Ανέκαθεν η ιστορία της τέχνης και της συλλογής είχε αυτήν την ικανότητα να ξεκινά από το πιο απροσδόκητο σημείο. Για παράδειγμα, ένα δείπνο σε ένα διαμέρισμα του Παρισιού στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Εκείνη τη βραδιά, η Pauline Karpidas, με την αβίαστη γοητεία και το στυλ της, πλησίασε τον Ελβετό σχεδιαστή Mattia Bonetti. Είχε ήδη θαυμάσει τη δουλειά του, που μεταμόρφωνε τους εσωτερικούς χώρους σε φαντασιακούς κόσμους κι έτσι, ζήτησε από έναν κοινό τους φίλο να τους φέρει σε επαφή με σκοπό την ανάθεση ενός έργου. Η συμφωνία οδήγησε στη δημιουργία ενός τιγρέ χαλιού, για την κρεβατοκάμαρα του διαμερίσματος της Karpidas στο Λονδίνο, μια μοναδική δημιουργία του Bonetti και της συνεργάτιδάς του, Élisabeth Garouste.
Το αποτέλεσμα εκείνου του πρώτου χαλιού ήταν μαγευτικό: ένα τιγρέ μοτίβο, που δεν είχε την ακινησία ενός τρόπαιου αλλά την ενέργεια και την παρουσία ενός ζωντανού ζώου. Τα χρώματα θύμιζαν τα τολμηρά animal-print των δεκαετιών του 1930, τους χώρους που δημιούργησαν ο Jean-Michel Frank ή η Syrie Maugham για την Elsa Schiaparelli. Από αυτή τη φαινομενικά τυχαία παραγγελία ξεκίνησε μια σχέση που θα διαρκούσε δεκαετίες, χαράσσοντας μια ιδιαίτερη πορεία στον κόσμο της σύγχρονης διακόσμησης και της συλλεκτικής κουλτούρας.
Η ιστορία της Karpidas μοιάζει με καθρέφτη για την ελληνική εφοπλιστική παράδοση των συλλεκτών. Από τον Γιώργο Εμπειρίκο στη Λωζάνη έως τον Φίλιππο Νιάρχο στη Νέα Υόρκη, η πράξη της συλλογής έργων τέχνης δεν ήταν μόνο μια υπόθεση αισθητικής, αλλά ένα είδος οικογενειακής μυθολογίας που κληροδοτούνταν από πατέρα σε παιδί ή από σύζυγο σε σύζυγο και συχνά κατοικούσε σε σπίτια που έμοιαζαν με άτυπα μουσεία.
Η ζωή της Pauline ξεκίνησε σε εντελώς διαφορετικά πλαίσια. Γεννημένη το 1943 στο Μάντσεστερ, από εργατική οικογένεια, ξεκίνησε ως γραμματέας και γρήγορα μεταμορφώθηκε σε μοντέλο, μετακομίζοντας στο Λονδίνο. Στα είκοσί της, άνοιξε στην Αθήνα το κατάστημα μόδας My Fair Lady στον Πειραιά κι εκεί ανέπτυξε τα πρώτα δείγματα ενός ένστικτου συλλέκτη. Εκεί γνώρισε τον μέλλοντα σύζυγό της, Κωνσταντίνο (Ντίνο) Καρπίδα, μηχανικό και μεγαλοκατασκευαστή με σημαντικό έργο στη Μέση Ανατολή.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ενώ η Ελλάδα προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές της Κατοχής και του Εμφυλίου, ο Κωνσταντίνος Καρπίδας ξεχώριζε για το επιχειρηματικό του ένστικτο και την τόλμη του. Μέτοχος στην Αρχιμήδης, εταιρεία η οποία ειδικευόταν σε λιμενικά έργα, ο Καρπίδας είχε την αποφασιστικότητα να επεκταθεί πέρα από τα στενά όρια της χώρας, ανοίγοντας τον δρόμο για διεθνή έργα. Το 1959 ίδρυσε την Archirodon, κοινοπραξία που ανέλαβε, μεταξύ άλλων, την ανοικοδόμηση του λιμανιού της Βεγγάζης στη Λιβύη, σηματοδοτώντας την πρώτη ελληνική πολυεθνική στον χώρο των κατασκευών.
Η κοινή τους ζωή και το ενδιαφέρον του ζευγαριού για τη συλλογή τέχνης θα διαμορφώνονταν από την καθοδήγηση του Αλεξάνδρου Ιόλα, του θρυλικού γκαλερίστα που έφερε τον ευρωπαϊκό σουρεαλισμό στην Αμερική και επηρέασε ολόκληρες γενιές συλλεκτών. Μάλιστα, ο Ιόλας πιστώνεται ότι ανακάλυψε τον Andy Warhol.
Κάτω από την επίβλεψη του Ιόλα, η Karpidas ανέπτυξε μια βαθιά κατανόηση της προέλευσης και της ιστορικής αξίας των έργων τέχνης, αγοράζοντας έργα που τότε δεν είχαν ακόμη την αναγνώριση του κοινού. Βέβαια, ο Ιόλας έλεγε πως η Karpidas είχε μάτι «κοφτερό» και ήξερε ενστικτωδώς να ξεχωρίζει αμέσως τα εντυπωσιακά έργα τέχνης πριν από όλους. Από τις πωλήσεις του René Magritte και του Andy Warhol έως την κληρονομιά του Edward James, η συλλογή της έγινε ένας ζωντανός κόσμος, όπου το παρελθόν συνυπήρχε με το σύγχρονο και η τέχνη δεν ήταν απλώς μεμονωμένα αντικείμενα υψηλής αισθητικής αλλά κομμάτια ενός ολόκληρου οικοδομήματος φαντασίας.
Πολλοί την έχουν αποκαλέσει Ευρωπαία Peggy Guggenheim και συνεχίστρια του πνεύματος της Dominique de Menil. Η Pauline Karpidas ξεχωρίζει για τη μοναδική της ικανότητα να συνδέει τάσεις, εποχές και καλλιτεχνικά ρεύματα μέσα από προσωπικές, παθιασμένες αναζητήσεις. Η απαράμιλλης ποιότητας και μεγέθους συλλογή της, δεν είναι απλώς ένα σύνολο έργων τέχνης: είναι ένα ζωντανό οικοσύστημα δημιουργικότητας, στο οποίο η γενναιοδωρία της προς τους καλλιτέχνες συμβαδίζει με την αστείρευτη αγάπη της για την ομορφιά και την επινοητικότητα.
Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στην αισθητική των σπιτιών τη στο Λονδίνο και στην Ύδρα. Εκεί, οι συλλογές ζωντάνευαν ανάμεσα σε τοιχογραφίες, έπιπλα και μοναδικά αντικείμενα, δημιουργώντας χώρους που συνδύαζαν τις μεγάλες μορφές του σουρεαλισμού με σύγχρονους καλλιτέχνες. Το σπίτι της στο Mayfair του Λονδίνου, όπου συνυπάρχουν έργα των Picasso, Warhol, Magritte, Dalí, Delvaux, Ernst, Picabia αλλά και των Cy Twombly, Louise Bourgeois, George Condo και Rebecca Warren, αποτέλεσε έναν καμβά για το συλλεκτικό της όραμα. Εκεί, τα έπιπλα του Mattia Bonetti και του André Dubreuil, τα animal prints και οι αφιερωμένοι τόμοι βιβλίων δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου τέχνη, design και ζωή συνδιαλέγονται, ενώ κάθε αντικείμενο διηγείται τη δική του ιστορία.
Κάθε καλοκαίρι, στο αρχοντικό της στην Ύδρα οργάνωνε επί μια εικοσαετία μια θρυλική συνέλευση τέχνης, με καλεσμένους από το παγκόσμιο καλλιτεχνικό στερέωμα. «Δεν απαιτούνται πολλά από εσάς, εκτός από μια ενασχόληση με την τέχνη και τους καλεσμένους, να κάνετε ηλιοθεραπεία, να κουτσομπολέψετε και να κολυμπήσετε», έγραφε στις προσκλήσεις. Η Karpidas ερωτεύτηκε το νησί της Ύδρας στις αρχές τις δεκαετίας του '60. «Ήμουν στην Αθήνα για έναν γάμο και σκέφτηκα να επισκεφτώ τα κοντινά νησιά», είχε πει. «Μετά από αυτό, επέστρεφα για να κολυμπήσω από τα βράχια».
«Έχοντας ζήσει τώρα σχεδόν 35 χρόνια στην Ελλάδα και έχοντας υπάρξει μέρος της ελληνικής κληρονομιάς μέσω του γάμου μου με τον αείμνηστο σύζυγό μου, Κωνσταντίνο Καρπίδα, αυτός είναι ένας τρόπος για μένα να συνεχίσω την κληρονομιά του, την ενασχόλησή του και την υποστήριξη των τεχνών», είχε δηλώσει σε μία σπάνια συνέντευξή της το 2007 με την Μαρίνα Φωκίδη. Το υδραιικό σπίτι της Karpidas πωλήθηκε το 2023 για πάνω από 10 εκατομμύρια, ενώ πάνω από 300 έργα τέχνης είχαν βγει τότε σε δημοπρασία.
Η Karpidas δεν έβλεπε τα έργα τέχνης ως μελλοντική επένδυση, όπως κάνουν αναρίθμητοι συλλέκτες, με μηδενική γνώση ή πρεμούρα για την ίδια την τέχνη. Αντιθέτως, αγόραζε με πάθος και γνώση και η κληρονομιά της είναι τα έργα που έχει υποστηρίξει και η τόλμη με την οποία το έχει κάνει. Όπως λέει η Sadie Coles, «είναι σαν Exocet: έχει ένστικτο που την οδηγεί σε έργα με νόημα και δεν αφήνει τίποτα να πάει χαμένο».
Στις 17 και 18 Σεπτεμβρίου 2025, η Sotheby’s θα δημοπρατήσει μέρος αυτής της θρυλικής συλλογής υπό τον τίτλο «Pauline Karpidas, The London Collection». Συνολικά θα βγουν σε πώληση 399 έργα και αντικείμενα, με τη διά ζώσης δημοπρασία να περιλαμβάνει 55 έργα σουρεαλιστών και άλλες δύο διαδικτυακές δημοπρασίες να καλύπτουν σχέδια, έπιπλα, γλυπτά και κοσμήματα. Η συλλογή της Karpidas, η οποία συγκροτήθηκε με τη βοήθεια του μέντορά της Αλέξανδρου Ιόλα και εμπλουτίστηκε με έργα από διάσημες συλλογές όπως αυτές των Edward James, William N. Copley και Julien Levy, αναμένεται να αποφέρει περισσότερα από 70 εκατομμύρια ευρώ, σημειώνοντας ιστορικά υψηλές εκτιμήσεις για μία μόνο συλλογή στην Ευρώπη.
«Από τότε που ξεκίνησε το ταξίδι μου στην τέχνη, είχα την τιμή να γνωρίσω έναν κόσμο υπέροχων ανθρώπων που έκαναν δυνατή τη δημιουργία αυτής της συλλογής», λέει η Karpidas, τονίζοντας ότι τα έργα της, που αποτελούσαν το σπίτι της στο Λονδίνο, θα βρουν τώρα τη νέα γενιά θεματοφυλάκων τους. Το πάθος, η γνώση και το ένστικτο με τα οποία συγκέντρωσε αυτά τα αριστουργήματα κατατάσσουν τη συλλογή της σε μία από τις μεγαλύτερες και πιο σημαντικές ιδιωτικές συλλογές σουρεαλιστικής και σύγχρονης τέχνης στον κόσμο.
Η επερχόμενη δημοπρασία είναι ένα σημείο στίξης, όχι το τέλος: η Karpidas έχει στηρίξει μουσεία και εκπαιδευτικά προγράμματα, αλλά η αληθινή της κληρονομιά βρίσκεται στους καλλιτέχνες και στον ακαταμάχητο τρόπο με τον οποίο έχει οικοδομήσει την προσωπική της συλλογή. Η ζωή και η δουλειά της θυμίζουν ότι η τέχνη δεν είναι μόνο για να την κοιτάς, αλλά πολύ περισσότερο για να ζεις μαζί της, με πάθος, γνώση και αίσθηση του χρόνου που περνά.
