Eurovision: Είναι κάπως αστείο που ο μεγαλύτερος queer διαγωνισμός, απαγορεύει τη σημαία του Pride

Είναι σαφές πως, όταν μιλάμε για τη Eurovision, μιλάμε για κάτι περισσότερο από έναν μουσικό διαγωνισμό. Περισσότερο από όσο θα θέλαμε να παραδεχτούμε, είναι ένας καθρέφτης της πολιτικής και πολιτιστικής κατεύθυνσης της γηραιάς ηπείρου, μια σκηνή όπου η καλλιτεχνική έκφραση μπλέκεται με τους προβολείς της δημόσιας προσοχής κι ένας ασφαλής χώρος για τους περιθωριοποιημένους. Είναι ένας τόπος όπου κάθε κίνηση, κάθε συμβολισμός, κάθε δήλωση περνά από το κόσκινο των ηθικών και πολιτικών κρίσεων. Και είναι ακριβώς εκεί που το πρόβλημα του περιορισμού της έκφρασης, της πολιτικής ουδετερότητας, της απαγόρευσης μιας σημαίας, γίνεται πιο εκκωφαντικό από ποτέ.

Η είδηση από την Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση (EBU) που ανακοίνωσε την απαγόρευση όλων των σημαιών, εκτός από τις εθνικές, στην Eurovision, είναι η επιτομή αυτής της σύγχυσης: η απόφαση να μη χρησιμοποιούνται σύμβολα εκτός από τις εθνικές σημαίες των χωρών συμμετοχής—και μόνο εκείνες, «στην επίσημη σκηνή»—γίνεται απόπειρα να εξαλείψει την πολιτική από έναν διαγωνισμό που εδώ και χρόνια έχει διαπραγματευτεί την έννοια του «πολιτιστικού καλλιτεχνικού χώρου». Κι αν αυτή η κίνηση ερμηνευτεί ως «αποφυγή της πολιτικής»—ας το παραδεχτούμε, πρόκειται για μια θεσμική επιχείρηση να εξαλείψει τη διαφωνία. Να εξαλείψει τον διάλογο και την αντίσταση.

Η αποδοχή της «ουδετερότητας» δεν είναι παρά η αποδοχή της κυρίαρχης τάξης, εκείνης που, επιλέγοντας τι είναι και τι δεν είναι πολιτική, ελέγχει την αφήγηση. Είναι η αποδοχή ενός κόσμου που διαχωρίζει την «τέχνη» από την «πολιτική», χωρίς να αναγνωρίζει ότι η τέχνη είναι πάντα πολιτική—ειδικά όταν ο κόσμος γύρω της είναι σε διαρκή πολιτική σύγκρουση.

Αν η σημαία του ουράνιου τόξου δεν είναι «πολιτική δήλωση», όπως λέει η AVROTROS (ο φορέας που διοργανώνει την συμμετοχή της Ολλανδίας), τότε τι είναι; Μια σημαία που αναφέρεται στη μεγαλύτερη κοινότητα θυματοποιημένων ανθρώπων στον κόσμο σήμερα—εκείνη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας—δεν μπορεί να θεωρηθεί τίποτε λιγότερο από πολιτική δήλωση. Και η πολιτική, εδώ, είναι ανησυχητική. Είναι η πολιτική του να ζητάς από τους ανθρώπους να διαχειριστούν την ύπαρξή τους χωρίς το θάρρος και την ελευθερία να είναι αυτοί που είναι, χωρίς το δικαίωμα να διαμαρτυρηθούν, να φωνάξουν για τα δικαιώματά τους, να απαιτήσουν να αναγνωριστούν.

Και εδώ είναι το πιο ενδιαφέρον στοιχείο αυτής της διαμάχης: δεν μιλάμε μόνο για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Μιλάμε για τον τρόπο με τον οποίο η Eurovision, με την ένοχη σιωπή της, επιτρέπει τις πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές καταπιέσεις, προκειμένου να διατηρήσει τη «συνέπεια» της διοργάνωσης. Αυτό είναι το σημείο όπου η κανονικότητα, που καταπιέζει τους άλλους για την «ευπρέπεια» του θεάματος, πρέπει να αντιμετωπίσει την αλήθεια της υποκρισίας. Η «ουδετερότητα» που επικαλούνται, είναι απλώς μια μάσκα για να κρύψει τις πραγματικές πολιτικές επιλογές που κάνουν. Και δεν είναι μόνο η σημαία του ουράνιου τόξου που απορρίπτεται—είναι κάθε έκφραση της ταυτότητας που παραβιάζει την «κανονικότητα» των πολιτικών θεσμών.

Το πραγματικό σκάνδαλο δεν είναι απλώς η απαγόρευση μιας σημαίας, είναι η επιλεκτική εφαρμογή αυτής της «ουδετερότητας». Η Eurovision δεν αποκλείει μόνο τη σημαία του ουράνιου τόξου, αλλά και τη φωνή των ανθρώπων που βρίσκονται στην άκρη της κοινωνίας, βλ. για παράδειγμα, τη σημαία της Παλαιστίνης (κίνηση βαθύτατα προβλέψιμη). Αντίθετα, η διοργάνωση συνεχίζει να επιτρέπει την απρόσκοπτη συμμετοχή του Ισραήλ, που εξακολουθεί να διαπράττει γενοκτονία εναντίον του Παλαιστινιακού λαού.

Η υποκρισία της απόφασης γίνεται ακόμα πιο έντονη αν αναλογιστούμε ότι η Ρωσία, που προχώρησε σε παράνομη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, αποκλείστηκε από τον διαγωνισμό. Το Ισραήλ, πάλι, δεν αντιμετωπίζει καμία συνέπεια για τα δικά του εγκλήματα. Αυτή η στάση δημιουργεί ερωτήματα για το ποια είναι η πραγματική πολιτική θέση του διαγωνισμού και πώς ορίζει την «ουδετερότητα» του όταν επιλέγει ποιος μπορεί να φέρει τη σημαία του και ποιος όχι. Αν η Eurovision θέλει πραγματικά να προάγει τη μουσική και την ενότητα, τότε γιατί περιορίζει τη δυνατότητα έκφρασης των ομάδων που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας, αν όχι για να εξυπηρετήσει συγκεκριμένα -απολύτως πολιτικά- συμφέροντα;

Τελικά, ποιος είναι ο πραγματικός λόγος πίσω από την απαγόρευση; Η απόφαση να απαγορευτούν συγκεκριμένες «τζιζ» σημαίες σε έναν χώρο που υποτίθεται πως φιλοξενεί τη διαφορετικότητα δεν είναι απλώς ένα λάθος. Είναι μια συνειδητή επιλογή που ευθυγραμμίζεται με την εξίσωση του πολιτισμού με τον πολιτικό συντηρητισμό και την απροθυμία να αντιμετωπιστούν οι πραγματικές ανισότητες.

Αν η μουσική (ναι, ακόμη και η trash - κυρίως η trash, αν με ρωτάτε) είναι το τελευταίο καταφύγιο για την εκδήλωση της αλήθειας, αν η τέχνη δεν μπορεί να είναι πολιτική, τότε πόσο «ουδέτερη» είναι πραγματικά μια διοργάνωση που επιλέγει να υποκύψει στην ανάγκη για αποσιώπηση των φωνών που αγωνίζονται για τα δικαιώματα των αδύναμων; Γιατί, στην τελική, όταν η τέχνη αποσιωπά το πολιτικό της βάρος, η ίδια η έννοια του θεάματος αχρηστεύεται.

Αντί να διατηρείται αυτή η φαινομενική «ουδετερότητα», η Eurovision γίνεται εργαλείο για να καλύψει την άνοδο του συντηρητισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην πιο συντηρητική εποχή που έχουμε ζήσει τα τελευταία χρόνια, με την ομοφοβία και την τρανσφοβία να αυξάνεται καθημερινά σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, η απαγόρευση της σημαίας του Pride είναι όχι μόνο σύμπτωμα αυτής της τάσης, αλλά και σύμβολο της προσπάθειας να εκτοπιστεί η διαφορετικότητα. Σηματοδοτεί την επαναφορά μιας αυταρχικής λογικής που προσπαθεί να εξαφανίσει τις φωνές των ανθρώπων που στήριξαν τον θεσμό, που έχτισαν τον θεσμό, που *είναι* η Eurovision.

Η Eurovision θα συνεχίσει να φέρει το πρόσωπο της πολιτικής ανισότητας και των συμφερόντων του παγκόσμιου κατεστημένου, όσο παραμένει δέσμια της ψευδαίσθησης της «ουδετερότητας». Όσο κι αν θεωρεί τον εαυτό της «ουδέτερο», θα εξακολουθήσει να συμμετέχει πλήρως στο παιχνίδι του συμβιβασμού με τους δυνατούς, γιατί το «απολιτίκ» έχει αυτήν την μαγική ιδιότητα να κοστίζει ακριβά αλλά να πληρώνει και καλά.