Έχεις αναρωτηθεί ποτέ γιατί επαναλαμβάνεις τα ίδια μοτίβα στις σχέσεις σου; Γιατί, παρά τις προσπάθειές σου, καταλήγεις με συντρόφους που σου δημιουργούν ανασφάλεια ή δεν σε κατανοούν; Η απάντηση κρύβεται συχνά στα παιδικά μας βιώματα, καθώς οι πρώτες σχέσεις που αναπτύσσουμε με τους γονείς μας και το περιβάλλον μας γίνονται το «πρότυπο» για τις μελλοντικές μας συνδέσεις.
Η Θεωρία της Προσκόλλησης: Ο Χάρτης των Σχέσεών μας
Ο Βρετανός ψυχίατρος John Bowlby εισήγαγε τη θεωρία της προσκόλλησης ή του δεσμού όπως είναι επίσης γνωστή (attachment theory), σύμφωνα με την οποία η σχέση του παιδιού με τον βασικό φροντιστή του (συνήθως τον γονέα) διαμορφώνει το στυλ προσκόλλησης που θα έχει στις μετέπειτα σχέσεις του. Αν ως παιδιά νιώσαμε ασφάλεια, κατανόηση και συνέπεια από τον φροντιστή μας, τότε είναι πιο πιθανό να αναπτύξουμε έναν ασφαλή τύπο προσκόλλησης, δημιουργώντας υγιείς και ισορροπημένες σχέσεις ως ενήλικες.
Αν όμως η σχέση αυτή ήταν ασταθής, απρόβλεπτη ή γεμάτη άγχος, τότε μπορεί να έχουμε έναν από τους ακόλουθους ανασφαλείς τύπους προσκόλλησης:
- Αποφευκτικός τύπος: Τα άτομα με αποφευκτική προσκόλληση αποφεύγουν την συναισθηματική εγγύτητα και δίνουν υπερβολική έμφαση στην ανεξαρτησία. Δυσκολεύονται να εμπιστευτούν τους άλλους και συχνά αποφεύγουν βαθιές συναισθηματικές συνδέσεις. Μπορεί να δείχνουν αδιαφορία ή να απομακρύνονται όταν οι σύντροφοί τους εκφράζουν συναισθηματικές ανάγκες. Αυτή η στάση προέρχεται συνήθως από γονείς που ήταν απορριπτικοί ή συναισθηματικά απόμακροι στην παιδική τους ηλικία.
- Αγχώδης τύπος: Τα άτομα με αγχώδη προσκόλληση φοβούνται την απόρριψη και επιζητούν συνεχή επιβεβαίωση από τους συντρόφους τους. Συχνά ανησυχούν αν αγαπιούνται αρκετά και μπορεί να γίνονται υπερβολικά προσκολλημένα. Η ανάγκη τους για εγγύτητα μπορεί να γίνεται πιεστική, οδηγώντας σε συναισθηματική εξάρτηση. Συνήθως, είχαν γονείς που ήταν ασυνεπείς στην ανταπόκρισή τους, με αποτέλεσμα να αναπτύξουν ανασφάλεια στις σχέσεις τους.
- Αποδιοργανωμένος τύπος: Τα άτομα με αποδιοργανωμένη προσκόλληση έχουν αντιφατική συμπεριφορά στις σχέσεις τους. Μπορεί να επιζητούν την εγγύτητα, αλλά ταυτόχρονα να την φοβούνται, οδηγώντας σε χαοτικές και ασταθείς σχέσεις. Αυτή η μορφή προσκόλλησης συνδέεται συχνά με τραυματικές εμπειρίες ή παραμέληση κατά την παιδική ηλικία, καθώς οι γονείς τους μπορεί να ήταν τρομακτικοί ή ασταθείς. Ως αποτέλεσμα, έχουν δυσκολία στη διαχείριση των συναισθημάτων και των σχέσεών τους.
Τα Μοτίβα που Επαναλαμβάνονται στις Σχέσεις
Οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας δεν παραμένουν απλώς ως αναμνήσεις, αλλά γίνονται ασυνείδητα μοτίβα που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με τους άλλους. Για παράδειγμα, ένα άτομο που μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον όπου ένιωθε ότι έπρεπε να «κερδίσει» την αγάπη των γονιών του, μπορεί ασυνείδητα να αναζητά συντρόφους που του δημιουργούν την ίδια αίσθηση- δηλαδή ανθρώπους που είναι συναισθηματικά απόμακροι ή δύσκολοι να προσεγγιστούν.
Αυτό συμβαίνει γιατί το μυαλό μας τείνει να επαναλαμβάνει ό,τι μας είναι γνώριμο, ακόμα κι αν δεν μας κάνει ευτυχισμένους. Συχνά επιλέγουμε συντρόφους που μας θυμίζουν – έστω και ασυνείδητα – τις πιο δύσκολες πτυχές της παιδικής μας ηλικίας, με την ελπίδα να διορθώσουμε παλιά τραύματα.
Πώς Μπορούμε να Σπάσουμε τον Κύκλο;
Το πρώτο βήμα για να αλλάξουμε τα ανθυγιεινά μοτίβα σχέσεων είναι η αυτογνωσία. Όσο καλύτερα κατανοούμε πώς οι παιδικές μας εμπειρίες έχουν επηρεάσει τις πεποιθήσεις και τις προσδοκίες μας στις σχέσεις, τόσο πιο εύκολο γίνεται να επιλέξουμε συνειδητά διαφορετικούς τρόπους σύνδεσης.
Τρόποι να καλλιεργήσουμε πιο υγιείς σχέσεις:
- Αναγνώριση των μοτίβων μας: Είναι σημαντικό να παρατηρούμε πώς συμπεριφερόμαστε στις σχέσεις μας. Αποφεύγουμε τη δέσμευση; Έχουμε υπερβολική ανάγκη επιβεβαίωσης; Φοβόμαστε την εγκατάλειψη;
- Επανεκπαίδευση του εαυτού μας στη συναισθηματική ασφάλεια: Μαθαίνοντας μέσω της ψυχοθεραπείας να ρυθμίζουμε τα συναισθήματά μας και να αντλούμε επιβεβαίωση πρώτα από τον εαυτό μας, μειώνουμε την ανάγκη να την αναζητούμε αποκλειστικά από τους άλλους.
- Επιλογή συντρόφων που μας προσφέρουν ασφάλεια: Αν έχουμε επίγνωση των μοτίβων μας, μπορούμε να επιλέξουμε συντρόφους που είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι και σταθεροί, αντί για άτομα που αναπαράγουν τα παιδικά μας τραύματα.
- Θεραπεία και προσωπική ανάπτυξη: Η ψυχοθεραπεία μπορεί να μας βοηθήσει να επεξεργαστούμε τα παιδικά μας βιώματα και να απελευθερωθούμε από παλιά τραύματα που μας επηρεάζουν στις σχέσεις μας.
Συμπέρασμα: Το Παρελθόν δεν Είναι το Πεπρωμένο Μας
Αν και οι παιδικές μας εμπειρίες διαμορφώνουν τον τρόπο που σχετιζόμαστε, δεν είμαστε καταδικασμένοι να επαναλαμβάνουμε τα ίδια μοτίβα για πάντα. Με αυτογνωσία, προσωπική δουλειά και υγιείς επιλογές, μπορούμε να δημιουργήσουμε σχέσεις που βασίζονται στην αγάπη, την αμοιβαία υποστήριξη και την ασφάλεια. Το κλειδί είναι να αναγνωρίσουμε την επιρροή του παρελθόντος μας, να δουλέψουμε πάνω σε αυτό και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να αγαπήσει και να αγαπηθεί με πιο υγιείς τρόπους.
