«Το τέλος του ισλαμικού καθεστώτος πλησιάζει, έρχεται το δικό μας Τείχος του Βερολίνου», διαπίστωνε ο Ρεζά Παχλαβί, γιος του τελευταίου σάχη της Περσίας, λίγες ώρες πριν από τη «σκηνοθετημένη» ιρανική επίθεση κατά της μεγαλύτερης αμερικανικής βάσης στη Μέση Ανατολή και την ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ για κατάπαυση του πυρός μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν.
Εξόριστος από την πατρίδα του από το 1979 μαζί με τα άλλα μέλη της βασιλικής οικογένειας, ο 64χρονος Ρεζά Παχλαβί μάλλον κατάλαβε ότι «ψηνόταν» μια συμφωνία στο παρασκήνιο, καθώς σε συνέντευξή του κάλεσε τις ΗΠΑ και την Ευρώπη «να μη ρίξουν ακόμα μια σανίδα σωτηρίας» στο καθεστώς της Τεχεράνης. Ο τέως πρίγκιπας πύκνωσε τις εμφανίσεις του σε διεθνή ΜΜΕ τις προηγούμενες ημέρες υποστηρίζοντας ότι «συνεργάζεται με την αντιπολίτευση μέσα στο Ιράν» και ότι αποφάσισε να κάνει «ένα βήμα μπροστά» για το καλό της χώρας.
«Χρυσή εφεδρεία»
Εφόσον υλοποιηθεί η κατάπαυση του πυρός το ιρανικό καθεστώς θα πάρει ανάσα, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι θα μακροημερεύσει. Σε αυτό το πλαίσιο, ο γιος του σάχη αποτελεί μια «χρυσή εφεδρεία» για εκείνους που απεργάζονται σχέδια ανατροπής του καθεστώτος. Ο Ρεζά Παχλαβί είναι μεν δημοφιλής στους κύκλους των φιλομοναρχικών Ιρανών εξόριστων, αλλά η απήχησή του στο εσωτερικό του Ιράν θεωρείται μικρή εξαιτίας της βαριάς κληρονομιάς που φέρει το όνομά του. Επιπλέον, ο ίδιος διατηρεί επαφές με στελέχη της κυβέρνησης Τραμπ και του Κογκρέσου, ακόμα και με την κυβέρνηση Νετανιάχου (έτυχε θερμής υποδοχής στο Ισραήλ το 2023) ενώ μία από τις τρεις κόρες του παντρεύτηκε Αμερικανοεβραίο επιχειρηματία πριν από μερικές εβδομάδες.
Η βαριά κληρονομιά της δυναστείας Παχλαβί
Ο Ρεζά Παχλαβί είναι ο μεγαλύτερος γιος του σάχη Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί και της τρίτης συζύγου του Φαράχ (ο πρώτος αποτυχημένος γάμος ήταν με την Αιγύπτια πριγκίπισσα Φαουζία και ο δεύτερος με τη Σοράγια). Στη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, οι Βρετανοί και οι Σοβιετικοί ανέτρεψαν τον σάχη Ρεζά, επέβαλαν ως σάχη τον γιο του Μοχάμεντ που κυβέρνησε επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες με σιδηρά πυγμή, επιχείρησε τον εκμοντερνισμό της χώρας, συγκρούστηκε με το σιιτικό ιερατείο που αντιδρούσε ιδιαίτερα στον παροχή δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες και στην κατάργηση του τσαντόρ. Ορόσημα της βασιλείας του ήταν η ανατροπή της κυβέρνησης Μοσαντέκ το 1953 (που επιχείρησε την εθνικοποίηση του πετρελαίου) με πραξικόπημα που οργάνωσαν η Βρετανία και οι ΗΠΑ, η εξορία του αγιατολάχ Χομεϊνί, η έναρξη του πυρηνικού προγράμματος. Η σπατάλη και η διαφθορά την ώρα που πάνω από το 50% του πληθυσμού ήταν βυθισμένο στη φτώχεια είχε ως αποτέλεσμα την εκτόξευση της κοινωνικής δυσαρέσκειας.
Το πάρτι που προκάλεσε την πτώση
Μοιραίο αποδείχθηκε για το καθεστώς το μεγαλεπήβολο και πολυδάπανο σχέδιο για τον εορτασμό των 2.500 ετών της Αυτοκρατορίας δίπλα στα ερείπια της αρχαίας Περσέπολης το 1971. Μέσα στην έρημο στήθηκε από το μηδέν, υπό αυστηρά μέτρα ασφαλείας και με τη μεταφορά υλικών από το εξωτερικό μια «πόλη» από πολυτελή αντίσκηνα για 60 βασιλιάδες, προέδρους και πρωθυπουργούς από όλο τον κόσμο. Για να καθαρίσουν την περιοχή από φίδια και σκορπιούς τα συνεργεία ψέκασαν μια έκταση 30 τετραγωνικών χιλιομέτρων, κατόπιν φύτεψαν 15.000 δέντρα και μετέφεραν εκεί 40.000 πουλιά. Η τελετή περιλάμβανε παρέλαση χιλιάδων στρατιωτών με πολεμικές στολές εποχής και πλουσιοπάροχα γεύματα για τους προσκεκλημένους (4 τόνοι φαγητού μεταφέρθηκαν αεροπορικώς από φημισμένο γαλλικό εστιατόριο). Το γεγονός αποτυπώνεται στο ντοκιμαντέρ με τίτλο «Παρακμή και Πτώση στο Ιράν: Το Μεγαλύτερο Πάρτι στην Ιστορία» (Decadence and Downfall In Iran: The Greatest Party In History) παραγωγής BBC.
Η λαϊκή οργή για την επίδειξη χλιδής και για τη σπατάλη (το κόστος ξεπέρασε τα 120 εκατομμύρια δολάρια, ένα τεράστιο ποσό για την εποχή) υπερνίκησε το θέαμα με τις εκθαμβωτικές στολές και τους υψηλούς ξένους επισκέπτες. Από την εξορία ο Χομεϊνί εξαπέλυσε μύδρους για τους «προδότες του Ισλάμ και του λαού». Σε παράλληλο μήκος κύματος κινήθηκαν το κομμουνιστικό κόμμα, συνδικάτα και μέρος της εμπορικής τάξης που λίγα χρόνια αργότερα ένωσαν τις δυνάμεις τους και ανέτρεψαν το σάχη το 1979. Πολύ σύντομα όμως την άγρια καταστολή από το κοσμικό καθεστώς διαδέχθηκε η καταστολή από τους Φρουρούς της Ισλαμικής Επανάστασης που εξόντωσαν δεκάδες χιλιάδες από τους πρώην συμμάχους τους. Ο Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί πέθανε από καρκίνο σε ηλικία 60 ετών στην Αίγυπτο, φιλοξενούμενος του προέδρου Ανουάρ Σαντάτ.
Αναμφίβολα, ο πόλεμος με το Ισραήλ το τελευταίο δεκαήμερο συσπείρωσε σημαντικό μέρος του ιρανικού λαού γύρω από την κυβέρνησή του. Η αντοχή του καθεστώτος θα δοκιμαστεί όταν φανεί το μέγεθος των απωλειών και της καταστροφής. Μέσα σε αυτό το σκηνικό η επιστροφή της βασιλικής οικογένειας παραμένει ένα μακρινό όνειρο. Ο γιος του σάχη που μεγάλωσε στα πούπουλα και σπούδασε στη Δύση εμφανίζεται ως δημοκράτης μεταρρυθμιστής, ως ένας πιθανός «μεταβατικός» ηγέτης και «εγγυητής» μιας πορείας προς ελεύθερες εκλογές. Ακόμα και αν η νέα γενιά δεν έχει γνωρίσει στην εξουσία παρά μόνο τους μουλάδες, το φάντασμα του σάχη ίπταται πάνω από τις πολιτικές φιλοδοξίες του Ρεζά Παχλαβί που φτάνουν μέχρι τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το πολιτειακό.
