Καρυότυπος. Νουβέλα
Εκδόσεις Κίχλη,
σελ. 117, τιμή 12 ευρώ
Ο όρος «καρυότυπος» χρησιμοποιείται στη μοριακή βιολογία και σημαίνει την απεικόνιση του συνόλου των χρωμοσωμάτων ενός κυττάρου, απεικόνιση που μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη διάγνωση πιθανών ανωμαλιών στη δομή ή στον αριθμό τους. Ο πρωταγωνιστής της ομώνυμης νουβέλας του Ακη Παπαντώνη (πρώτο πεζογραφικό βιβλίο του) είναι 30 ετών και έχει μετακομίσει από την Αθήνα στην Οξφόρδη προκειμένου να εργαστεί σε ένα επιστημονικό πρόγραμμα που διερευνά τη μακροπρόθεσμη μνήμη της στοργικότητας. Τι είναι άραγε σε αυτό το πλαίσιο η στοργή που αναπτύσσουν οι γονείς για τα παιδιά τους; Εγγενές ή επίκτητο χαρακτηριστικό; Συναφώς προς το πρώτο ερώτημα ο ήρωας θα θέσει αμέσως και ένα δεύτερο: Τι ωθεί τους ανθρώπους στη μοναξιά; Οι κοινωνικές καταστάσεις ή η προσωπική τους επιλογή;
Οσο εξελίσσεται η δράση προκύπτει και ένα τρίτο ερώτημα, τώρα από τη μεριά του αναγνώστη: Γιατί ο νεαρός ερευνητής αναλαμβάνει ένα τέτοιο έργο; Από καθαρό επιστημονικό ενδιαφέρον ή παρακινημένος από μια βαθύτερη αιτία που έχει σχέση με κάποια σκοτεινή πτυχή του βίου του; Γιατί στις οικογενειακές αναμνήσεις του από την Ελλάδα παρεισδύουν κατά καιρούς εικόνες από το Ιάσιο και τον ποταμό Μπαχλούι; Γιατί ο ίδιος αρχίζει κάποια στιγμή να ψελλίζει φράσεις στα ρουμανικά; Κι ακόμη, τι ρόλο παίζουν οι πυκνές αναφορές του στα «ορφανά του Τσαουσέσκου»; Εδώ θα χρειαστεί να ανατρέξουμε όχι στα πορίσματα της μοριακής βιολογίας αλλά στις τερατογενέσεις του σταλινισμού και της νεότερης πολιτικής ιστορίας της Ανατολικής Ευρώπης. Επικαλούμενος τη δημογραφική αναγέννηση της Ρουμανίας και ανακηρύσσοντας τα έμβρυα ιδιοκτησία του κράτους, ο Τσαουσέσκου απαγόρευσε τις αμβλώσεις και αύξησε θεαματικά τον αριθμό των γεννήσεων. Χιλιάδες εν τούτοις παιδιά κατέληξαν έτσι σε κρατικά ιδρύματα αφού οι γονείς τους δεν είχαν τα μέσα για να τα αναθρέψουν. Εκεί τα παιδιά υπέστησαν τα πάντα: έκαναν ενέσεις με μη αποστειρωμένες σύριγγες, στοιβάζονταν κατά δεκάδες σε υπόγεια, υποσιτίζονταν συστηματικά ή κοιμούνταν σε κρεβάτια περιστοιχισμένα από κάγκελα (βλ. και σχετικό άρθρο της Χριστίνας Πουλίδου στο protagon.gr, 14 Δεκεμβρίου 2014).
Τίποτε από όλα αυτά δεν έρχεται στην επιφάνεια της αφήγησης του ήρωα, ο οποίος υπήρξε κατά πώς φαίνεται ένα τέτοιο παιδί. Το κείμενο του Παπαντώνη είναι κρυπτικό και άκρως ελλειπτικό. Το δράμα του νεαρού ερευνητή σχεδόν δεν εκδηλώνεται. Ο συγγραφέας δεν θέλει να το απλώσει σε αναπεπταμένο ή έστω μερικώς φωτισμένο πεδίο, ακόμη λιγότερο να αποκαλύψει την οποιαδήποτε λεπτομέρεια. Σκοπός του είναι να υποδείξει την απωθημένη εσωτερική του ένταση καταφεύγοντας σε μια μετονομασία: αντί για τις συνθήκες διαβίωσης των παιδιών στα ιδρύματα της Ρουμανίας, ο πρωταγωνιστής, που μιλάει πάντοτε στο πρώτο ενικό, θα δοκιμάσει μόνο κάποιες αναδρομές στην αθηναϊκή του ζωή, πρόσφατη ή παλαιότερη. Και αυτές ωστόσο οι αναδρομές θα παραμείνουν σταθερά αποχρωματισμένες, απαλλαγμένες από συναισθηματικές εξάρσεις. Το ρουμανικό τραύμα έχει αλώσει στον ψυχισμό και στη συνείδηση του ήρωα τα πάντα: είναι ένα πρόσωπο χωρίς ταυτότητα (ως και την τελευταία αράδα δεν είμαστε σίγουροι για την πραγματική του καταγωγή ούτε μαθαίνουμε ποτέ το πραγματικό του όνομα), χωρίς οικογενειακό παρελθόν (ποια ακριβώς είναι εν τέλει η οικογένειά του;) αλλά και χωρίς προσωπικό μέλλον (εφόσον δεν ξέρουμε καλά-καλά αν θα κατορθώσει να ζήσει ή να πεθάνει).
Μια ιλιγγιωδώς έκκεντρη και αποσπασματική τροχιά, μια γραμμή με σπασμένους όλους τους ζωτικούς συνδέσμους της, ένα εγώ αδύναμο να αρθρώσει το οιοδήποτε νόημα για τον κόσμο ο οποίος το περιβάλλει. Και από την άλλη πλευρά, ένα εγώ που βασανίζεται οικτρά από την καθημερινή του ύπαρξη. Εκείνο που πρωτίστως καταφέρνει εν προκειμένω ο Παπαντώνης είναι να διατηρήσει αδιάπτωτη την εσωτερική ένταση για την οποία έλεγα προηγουμένως. Ενταση που θα αποτυπωθεί με ενάργεια σε οτιδήποτε έρχεται να αγγίξει τον ήρωα: στο βροχερό αστικό τοπίο της Οξφόρδης, στην ανύπαρκτη επικοινωνία με τους συναδέλφους του, στις περιστασιακές ερωτικές αναζητήσεις του, στις τεράστιες, ανυποχώρητες δυσκολίες του με την ξένη γλώσσα. Και από κοντά η διάψευση των επιστημονικών προσδοκιών του: το ερώτημα για την κληρονομικότητα ή μη της στοργής θα μείνει αναπάντητο (ανατριχιαστικά υποβλητική η σκηνή με την εξόντωση των πειραματόζωων) και το βασίλειο της μοναξιάς θα μεγαλώσει χωρίς κανένας και πάλι να είναι σε θέση να αποφανθεί για τις αληθινές αιτίες της. Ο Παπαντώνης θα οδηγήσει το εγώ και την ατομικότητα στα όριά τους βάζοντας ταυτοχρόνως κατά τον ευφυέστερο τρόπο στο παιχνίδι την επαφή τους με το πυρακτωμένο μέταλλο της πολιτικής και της Ιστορίας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
