Πάπας Φραγκίσκος: Ο Ιησουίτης από το Μπουένος Άιρες που άλλαξε την εικόνα της Ρώμης

Ένας Πάπας του λαού

Από την πρώτη κιόλας μέρα του παπικού του αξιώματος, ο Φραγκίσκος απέφυγε τη χλιδή. Διέμεινε στον ξενώνα του Βατικανού αντί για τα επίσημα διαμερίσματα· κυκλοφορούσε με μικρό Fiat αντί για λιμουζίνα· έπλενε τα πόδια φυλακισμένων τη Μεγάλη Πέμπτη· αγκάλιαζε φτωχούς και πρόσφυγες — κυριολεκτικά και θεσμικά.

Η προσέγγισή του ήταν βαθιά ποιμαντική και ενίοτε αιρετική, αν μιλήσουμε με όρους εσωτερικής ιεραρχίας. Τόνιζε το έλεος έναντι της αυστηρότητας, προώθησε το διάλογο με την επιστήμη, και σε αμφιλεγόμενα θέματα όπως η ομοφυλοφιλία ή η θέση των γυναικών στην Εκκλησία, έκανε βήματα – έστω συμβολικά – που κανείς από τους προκατόχους του δεν είχε τολμήσει να διανοηθεί.

«Ποιος είμαι εγώ για να κρίνω;» ήταν η απάντησή του, όταν ερωτήθηκε για τους ομοφυλόφιλους καθολικούς – μια φράση που έγραψε ιστορία και συγκλόνισε τόσο τους φονταμενταλιστές όσο και τους προοδευτικούς.

Μια Εκκλησία σε κρίση, ένας Πάπας σε μάχη

Η θητεία του Φραγκίσκου δεν ήταν εύκολη. Τα σκάνδαλα παιδοφιλίας που αμαύρωσαν την Καθολική Εκκλησία συνέχισαν να στοιχειώνουν το Βατικανό. Παρά την προσπάθειά του να επιβάλει αυστηρότερους ελέγχους και να εκδιώξει ιερείς με ιστορικό κακοποίησης, η κριτική από θύματα και οργανώσεις δεν έπαψε ποτέ.

Επίσης, η απόπειρά του να «εκλαϊκεύσει» την Εκκλησία προκάλεσε έντονες αντιδράσεις εκ των έσω — από σκληροπυρηνικούς καρδιναλίους μέχρι παραδοσιακούς πιστούς που τον θεωρούσαν υπερβολικά "πολιτικοποιημένο" ή "ριζοσπάστη".

Όμως ο Φραγκίσκος επέμεινε. Μίλησε για την κλιματική κρίση με την εγκύκλιο Laudato si', κατήγγειλε τον καπιταλισμό της απληστίας, υπερασπίστηκε τους πρόσφυγες, καταδίκασε την παγκόσμια αδιαφορία απέναντι στη φτώχεια και τις γενοκτονίες. Ένας πνευματικός ηγέτης με πολιτική φωνή, κάτι που οι Πάπες μετά τον Ιωάννη Παύλο Β΄ σπάνια τολμούσαν.

Τι ακολουθεί: Το κονκλάβιο και η επόμενη ημέρα

Με τον θάνατο του Φραγκίσκου ενεργοποιούνται οι διαδικασίες για την εκλογή του επόμενου Πάπα. Το κονκλάβιο – η συνεδρίαση των καρδιναλίων κάτω των 80 ετών – θα συγκληθεί τις επόμενες ημέρες, πιθανόν μέσα στην επόμενη εβδομάδα.

Ο ρόλος του καμαρλάγιου (Camerlengo), ο οποίος επί του παρόντος είναι ο Κέβιν Φάρελ, είναι να διαχειριστεί την «Sede Vacante», δηλαδή την περίοδο κατά την οποία ο παπικός θρόνος είναι κενός. Θα επιβλέψει την κηδεία, τις απαραίτητες διοικητικές μεταβάσεις και θα σφραγίσει τα ιδιαίτερα διαμερίσματα του αποθανόντος ποντίφικα.

Η συζήτηση γύρω από τον διάδοχο έχει ήδη ξεκινήσει στα διεθνή ΜΜΕ και στους εκκλησιαστικούς κύκλους: θα συνεχιστεί η προοδευτική πορεία του Φραγκίσκου ή θα επιλεγεί ένας συντηρητικός ως αντίβαρο; Η απάντηση, όπως πάντα, βρίσκεται στα ενδότερα του Βατικανού — σ’ ένα παγκόσμιο παζλ εξουσίας, πίστης και γεωπολιτικής.

Μια κληρονομιά σε μετάβαση

Ο Πάπας Φραγκίσκος υπήρξε μια μορφή αντιφατική και βαθιά ανθρώπινη. Δεν ήταν άγιος. Ήταν, όμως, ένας Πάπας που περπάτησε δίπλα στον λαό, που μίλησε τη γλώσσα της καθημερινότητας, που έφερε την Εκκλησία πιο κοντά στον 21ο αιώνα — έστω και τραυλίζοντας μπροστά στα πιο επίμονα δόγματα της.

Δεν άφησε πίσω του έναν ολοκληρωμένο μετασχηματισμό. Αλλά άφησε την αρχή του. Και αυτό, για μια Εκκλησία δύο χιλιετιών, είναι ήδη ριζοσπαστικό.