτικό μύθο, τον απόηχο της δολοφονίας δύο ηγετών στο απόγειο των δυνάμεών τους, το τραύμα των θανάτων ουκ ολίγων μελών σε νεαρή ηλικία, εδραζόταν και στην προοδευτική τους παράδοση.
Αυτή η αύρα έχει πλέον χαθεί. Μέρος της απώλειας οφείλεται οπωσδήποτε στο αναπότρεπτο πέρασμα του χρόνου. Καθώς οι γενιές που είναι εξοικειωμένες με τα 60s, με την ατμόσφαιρα της εποχής, με τον αντίκτυπο των Τζον και Ρόμπερτ Κένεντι στην αμερικανική κοινωνία εκλείπουν, η εικόνα ξεθωριάζει.
Τον Νοέμβριο του 2023 ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, Λάρι Σάμπατο, έλεγε στην «Washington Post» ότι κάθε χρόνο ρωτά τους φοιτητές του αν γνωρίζουν τι σημαίνει ο όρος «Κάμελοτ» σε σχέση με τους Κένεντι: από τους 150 φοιτητές, θετικά απαντούν πλέον τρεις.
Η υποχώρηση της μνήμης σημαίνει την ελάττωση του συμβολικού κεφαλαίου. Το ένδοξο παρελθόν δεν αρκεί για να συντηρήσει το παρόν. Αντίθετα, μπορεί να αποβεί βαρίδι εφόσον προκαλεί συνδηλώσεις κληροδοτημένου πλούτου και προνομίων απρόσιτων στους πολλούς.
Ο πιο φέρελπις εκπρόσωπος της τέταρτης γενιάς, ο Τζο Κένεντι ο τρίτος, εγγονός του RFK, γεννημένος το 1980, βουλευτής από το 2013 ως το 2021, διεκδικώντας το 2020 μία έδρα στη Γερουσία, έγινε ο πρώτος Κένεντι που ηττήθηκε ποτέ σε εκλογές στην Πολιτεία της Μασαχουσέτης. Και η αναγνωρισιμότητα έχει πάψει να είναι η επιθυμητή αξία που ήταν κάποτε: «Ολοι ρωτούν διαρκώς για την οικογένειά σου ανεξάρτητα από το πόσο θα ήθελες εσύ να κρίνεσαι μόνο για τα δικά σου πεπραγμένα» έγραφε το 2023 η Μόρα Τζάντκις στην «Washington Post».
«Μια συλλογή ατόμων»
Για ένα άλλο μέρος της χαμένης αύρας ευθύνεται η απώλεια συνοχής της οικογένειας. Σήμερα οι Κένεντι ελάχιστα θυμίζουν τη συμπαγή πατριά των προηγούμενων δεκαετιών: μαζί με τα πολυάριθμα τέκνα της τέταρτης γενιάς, αριθμούν πλέον πάνω από 100 μέλη.
Τελευταίος συνδετικός τους κρίκος, αυτός ο οποίος κρατούσε επαφή με τους πάντες και στον οποίο, κατά το «New York Magazine», «κανένας δεν διανοούνταν να πει “όχι”», ήταν ο Τεντ Κένεντι. Αν ζούσε, πιθανότατα θα είχε πετύχει τον πλήρη εξοστρακισμό του Ρόμπερτ Κένεντι τζούνιορ. Χωρίς αυτόν, κάθε κλάδος πήρε τη δική του απόφαση. «Δεν υπάρχει μία οικογένεια – δεν πρόκειται για τον “Νονό”» έλεγε στον Ριβς Γουίντεμαν ο Τζακ Σλόσμπεργκ, γιος της Καρολάιν Κένεντι, «είμαστε απλώς μια συλλογή ατόμων».
Ή, όπως εξίσου χαρακτηριστικά σχολίαζε κάποιος ανώνυμος οικείος τους, «μάλλον μια εταιρεία χαρτοφυλακίου παρά μια βιολογική οικογένεια». Επιπλέον, τα κεφάλαια της επιχείρησης αυτής πολύ απέχουν πλέον από το να επαρκούν για να χρηματοδοτούν καριέρες κοινωφελούς υπηρεσίας – ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 οι Κένεντι είχαν βρεθεί εκτός της λίστας του «Forbes» και η συνολική περιουσία όλων υπολογίζεται σήμερα στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια.
Εκεί λοιπόν που σχεδόν όλα τα μέλη της τρίτης γενιάς επιζήτησαν δημόσια σταδιοδρομία, οι διάδοχοί τους επιδίδονται σε σωρεία επαγγελμάτων. Ο Πάτρικ Σβαρτσενέγκερ είναι ηθοποιός· η Κάιρα, κόρη του RFK Jr., μοντέλο και influencer στο Μιλάνο· η ανιψιά του Κέρι Μέλτσερ γιατρός σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης· ο Τεντ Κένεντι ο τρίτος, σύμβουλος διαχείρισης στη μεγάλη συμβουλευτική εταιρεία Accenture.
Διόλου παράξενο, επομένως, που όσο ο Ντόναλντ Τραμπ κατεδάφιζε τη θεσμική και πολιτισμική κληρονομιά των Κένεντι καταργώντας τη USAID, θέτοντας υπό τον άμεσο έλεγχό του το Κέντρο Παραστατικών Τεχνών «Τζον Κένεντι» και αποδεχόμενος ευμενώς την πρόταση νόμου να αναβαπτιστεί στο όνομά του, στρώνοντας με πλακάκια τον εμβληματικό της εποχής του Κάμελοτ Κήπο των Ρόδων του Λευκού Οίκου, οι αντιδράσεις ήταν υποτονικές. Εκατόνταρχος της λεγεώνας των σημερινών Κένεντι δεν υπάρχει, και ο πιο αναγνωρίσιμος εκπρόσωπός τους έχει συνταχθεί με τον εχθρό.
Οι απόπειρες του Τζακ Σλόσμπεργκ να ξεσηκώσει τα πολυπληθή ξαδέλφια του στα κοινωνικά μέσα επιβεβαίωσαν την αίσθηση ότι η δική του γενιά βλέπει τα πράγματα ατομικά, όχι υπό το πρίσμα μιας συντεταγμένης οικογένειας.
Ωστόσο, είναι δύσκολο ο RFK Jr. να προλάβει να κατεδαφίσει πλήρως με την πολιτική του ασυναρτησία ένα οικοδόμημα τεσσάρων γενεών – ακόμη κι αν ολοκληρώσει τη θητεία του (στις 30 Αυγούστου ο Μπέρνι Σάντερς τον κάλεσε από τους «New York Times» να παραιτηθεί λόγω του χάους στο CDC), ακόμη κι αν θέσει υποψηφιότητα για τις προεδρικές εκλογές του 2028, όπως λέγεται ότι σκέφτεται, είτε ως τραμπικός Δημοκράτης είτε ως ανεξάρτητος.
Πιο πιθανό είναι να εξελιχθεί στον αντίθετο πόλο του πατέρα και του θείου του, το παράδειγμα προς αποφυγήν που κάθε δυναστεία οφείλει να περιλαμβάνει. Αν οι Κένεντι οδεύσουν οριστικά προς την αφάνεια, όπως συνέβη πριν από αυτούς με τους Ανταμς ή τους Ρούζβελτ, την ευθύνη δεν θα φέρει αυτός, αλλά η νομοτέλεια της φθοράς των πολιτικών δυναστειών.
Αλλωστε, από την εφηβική του ηλικία o Ρόμπερτ Φράνσις Κένεντι τζούνιορ προτιμούσε να ανήκει κάπου αλλού, παρά να σηκώνει το βάρος του ονόματός του: στο Γυμνάσιο είχε πάρει ένα αυτοκίνητο και είχε φύγει ονειρευόμενος να ζήσει πλάνητα βίο. «Ηθελα να είμαι ένας περιπλανώμενος» έλεγε αργότερα. «Και να μην είμαι Κένεντι».
