Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του Εργαστηρίου Μελετών Οικονομικής Πολιτικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ), να διοργανώσει σειρά διαλέξεων υψηλού επιπέδου σε συνεργασία με διακεκριμένους καθηγητές από τα κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ και της Ευρώπης, Το Βήμα συνομίλησε με τον καθηγητή του Yale, Κώστα Αρκολάκη, ο οποίος είναι και αυτός που ανοίγει τη σειρά των διαλέξεων, με την παρουσίαση του να έχει τίτλο: «Νέοι Δρόμοι προς την Πράσινη Ανάπτυξη: Ανανεώσιμη Ενέργεια & Διεθνές Εμπόριο».
Ο κ. Αρκολάκης μελετά τη σημασία της γεωγραφίας στην οικονομική ευημερία, εστιάζοντας την έρευνά του στα οικονομικά του χώρου και τη σημασία του διεθνούς εμπορίου και της γεωγραφίας στην οικονομική ευημερία και στη συνέντευξη του αναλύει το πως η συνδυαστική ενίσχυση των δικτύων μεταφοράς και η ανάπτυξη λύσεων αποθήκευσης της υπερπαραγόμενης ενέργειας, μπορούν να συμβάλουν τα μέγιστα στην αύξηση της αποδοτικότητας και κατ’επέκταση στην οικονομική ανάπτυξη.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
Πόσο μπορεί να συμβάλει στην πράσινη ανάπτυξη η βέλτιστη μεταφορά ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο;
Πέρυσι, η Ελλάδα έχασε σχεδόν 900 γιγαβατώρες πράσινης ενέργειας λόγω υπερπροσφοράς. Για να αξιοποιηθεί πλήρως αυτή η ενέργεια, είναι απαραίτητο είτε να μεταφερθεί μακριά από τον τόπο παραγωγής της, είτε να αποθηκευτεί αποτελεσματικά. Παρότι το νούμερο αυτό είναι σχετικά μικρό σε σχέση με το συνολικό ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας, είναι πολλαπλάσιο συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια και χωρίς τις αναγκαίες επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς και υποδομές αποθήκευσης, αναμένεται να αυξάνεται εκθετικά όσο επεκτείνεται η παραγωγή πράσινης ενέργειας.
Το πρόβλημα αυτό δεν είναι μοναδικό για την Ελλάδα — όλες οι χώρες με ποσοστά διείσδυσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) άνω του 40-50% αντιμετωπίζουν αντίστοιχες προκλήσεις. Η συνδυαστική ενίσχυση των δικτύων μεταφοράς και η ανάπτυξη λύσεων αποθήκευσης της υπερπαραγόμενης ενέργειας αποτελούν τις μόνες ρεαλιστικές και βιώσιμες λύσεις για την επίλυση αυτού του φαινομένου.
Που βρίσκεται η χώρα μας και που η ΕΕ σε σχέση με τη χαρτογράφηση του παγκόσμιου ηλεκτρικού δικτύου και του εμπορίου ενέργειας;
Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Ελλάδα πέρυσι έχασε πάνω από 10% της ενέργειας κατά τη μεταφορά της και την παράδοση της στον τελικό καταναλωτή. Το ποσοστό αυτό είναι σχεδόν διπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και υποδηλώνει υστέρηση στις επενδύσεις στο ηλεκτρικό δίκτυο. Ωστόσο, υπάρχουν φιλόδοξα σχέδια σε εξέλιξη για τη βελτίωση του ηπειρωτικού δικτύου, τη διασύνδεση της ηπειρωτικής Ελλάδας με τα νησιά, καθώς και για την υποθαλάσσια σύνδεση της Κρήτης με την Κύπρο.
Η διασύνδεση αυτή δεν είναι σημαντική μόνο για τη μεταφορά και αξιοποίηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (ΑΠΕ), αλλά και για τη μεγάλη εξοικονόμηση κόστους στα νησιά, όπου η ηλεκτροπαραγωγή βασίζεται κυρίως στο εξαιρετικά ακριβό και ρυπογόνο πετρέλαιο.
Τα νέα μεγάλα έργα ευρωπαϊκής διασύνδεσης στα οποία στοχεύει η Ελλάδα αποτελούν σημαντικό μέρος της λύσης, αν και τα γεωπολιτικά εμπόδια παραμένουν. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για επενδύσεις στο ηλεκτρικό δίκτυο, με το κόστος να ανέρχεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Οι επενδύσεις αυτές κρίνονται απαραίτητες για την αναβάθμιση των δικτύων, ώστε να αντέξουν ακόμα και διπλάσιο ή τριπλάσιο όγκο μεταφοράς ενέργειας, σε συνδυασμό με τη μεγάλη αύξηση παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ.
Ποιοι είναι οι πιο σημαντικοί πυλώνες προς ένα πιο βιώσιμο και ανθεκτικό μέλλον;
Η δημιουργία μιας βιώσιμης οικονομίας βασίζεται σε πολλούς πυλώνες και αποτελεί ένα ιδιαίτερα περίπλοκο πρόβλημα. Ένας τρόπος να κατανείμουμε τους βασικούς τομείς της βιώσιμης ανάπτυξης είναι οι εξής: καθαρή ενέργεια, βιώσιμες μεταφορές, βιώσιμη ψύξη-θέρμανση και βιώσιμη βιομηχανική παραγωγή.
Η παραγωγή ενέργειας μέσω ΑΠΕ είναι ήδη ο βασικός τρόπος για την απεξάρτηση του ενεργειακού τομέα από τους υδρογονάνθρακες. Ο δεύτερος μεγαλύτερος ρυπαντής είναι οι μεταφορές. Η ηλεκτροκίνηση, σε συνδυασμό με την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, αποτελεί τη βασική λύση για την αστική και μικρής κλίμακας μετακίνηση. Για μεγαλύτερες μεταφορές, όπως πλοία και αεροπλάνα, διάφορες λύσεις βρίσκονται ακόμη υπό εξέταση, χωρίς κάποια να αντιμετωπίζει προς το παρόν πλήρως το πρόβλημα.
Ο τρίτος σημαντικός πυλώνας είναι η ψύξη και η θέρμανση. Ευτυχώς, με τις νέες τεχνολογίες θερμομόνωσης και τις αντλίες θερμότητας, υπάρχουν πλέον λύσεις που είναι και προσιτές και βελτιώνουν την ποιότητα του κλιματισμού στους εσωτερικούς χώρους, προσφέροντας καθαρό και ανακυκλωμένο αέρα.
Ο τέταρτος και πιο δύσκολος πυλώνας είναι η βιομηχανική παραγωγή. Πολλές βιομηχανικές διαδικασίες είτε είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρες, είτε απαιτούν υψηλές θερμοκρασίες, είτε έχουν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ως υποπροϊόν (όπως για παράδειγμα η παραγωγή τσιμέντου). Οι λύσεις στον τομέα αυτό βρίσκονται ακόμα σε αρχικό στάδιο, αν και σημειώνεται πρόοδος κατά περίπτωση.
Πόσο μπορούν να επηρεάσουν το εμπόριο ενέργειας τα μέτρα προστατευτισμού, όπως οι δασμοί που επιβάλλονται από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ;
Όσον αφορά το εμπόριο ενέργειας, πολύ λίγο. Ωστόσο, το κόστος παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ μπορεί να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό, καθώς πολλά από τα βασικά υλικά των ΑΠΕ (π.χ. ηλιακά πάνελ, καλώδια κ.ά.) εισάγονται και μάλιστα πολύ συχνά από την Κίνα. Με κάποιους βασικούς μου υπολογισμούς, ένας γενικευμένος εμπορικός πόλεμος που θα έβλεπε την Ευρώπη να επιβάλει δασμούς, π.χ. 50%, σε εισαγόμενα υλικά από την Κίνα, θα μπορούσε να αυξήσει το μέσο κόστος παραγωγής ενέργειας από νέες ΑΠΕ έως και 25%, θέτοντας σε κίνδυνο τη γρήγορη «πράσινη» μετάβαση.
Πόσο σημαντικό είναι να περάσει στην κοινωνία το μήνυμα ότι χρειαζόμαστε νέες στρατηγικές προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον;
Είναι επιτακτική ανάγκη. Η θερμοκρασία στη Γη έχει ήδη αυξηθεί περίπου κατά 1,5 βαθμό τα τελευταία 50 χρόνια. Δυστυχώς, αυτή η αύξηση είναι μη αναστρέψιμη για εμάς και τα παιδιά μας, καθώς το διοξείδιο του άνθρακα χρειάζεται πολλές δεκαετίες για να δεσμευτεί ξανά σε ορυκτή μορφή μέσω φυσικών διαδικασιών. Δηλαδή, ακόμα και αν σταματήσουμε ξαφνικά την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα σήμερα, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής τουλάχιστον για τον επόμενο αιώνα. Επιπλέον, η ανθρωπότητα σήμερα εκλύει διοξείδιο του άνθρακα και άλλους ρύπους με ρυθμούς ρεκόρ, ενώ πολλά οικοσυστήματα στη Γη και τη θάλασσα βρίσκονται στο χείλος της κατάρρευσης.
Τα καλά νέα είναι ότι έχουμε τη δυνατότητα με τις υπάρχουσες τεχνολογίες και τεχνογνωσία να σταματήσουμε αυτόν τον παραλογισμό. Πολλές χώρες και μεγάλες κοινότητες που έχουν εφαρμόσει βιώσιμες λύσεις έχουν δει τη ποιότητα ζωής των πολιτών τους να βελτιώνεται ραγδαία και τα οικοσυστήματα να ανακάμπτουν με γοργούς ρυθμούς.
Το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής λόγω της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα είναι όμως θεμελιώδες και απαιτεί αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ζωής μας και της οικονομίας μας, προκειμένου να το σταματήσουμε. Ευελπιστώ ότι στις επόμενες δεκαετίες θα βρούμε και νέες μεθόδους και κυρίως τη βούληση για να το αντιστρέψουμε.
Πόσο σημαντικές είναι οι σχετικές πρωτοβουλίες, όπως αυτή της σειράς διαλέξεων από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών;
Οι σχετικές πρωτοβουλίες, όπως η σειρά διαλέξεων από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, είναι εξαιρετικά σημαντικές, καθώς προσφέρουν στους ερευνητές την ευκαιρία να μεταδώσουμε τα ευρήματα των ερευνών μας στο ευρύ κοινό για θέματα που επηρεάζουν την κοινωνία μας. Δημιουργούν μια γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότητας και της κοινωνίας, ενισχύοντας έτσι τον δημόσιο διάλογο. Επιπλέον, αυτές οι πρωτοβουλίες μπορούν να εμπνεύσουν φοιτητές και νέους ανθρώπους, οι οποίοι θα ασχοληθούν με τέτοια θέματα στο μέλλον.
