To “Monster: The Ed Gein Story” μας άφησε με μία απορία: Ryan Murphy, γιατί μας το κάνεις αυτό;

Υπάρχουν σειρές που τελειώνεις από περιέργεια. Υπάρχουν κάποιες που τις τελειώνεις από επαγγελματική υποχρέωση. Υπάρχουν και άλλες που τις τελειώνεις με το στανιό, με τη σιωπηλή οργή κάποιου που αρνείται να χάσει από κάτι τόσο ανόητο. Σαν να τρως την τελευταία μπουκιά από φαγητό που δεν σου αρέσει, ένα πράγμα. Αυτή τη σειρά, δεν την τελείωσα, πράγμα σπανιότατο για μένα. Την άφησα ενάμιση επεισόδιο πριν το τέλος.

Το Monster: The Ed Gein Story, ο τρίτος κύκλος του franchise του Ryan Murphy, είναι ίσως η πιο άδεια, η πιο μπερδεμένη απόπειρα «αληθινού εγκλήματος» που έχουμε δει τελευταία. Θα μπορούσα να συγχωρέσω το ότι είναι βαρετή, αν ήταν τουλάχιστον ιστορικά ακριβής. Ή να συγχωρέσω το ότι παραποιεί τα γεγονότα, αν το έκανε με φαντασία, με κάποιο νεύρο και σκοπό (ακόμη κι αν ο σκοπός ήταν απλώς να μας διασκεδάσει). Αλλά το Monster δεν είναι ούτε ιστορικά ακριβές ούτε ενδιαφέρον, πράγμα ασυγχώρητο.

Ναι, ο Ed Gein έχει εμπνεύσει αμέτρητες ταινίες τρόμου, από το Psycho μέχρι το Texas Chainsaw Massacre και το Silence of the Lambs. Όλες αυτές οι ταινίες βασίστηκαν χαλαρά στα πραγματικά γεγονότα. Δεν προσπάθησαν να τα αναπαραστήσουν πιστά, δεν διαφημίστηκαν ποτέ ως “true crime”. Το Monster όμως το κάνει και γι’ αυτό μένω να αναρωτιέμαι: πού ακριβώς είναι το “true”;

Η πραγματική ιστορία του Ed Gein δεν χρειαζόταν καμία υπερβολή. Ήταν ήδη αρκετά τρομακτική. Ένας ερημίτης κλεισμένος σ’ ένα αγροτόσπιτο στο Ουισκόνσιν, φυλακισμένος μέσα στη θρησκευτική παράνοια που του είχε εμφυσήσει η μάνα του και στην κακοποιητική παρουσία της, ακόμη και μετά το θάνατό της. Ένα σκοτεινό ταξίδι στη διαταραγμένη ψυχή ενός ανθρώπου. Αντί να το εξερευνήσει αυτό, το Monster επιλέγει τη φτηνή αισθητική του shock value και της ηδονοβλεπτικής βίας.

Ο πιο αδύναμος κύκλος του "Monster"

Κάθε κύκλος της σειρά Monster του Ryan Murphy είχε τα δικά του επίμαχα ζητήματα. Η πρώτη σεζόν, που επικεντρώνεται στον Jeffrey Dahmer, ξεκίνησε με μια αμφιλεγόμενη δήλωση: η παραγωγή ισχυρίστηκε ότι προσπάθησε να επικοινωνήσει με τις οικογένειες των θυμάτων, αλλά δεν έλαβε απάντηση. Οι συγγενείς, ωστόσο, αντέτειναν ότι δεν είχαν ενημερωθεί καθόλου. Παρά τις αντιδράσεις, η σειρά έγινε viral εν μία νυκτί κι απέσπασε θετικά σχόλια για την ερμηνεία του Evan Peters. Ωστόσο, πολλοί θεώρησαν ότι η σειρά εκμεταλλεύεται το τραύμα των θυμάτων για ψυχαγωγικούς σκοπούς.

Ο δεύτερος κύκλος, που ασχολείται με τους αδελφούς Menendez, υπήρξε ακόμα πιο προβληματικός. Η σειρά αντιμετωπίζει επιδερμικά κι ανεύθυνα τις σοβαρές κατηγορίες σεξουαλικής κακοποίησης που είχαν διατυπωθεί από τους αδελφούς εναντίον του πατέρα τους. Τους παρουσιάζει ως κακομαθημένα παιδιά που ήθελαν απλώς περισσότερα χρήματα. Η αμφιλεγόμενη απεικόνιση της σχέσης των δύο αδερφών ως ενδεχομένως αιμομικτικής, προκάλεσε αντιδράσεις από την οικογένεια, η οποία χαρακτήρισε τη σειρά ως «μια φρικτή δραματική παραγωγή με στόχο να σοκάρει».

Το ύφος δε διέφερε τόσο από τα κωμικά σκετσάκια του SNL που παρουσίαζαν τα αδέρφια ακριβώς με αυτόν τον τρόπο, αλλά τουλάχιστον αυτά είχαν τη δικαιολογία ότι ήταν προϊόν των 90s. Γενικότερα, οι ιστορικές ανακρίβειες ήταν πολλές και μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για αυτές σε αυτό το κείμενο. Παρά τις αντιδράσεις, η σειρά απέσπασε 11 υποψηφιότητες για Emmy και κέρδισε το βραβείο Καλύτερου Μοντάζ για Μίνι Σειρά. Όντως, ακόμη κι αν ο τρόπος απεικόνισης των γεγονότων ήταν αμφιλεγόμενος, η σειρά για άλλη μια φορά ήταν εθιστική.

Ο τρίτος κύκλος της σειράς είναι πιο χαωτικός. Μιλά για τη ζωή και τα εγκλήματα του Ed Gein,προσθέτει εγκλήματα για τα οποία ποτέ δεν καταδικάστηκε κι άλλα για τα οποία δεν ήταν καν ύποπτος. Ενσωματώνει ιστορίες που μπορεί να ενέπνευσαν τον Gein αλλά και ιστορίες και στιγμές της ποπ κουλτούρας, που ο ίδιος ενέπνευσε. Μας παίρνει μαζί του στα γυρίσματα του Psycho. Στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή, όπου ο Anthony Perkins μιλά για την κρυφή σεξουαλικότητά του. Τι σχέση έχει αυτό με τον Ed Gein; Απολύτως καμία. Προχωράμε! Πηγαίνει τον χρόνο ακόμη πιο μπροστά, στα γυρίσματα του Chainsaw Massacre. Γυρνάμε πάλι πίσω, στις διεστραμμένες φαντασιώσεις του Ed Gein. Και πάμε πάλι μπροστά, αυτή τη φορά στον Ted Bundy. Ό,τι καταλάβατε, καταλάβατε. Το αποτέλεσμα είναι μια κραυγαλέα, άκρως αφηρημένη και θεμελιωδώς ανειλικρινής προσπάθεια να φτιαχτούν οκτώ επεισόδια.

True crime χωρίς το «true» - Όλες οι ιστορικές ανακρίβειες

1. Η παρενδυσία του Gein

Η σειρά Monster: The Ed Gein Story ανοίγει με μια σκηνή που μοιάζει βγαλμένη από τις πιο έκφυλες φαντασιώσεις του Ryan Murphy: ο Ed κάνει αυτοερωτική ασφυξία (erotic asphyxiation) φορώντας τα εσώρουχα της μητέρας του. Σε άλλα σημεία της σειράς, η παρενδυσία του Ed Gein γίνεται βασικό κομμάτι της πλοκής. Μόνο που… δεν έχει καμία ιστορική βάση.

Ο πραγματικός Ed Gein δεν ήταν παρενδυτικός, ούτε φορούσε τα ρούχα της μητέρας του. Αυτό που έκανε -και εδώ είναι το ανατριχιαστικό αλλά αληθινό κομμάτι- ήταν να κατασκευάζει «κοστούμια από ανθρώπινο δέρμα». Δηλαδή έραβε δέρμα από τα πτώματα των γυναικών που ξέθαβε από νεκροταφεία, προσπαθώντας να «φορέσει» το σώμα μιας γυναίκας, να γίνει εκείνη - όχι επειδή ένιωθε γυναίκα, αλλά επειδή ήταν παθολογικά δεμένος με τη μητέρα του και ήθελε να την «αναστήσει» με φρικιαστικό τρόπο.

Ο Murphy, όμως, παίρνει αυτή τη διαταραγμένη ψυχολογία και τη μετατρέπει σε φετιχιστικό θέαμα, σαν να ήταν μια σκηνή από κάποιον ερωτικό θρίλερ. Εισάγει τη φαντασίωση του Gein ως queer επιθυμία, κάτι ανάμεσα σε τρανς δυσφορία και σεξουαλική παρέκκλιση, λες και το ένα συνεπάγεται το άλλο. Η αλήθεια είναι πως ο Gein δεν είχε κανένα στοιχείο σεξουαλικής ταυτότητας που να συνδέεται με την παρενδυσία. Δεν αυτοϊκανοποιούνταν ντυμένος γυναίκα, ούτε συνδύαζε τον ερωτισμό με τη «μεταμόρφωση». Ήταν απλώς ένας βαθιά απομονωμένος, ψυχωτικός άντρας που έβλεπε τη μητέρα του σαν πηγή εξουσίας και αγνότητας, κάτι που ήθελε να «ενσωματώσει» με την πιο κυριολεκτική έννοια.

Οπότε αυτή η πρώτη σκηνή είναι χαρακτηριστική του τρόπου που δουλεύει ο Murphy: παίρνει ένα ψυχιατρικό φαινόμενο και το σερβίρει σαν softcore horror. Κι αυτό, πέρα από ανακρίβεια, είναι και επικίνδυνο, γιατί αναπαράγει τη μυθολογία του παρενδυτικού ή του τραν δολοφόνου, που υπάρχει στον κινηματογράφο (παρενδυσία στο Psycho και τρανς ταυτότητα στη Σιωπή των Αμνών), κάτι που έχει δαιμονοποιήσει επί δεκαετίες τα queer άτομα.

2. Η σεξουαλικότητα του πρωταγωνιστή

Η σειρά συνεχώς επιστρέφει στη σεξουαλική διαστροφή του Gein, δείχνοντάς τον να έχει σεξουαλικές εμπειρίες με άλλες γυναίκες, αλλά και να αντλεί ερωτική ικανοποίηση από τα εγκλήματά του.

Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική: ο Ed Gein ήταν ουσιαστικά ασέξουαλ και όχι με τη σημερινή, πολιτικά ορθή έννοια της ασέξουαλικότητας. Ο Gein δεν ενδιαφερόταν για σεξ, δεν αναζητούσε συναισθηματική ή σωματική σύνδεση με άλλους. Ο όρος που περιγράφει καλύτερα την κατάστασή του είναι stunted sexuality: η σεξουαλικότητά του ήταν παρεμποδισμένη, τραυματισμένη και καταπιεσμένη από την υπερβολική θρησκευτική και ψυχολογική πίεση της μητέρας του, καθώς και από την απομόνωση που βίωσε από παιδί.

Αντιθέτως από ό,τι δείχνει η σειρά, δεν είχε “φλερτ”, ερωτικές σχέσεις ή σεξουαλικά παιχνίδια με τις γυναίκες γύρω του. Ο Ed Gein πέθανε παρθένος. Οι λίγες αλληλεπιδράσεις του με γυναίκες ήταν περιορισμένες, άβολες και συναισθηματικά αποστασιοποιημένες. Τα εγκλήματά του ήταν ένας παθολογικός τρόπος να βιώνει και να διαχειρίζεται τη λανθασμένη, μπερδεμένη σχέση του με τη μητέρα και τη γυναικεία μορφή ευρύτερα. Επιπλέον, δεν ήταν ούτε κανίβαλος ούτε νεκρόφιλος.

Η παθολογία του Gein δεν είχε ρίζες στον ερωτισμό. Ήταν αποτέλεσμα πένθους, καταπίεσης και ψύχωσης. Κάθε ψυχολογική έκθεση, κάθε απομαγνητοφωνημένη ανάκριση και κάθε σύγχρονη μαρτυρία συμφωνεί: δεν είχε ποτέ σεξουαλική σχέση με κανέναν, ζωντανό ή νεκρό. Όταν οι ανακριτές ρώτησαν για νεκροφιλία, εκείνος απάντησε κατηγορηματικά όχι, ισχυριζόμενος ότι τα σώματα «μύριζαν πολύ άσχημα». Η ψυχιατρική ομάδα που τον εξέτασε κατέληξε ότι ήταν ασέξουαλ, χωρίς λειτουργική λίμπιντο, χωρίς ερωτικές σχέσεις και στοιχεία αυτοϊκανοποίησης. Δεν ήταν παρθένος από ηθική επιλογή. 'Ηταν συναισθηματικά «παγωμένος» σε ένα σχεδόν παιδικό στάδιο.

Η σειρά εισάγει τον όρο «γυνοφιλία» και συγκρίνει τις φετιχιστικές τάσεις του Gein με την τρανς εμπειρία, κάτι που είναι εντελώς παραπλανητικό. Η ίδια η Christine Jorgensen (η πρώτη διάσημη τρανς γυναίκα της εποχής) εμφανίζεται στο τέλος για να «διορθώσει» αυτή τη σύγχυση — αλλά είναι αργά. Το μεγαλύτερο μέρος της σειράς έχει ήδη κάνει τη ζημιά, εξισώνοντας επικίνδυνα το gender nonconformity με εγκληματική διαστροφή.

3. Δεν κατηγορήθηκε για τον θάνατο του αδερφού του ούτε της Evelyn Hartley

Στη σειρά βλέπουμε τον Ed Gein να δολοφονεί τον αδερφό του. Στην πραγματικότητα, ο θάνατος του Henry Gein θεωρήθηκε ατύχημα. Σύμφωνα με τις αρχές, πέθανε από έλλειψη οξυγόνου ή έμφραγμα κατά τη διάρκεια μια πυρκαγιάς στον αχυρώνα της οικογένειας. Ωστόσο, οι συνθήκες ήταν ιδιαιτέρως ύποπτες. Για πολλούς, ο Ed Gein ήταν ο πραγματικός δολοφόνος, όμως αυτό δεν έχει αποδειχθεί ποτέ.

Όσο για την Evelyn Hartley, την νταντά που, στη σειρά, ο Ed Gein σκοτώνει επειδή «του έκλεψε τη δουλειά», πρόκειται για ποιητική αδεία σε στεροειδή! Η νεαρή Hartley ζούσε σε άλλη πόλη, δε φαίνεται να είχε κάποια επαφή με τον Gein, δεν ταίριαζε στο προφίλ των θυμάτων του, ο τρόπος της δολοφονίας της δεν ταίριαζε με το modus operandi του Gein και το πτώμα της δεν ήταν μεταξύ των θυμάτων που βρέθηκαν στο σπίτι του.

4. Η σχέση του με την Adeline Atkins

Η Adeline Atkins γνώριζε τον Ed Gein για χρόνια και, σύμφωνα με τα λεγόμενά της, διατηρούσαν επαφή για περίπου μια εικοσαετία. Τον παρουσίαζε ως έναν ντροπαλό, απόμακρο αλλά πάντα ευγενικό άνδρα. Αργότερα, η Atkins θα δήλωνε ότι υπερέβαλλε στις μαρτυρίες της και ποτέ δεν ήταν τόσο κοντά με τον Gein. Σε κάθε περίπτωση, υποστήριζε ότι η σχέση τους ήταν καθαρά πλατωνική. Στη σειρά του Netflix δεν τους βλέπουμε μόνο να γίνονται ζευγάρι, αλλά η Atkins σταδιακά δείχνει ένα άλλο πρόσωπο: είναι συνεργός του Gein, σαδίστρια και, εν τέλει, το ίδιο (αν όχι και περισσότερο) «τέρας» με τον δολοφόνο. Όπως θα μαντέψατε τίποτα από αυτά δεν εφάπτεται ούτε στο ελάχιστο με τα ιστορικά γεγονότα.

5. Δε βοήθησε στη σύλληψη του Ted Bundy

Η σύνδεση του Gein με τον Bundy παρουσιάζεται ως πολιτισμική, αλλά δεν πείθει. Ο Ed Gein δεν είχε καμία συμμετοχή στη σύλληψη του Ted Bundy, ούτε καν ως πληροφοριοδότης. Η αφήγηση του Monster επιχειρεί να δημιουργήσει μια ψευδή σύνδεση ανάμεσα σε δύο serial killers, προφανώς για να ενισχύσει την αίσθηση ενός σκοτεινού «συμπαντικού νήματος» που συνδέει όλα τα φρικιαστικά εγκλήματα της Αμερικής του 20ού αιώνα.

6. O προσβλητικός τρόπος που αντιμετωπίζουν τον Anthony Perkins

Ο Perkins, στη ζωή του, όντως είχε συμβουλευτεί έναν θεραπευτή που αργότερα χαρακτηρίστηκε επικίνδυνος για «conversion therapy», αλλά αυτό συνέβη πολύ αργότερα, όχι κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του Psycho, όπως αφήνει να εννοηθεί η σειρά. Είναι εξαιρετικά άδικο να υπονοείται ότι ο Perkins ένιωσε κάποια σύνδεση με έναν άντρα που βίαζε νεκρούς και φορούσε γυναικεία δέρματα μόνο και μόνο επειδή αντιμετώπιζε προβλήματα με τον σεξουαλικό του προσανατολισμό. Η σειρά προσπαθεί να «ξεπλύνει» τις πιο βαριές της εμμονές: το βαθύ ενδιαφέρον για gore και ψυχολογικό πόνο, με μια επίπλαστη κοινωνιολογική επικάλυψη. Ο Murphy έχει συχνά επιχειρήσει να συνδέσει την queer ταυτότητα με μια ψυχοσεξουαλική αυτο-απέχθεια που εκδηλώνεται με φρικτούς τρόπους. Το αποτέλεσμα είναι ανησυχητικό, λυπηρό και βαθιά απογοητευτικό.

Θα μπορούσα να συγχωρήσω τις παραπάνω ανακρίβειες, αν στο τέλος η σειρά αποκάλυπτε ότι ήταν αποκύημα της φαντασίας του Ed Gein, αλλά δεν το κάνει. Ο Ed Gein ποτέ δεν σκότωσε με αλυσοπρίονο, ούτε το χρησιμοποίησε για να τεμαχίσει πτώματα· κι όμως, το Texas Chainsaw Massacre και οι αστικοί θρύλοι έχουν σπείρει την αντίθετη εικόνα. Αν η σειρά είχε στρέψει το βλέμμα της σε αυτό - στο πώς, δηλαδή, οι μύθοι γίνονται γενικά αποδεκτοί από το συλλογικό φαντασιακό - ίσως να είχε σωθεί.

Τελικά, η σειρά αντιπαθεί περισσότερα εμάς ή τον εαυτό της;

Στο τέλος, αυτό που θέλει να πει η σειρά είναι ότι ζούμε σε έναν άρρωστο, θλιβερό κόσμο και γι’ αυτό πρέπει να μας δείχνει τα άρρωστα, θλιβερά πράγματα που συμβαίνουν σε αυτόν. Ίσως υπάρχει κάποια αξία σε αυτό, αρκεί ο Murphy, ο Brennan και όλοι οι υπόλοιποι δημιουργοί horror να είναι ειλικρινείς για το τι τους ενδιαφέρει πραγματικά. Αν θέλουν να απολαύσουν το αίμα και τη βρωμιά της αμερικανικής ζωής, ας το κάνουν. Σίγουρα, θα βρουν μεγάλο κοινό. Αλλά είναι προκλητικό να καλύπτουν αυτή την ανάρμοστη εμμονή με μια εντελώς «φτιαχτή» ακαδημαϊκή ανάλυση. Για ποιον λόγο μας «κερνάει» παραπάνω φόνους κι από όσους διέπραξε ο Ed Gein, αν όχι γιατι, πολύ απλά, γουστάρουν να δείξουν gore και φρίκη;

Το Ed Gein Story ίσως ψάχνει απελπισμένα να βρει κάποιο «ανώτερο νόημα» μόνο και μόνο για να γεμίσει οκτώ ώρες προγράμματος. Και, όμως, είναι δύσκολο να μην δει κανείς μια πιο σκοτεινή, αυτοεξηγούμενη πρόθεση πίσω από όλο αυτό. Το Monster είναι κακό γιατί, αντί να παραδεχτεί ότι θέλει να βουτήξει στο αίμα και στον φετιχισμό, προσποιείται ότι είναι κάτι πιο σύνθετο και πιο έξυπνο.

Με το να ασχολείται με τον Gein, το αρχέτυπο του Αμερικανού serial killer, το Monster εκμεταλλεύεται την ευκαιρία να ενοχοποιήσει το ίδιο το κοινό: «εσείς φταίτε που διψάτε για αίμα!». Κοιτά με περιφρονητικό βλέμμα τόσο εμάς, το κοινό, όσο και το ίδιο το είδος του true crime. «Εμείς δε θέλουμε να κάνουμε horror, εμείς δε θέλουμε να δείξουμε φρικαλεότητες. Αλλά τι να κάνουμε που ο κόσμος μας το ζητά; Εκείνοι είναι τα πραγματικά τέρατα. Ας δείξουμε τώρα σκηνές βασανισμού και δολοφονίας που δεν προχωράνε καθόλου την πλοκή κι ούτε σχετίζονται με τα γεγονότα».

Η περιφρόνηση του θεατή είναι μέρος του DNA του Monster επί της αρχής. Κάθε μία από τις δύο πρώτες σεζόν αναπαριστά τα κεντρικά εγκλήματα με έναν εξώφθαλμο αισθησιασμό. Στη συνέχεια, υπάρχει μια στροφή, όταν αναδεικνύεται ο ανθρώπινος αντίκτυπος της υπόθεσης. Στην περίπτωση του Dahmer, οι Murphy και Brennan μετατοπίζουν την εστίαση από τον Jeffrey Dahmer (Evan Peters) στους δεκάδες queer άνδρες και άτομα έγχρωμων κοινοτήτων, των οποίων η περιθωριοποίηση επέτρεψε στον Dahmer να τους κάνει θύματα.

Το Monster: The Ed Gein Story λειτουργεί κάπως διαφορετικά από τους προκατόχους του. Η εμμονή της σειράς να υποστηρίζει ότι τα πραγματικά τέρατες είναι οι θεατές που καταβροχθίζουν αυτά τα έργα, περισσότερο από τους καλά αμειβόμενους αφηγητές που εκμεταλλεύονται την αδηφάγο όρεξη αυτού του κοινού, φαίνεται εξαιρετικά βολική για τον Brennan και τον Murphy. Η σειρά κρίνει έργα τέχνης όπως το Ψυχώ και τον Σχιζοφρενή Δολοφόνο με το Πριόνι, για την τάση τους να φετιχοποιούν τα αληθινά εγκλήματα και τον πόνο, προκειμένου να διασκεδάσουν τις μάζες. Όμως, μήπως η τριλογία του Monster δεν κάνει ακριβώς το ίδιο; Προς τι, λοιπόν, οι ηθικολογικές «μαγκιές»;