Γιάννης Καισαρίδης Αποτομή Εκδόσεις Νησίδες, σελ. 512, τιμή 15,90 ευρώ
Το ζήτημα του θανάτου διαπερνά όλη τη διηγηματογραφία του Γιάννη Καισαρίδη. Στο Χρονικό μιας πρεμιέρας (1997) οι περισσότεροι ήρωες, καταβεβλημένοι από τις οικονομικές δυσχέρειες και την αδυναμία της ταξικής τους θέσης, είναι έτοιμοι να πατήσουν το κατώφλι της εξόδου από τη ζωή. Ο θάνατος θα πρωταγωνιστήσει και στις Συναντήσεις και ενοχές (2000), όπου ο νεκροί θα κληθούν να μιλήσουν για το σπάσιμο των παλαιών κοινωνικών δεσμών. Και στη Μισάντρα (2005) όμως η αναδρομή στο συλλογικό παρελθόν θα αναδείξει τη θανάσιμη φθορά των προσώπων με την αφήγηση να συναιρεί το λόγιο και το προφορικό στο εσωτερικό μιας ονειρικής ατμόσφαιρας. Στο πρώτο του μυθιστόρημα, που έχει τίτλο Αποτομή, ο συγγραφέας δοκιμάζει κάτι διαφορετικό: να αναστήσει τους νεκρούς της οικογένειάς του (η βάση της μυθοπλασίας είναι σαφώς αυτοβιογραφική) και να διασταυρώσει τις πορείες τους μέσα στον χρόνο, ξεκινώντας από τη Μικρασιατική Καταστροφή και τον Εμφύλιο και φθάνοντας έως τις ημέρες μας. Οι ήρωες θα υποστούν σε μια τέτοια πορεία πολλά, έχοντας να αντιμετωπίσουν τις θεομηνίες της φύσης, το αίμα της πολιτικής βίας και τις διανοητικές αναπηρίες. Και όλα αυτά σε ένα αγροτικό περιβάλλον που απαιτεί ακάματο αγώνα για την επιβίωση και συνεχή αναμέτρηση με τις μεταστροφές της τύχης.
Η τραχύτητα και η κακοτυχία δεν είναι τα μόνα στοιχεία του τόπου στον οποίο θα εγκατασταθούν ή θα γεννηθούν και θα μεγαλώσουν οι τρεις μυθιστορηματικές γενιές του Καισαρίδη. Γιατί πέρα από τις ατομικές συγκυρίες και τα μοχθηρά ιστορικά γεγονότα, οι τόποι έχουν καταβολές που υπερβαίνουν το κοινωνικό τους πλαίσιο: από τη μια τον φυσικό, αενάως επαναλαμβανόμενο κύκλο της ανθοφορίας και του μαρασμού και από την άλλη τον ζωντανό οργανισμό της γλώσσας που βρίσκεται σε μια διαδικασία αδιάκοπης μεταμόρφωσης και ταυτοχρόνως επιστροφής στις πρώτες ρίζες.
Για να δώσει σάρκα και οστά στον φυσικό κύκλο ο Καισαρίδης θα επιστρατεύσει τα σύμβολα και τη φαντασία της παράδοσης: μύθους, θρύλους, παραμύθια και μυστηριακές διηγήσεις που είτε θα περιβληθούν, όπως και στα διηγήματά του, την αχλή του ονείρου είτε θα υιοθετήσουν, σε μια γραμμή παρέκκλισης από την παράδοση, τον λόγο του εφιάλτη και του παραληρήματος. Το μεγάλο ωστόσο στοίχημα του Καισαρίδη είναι η γλώσσα: από αυτήν παλεύει ο νεότερος επίγονος της οικογένειας να αντλήσει τα υλικά τού βιβλίου που γράφει για τους νεκραναστημένους και αυτήν αποθησαυρίζει σε χειρόγραφα και δακτυλόγραφα, προσπαθώντας να πετύχει τον μέγιστο βαθμό προφορικότητας. Και τούτο όχι μόνο με την εξαντλητική χρήση της ντοπιολαλιάς αλλά και με την αναπαραγωγή μιας σειράς παρατεταμένων επιτονισμών. Ετσι όμως ο Καισαρίδης φθάνει σε ένα είδος γλωσσικού νατουραλισμού που μπουκώνει και αναστέλλει τη ροή της αφήγησης όταν δεν την καθιστά ακατάληπτη (προφορικότητα που να μπορεί να μεταφερθεί ακέραιη στο χαρτί δεν υπάρχει). Το βιβλίο έχει εν τούτοις και άλλα προβλήματα. Το ένα εξ αυτών είναι η παραπαίουσα γενική οικονομία του. Το άλλο η διόγκωση επεισοδίων και λεπτομερειών που δεν αντέχουν τη μεγέθυνση. Ενστάσεις που ισχύουν ακόμα και αν σκεφθούμε ότι δεν έχουμε να κάνουμε με ρεαλισμό και αληθοφάνεια αλλά με ένα μυθιστόρημα το οποίο θέλει να αποκαλύψει και να σχολιάσει τη λειτουργία του συγγραφικού εργαστηρίου.
