Παρίσι 2024: Οι Ολυμπιακοί αγώνες που φέρνουν την απόλυτη ισότητα

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2024 στο Παρίσι θα σηματοδοτήσουν ένα σημαντικό ορόσημο στη διεθνή ιστορία του αθλητισμού. Για πρώτη φορά, και τα 32 ολυμπιακά αθλήματα θα επιτύχουν την πλήρη ισότητα των φύλων, με 5.250 γυναίκες να αγωνίζονται, όσοι δηλαδή και οι άνδρες αθλητές. Αυτή η εξέλιξη αντιπροσωπεύει το αποκορύφωμα μιας προόδου ενός αιώνα στη συμμετοχή των γυναικών στους Αγώνες.

Στην πρώτη διοργάνωση, στην Αθήνα, το 1986 δεν υπήρχε γυναικεία εκπροσώπηση στους συνολικά 241 αθλητές. Από αύριο θα αγωνίζονται 5.250 αθλητριες στο Παρίσι του 2024! Δηλαδή από τους 10.500 συμμετέχοντες το 50% είναι γυναίκες. Η απόλυτη ισότητα που στο Τόκυο του 2020 είχε ποσοστό το 49,1%. «Είναι καιρός να γιορτάσουμε μία από τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία των γυναικών στους Ολυμπιακούς Αγώνες», λέει ο ισχυρός άνδρας του Ολυμπιακού Κινήματος, Τόμας Μπαχ αναντίστοιχα από τη φράση του Πιερ Ντε Κουμπερτέν, του δημιουργού των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων που είχε πει «γι’ αυτές, η χάρη, το σπίτι και τα παιδιά. Ας κρατήσουμε τον αθλητικό ανταγωνισμό για τους άνδρες», μια φράση η οποία ήταν αρκετή για να χαρακτηριστεί μισογύνης.

Η πορεία προς αυτό το σημείο ήταν σταθερή αλλά σταδιακή. Όταν το Παρίσι φιλοξένησε για πρώτη φορά τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1900, συμμετείχαν μόνο 22 γυναίκες. Μέχρι τη διοργάνωση του 1948 το ποσοστό των γυναικών που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν είχε ξεπεράσει το 10%. Ακόμα και στους Αγώνες της Βαρκελώνης, το 1992, ήταν μόλις 28,8%. Στην Αθήνα, το 2004 ήταν 40,7%. Οκτώ χρόνια μετά, στο Λονδίνο για πρώτη φορά όλες οι συμμετέχουσες χώρες εκπροσωπήθηκαν και από αθλήτριες. Μέχρι τους Αγώνες της Ατλάντα του 1996, οι γυναίκες συμμετείχαν σε 26 αθλήματα, αποτελώντας το 34% των αγωνιζομένων. Το Τόκιο 2020 είδε γυναίκες σε 33 αθλήματα και το Παρίσι 2024 ολοκληρώνει τώρα αυτήν την πορεία με ισότιμο διαχωρισμό φύλου σε όλα τα αθλήματα.

Η μόνη ανισορροπία που απέμεινε είναι ο αριθμός των μεταλλίων που βέβαια εξαρτάται από τα αγωνίσματα. Στους άνδρες υπάρχουν 157 αγωνίσματα και στις γυναίκες 152, ενώ 20 είναι μεικτά.

Η ΔΟΕ έχει δώσει μεγάλη προσοχή ώστε να διασφαλιστεί πως θα υπάρχει ισορροπία στο αγωνιστικό πρόγραμμα ώστε να υπάρχει ίση κάλυψη των ανδρών και των γυναικών από τα μέσα ενημέρωσης.

Τα παραδοσιακά αθλήματα μεταμορφώνονται

Ιστορικά κυριαρχούμενη από άνδρες, η πυγμαχία θα περιλαμβάνει ίσο αριθμό κατηγοριών βάρους για άνδρες και γυναίκες στο Παρίσι. Αυτό σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή. η γυναικεία πυγμαχία εισήχθη στους Ολυμπιακούς Αγώνες μόλις το 2012 με τρεις κατηγορίες βάρους, σε σύγκριση με δέκα για τους άνδρες. Στο Παρίσι και τα δύο φύλα θα αγωνιστούν σε επτά κατηγορίες βάρους.

Επίσης η εισαγωγή νέων αθλητικών γεγονότων μεικτών φύλων, όπως η σκυταλοδρομία του μαραθωνίου, υπογραμμίζει περαιτέρω τη δέσμευση της ΔΟΕ στον ισόρροπο ανταγωνισμό των φύλων. Αυτές οι αλλαγές διευρύνουν τις ευκαιρίες για τις αθλήτριες και αμφισβητούν τις συμβατικές έννοιες των αθλημάτων που σχετίζονται με το φύλο.

Πολιτικές για τη μητρότητα στα ελίτ αθλήματα

Το Παρίσι 2024 αναμένεται να παρουσιάσει περισσότερες μητέρες που αγωνίζονται από ό,τι στους προηγούμενους Αγώνες, αντανακλώντας τις αλλαγές πολιτικής από τις Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές και τις αθλητικές ομοσπονδίες. Η Ολυμπιακή Επιτροπή των ΗΠΑ παρέχει πλέον ταξιδιωτική υποστήριξη σε φροντιστές και μικρά παιδιά, μια πολιτική που υποστήριξε εννέα μητέρες στο Τόκιο 2020.

Η σταρ του στίβου Άλισον Φέλιξ υπήρξε κορυφαία υπέρμαχος των μητρικών δικαιωμάτων στον αθλητισμό. Το 2019, η δημόσια στάση της κατά των περιοριστικών πολιτικών μητρότητας προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι χορηγοί προσεγγίζουν τις έγκυες αθλήτριες και τις νέες μητέρες, αμφισβητώντας τα μακροχρόνια στερεότυπα σχετικά με τη μητρότητα και τις ελίτ αθλητικές επιδόσεις.

Γυναικείες αθλητικές επιδόσεις και οικονομικός αντίκτυπος

Τα γυναικεία αθλήματα γίνονται όλο και περισσότερο κινητήριος δύναμη στην τηλεθέαση των Ολυμπιακών Αγώνων και στα αθλητικά επιτεύγματα. Από το 2016, οι γυναίκες έχουν σπάσει 35 παγκόσμια ρεκόρ σε αγώνες μεγάλης διάρκειας στην κολύμβηση, σε σύγκριση με 21 από τους άνδρες. Αυτή η τάση εκτείνεται σε πολλά αθλήματα.

Ο αριθμός των μεταλλίων αντικατοπτρίζει αυτή τη μετατόπιση. Οι γυναίκες των ΗΠΑ ξεπέρασαν τους άνδρες ομολόγους τους στους δύο τελευταίους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. Στο Τόκιο 2020, οι Αμερικανίδες κέρδισαν 66 μετάλλια από τα 41 των ανδρών. Αυτή η τάση δεν περιορίζεται στις Η.Π.Α. στο Τόκιο 2020, οι αθλήτριες κέρδισαν το 60,5% των χρυσών μεταλλίων της Αυστραλίας και το 66% των χρυσών μεταλλίων της Κίνας.

Η άνοδος της συμμετοχής των γυναικών στους Ολυμπιακούς συσχετίζεται με τις αυξανόμενες οικονομικές δυνατότητες του γυναικείου αθλητισμού. Μια έκθεση της Deloitte του 2023 προβλέπει ότι ο γυναικείος αθλητισμός θα αποφέρει παγκόσμια έσοδα 1,28 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2024, με σύνθετο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 32% από το 2021 έως το 2024.

Υπονόμευση των αθλητριών

Πέρα από τους αριθμούς, ο αθλητισμός διέπεται από αρχές που καθιστούν αδύνατη την αποτελεσματική ισότητα, μία από τις οποίες είναι το δόγμα του έμφυλου διαχωρισμού που στηρίζει την ίδια την ιδέα της ισοτιμίας.

Υποτίθεται ότι υποστηρίζεται για την προστασία της γυναικείας κατηγορίας, όμως ο διαχωρισμός των φύλων έχει διαμορφώσει τις αποφάσεις των αθλητικών ομοσπονδιών κάθε φορά που μια αθλήτρια αμφισβητεί την ανωτερότητα των ανδρών.

Αυτό συνέβη για π.χ στην Κινέζα σκοπεύτρια Zhang Shan αφού κέρδισε το χρυσό και κατέρριψε το ολυμπιακό ρεκόρ στη σκοποβολή μεικτών πήλινων περιστεριών στους Αγώνες της Βαρκελώνης το 1992. Μετά τη νίκη της, η Διεθνής Ένωση Σκοποβολής απαγόρευσε τη συμμετοχή στις γυναίκες, έτσι η Ζανγκ δεν μπόρεσε να υπερασπιστεί το χρυσό της στους Αγώνες της Ατλάντα του 1996, παρόλο που διαφημίζονταν ότι προωθούν τη γυναικεία συμμετοχή.

Στο Παρίσι του 2024 θα πραγματοποιηθεί μια μικτή διοργάνωση σκοποβολής, αλλά με ομάδες που θα αποτελούνται από έναν άνδρα και μία γυναίκα. Αυτή η μορφή «μεικτού» μοντέλου θα αποφύγει τον άμεσο ανταγωνισμό μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Η αθλήτρια του σκι Lindsay Van δεν μπόρεσε επίσης να υπερασπιστεί το ρεκόρ της στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Βανκούβερ του 2010, καθώς απαγορεύτηκε στις γυναίκες να συμμετάσχουν στη διοργάνωση, παρά το γεγονός ότι ήταν μια γυναίκα που κατείχε το συνολικό ρεκόρ. Η Διεθνής Ομοσπονδία Σκι ανέφερε πιθανά μελλοντικά προβλήματα αναπαραγωγής σε γυναίκες για να δικαιολογήσει την απαγόρευση. Τα ίδια επιχειρήματα χρησιμοποιήθηκαν για τον αποκλεισμό των γυναικών από τον αθλητισμό στις αρχές του 20ου αιώνα, πάνω από έναν αιώνα πριν.

Όσο αστεία ή ανήκουστα κι αν φαίνονται, αυτά τα επεισόδια δείχνουν ότι οποιαδήποτε κίνηση προς την ισότητα μεταξύ των φύλων καταλήγει πάντα να επιβάλλει ανταγωνιστικούς περιορισμούς στις γυναίκες. Για χρόνια αυτά είχαν τη μορφή τεστ επαλήθευσης φύλου και σήμερα τα επίπεδα τεστοστερόνης ελέγχονται εξονυχιστικά, κρατώντας πολλές Αφρικανές εκτός ανταγωνισμού.

Από μια πολιτισμική σκοπιά, η Γαλλία έχει απαγορεύσει σε αθλήτριες που φορούν μαντήλες να αγωνίζονται στην Ολυμπιακή της ομάδα, ενώ αθλήτριες σε διάφορα αθλήματα έχουν απωθήσει τα ρούχα που τις σεξουαλοποιούν.

Τα σώματα των αθλητριών παραμένουν ένα από τα κύρια αντικείμενα κανονισμών στις αθλητικές επιτροπές. Όσο ο αθλητισμός διαχωρίζεται κατά φύλο, η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών πάντα θα επισημαίνεται, θα συνηρείται και θα αστυνομεύεται.

Κοιτώντας μπροστά

Ενώ έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, οι προκλήσεις παραμένουν. Το χάσμα στις αμοιβές μεταξύ των φύλων παραμένει ανησυχητικό σε πολλά αθλήματα. Αυτό είναι επίσης εμφανές στην αθλητική ηγεσία, όπου οι γυναίκες παραμένουν υποεκπροσωπούμενες, κατέχοντας μόνο το 27% των εκτελεστικών ρόλων στις διεθνείς αθλητικές ομοσπονδίες.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2024, με την άνευ προηγουμένου ισότητα των φύλων, αντιπροσωπεύουν ταυτόχρονα μια αναγνώριση της προόδου και ένα σημείο αναφοράς για μελλοντικές προόδους. Καθώς η προσοχή του κόσμου στρέφεται στο Παρίσι, οι Αγώνες δεν θα επιδείξουν μόνο την αθλητική αριστεία, αλλά θα αντικατοπτρίζουν επίσης το εξελισσόμενο τοπίο των παγκόσμιων αθλημάτων – ένα τοπίο όπου η ισότητα των φύλων γίνεται όλο και περισσότερο ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.