Θερινά σινεμά: Και οι επτά είναι υπέροχοι

Παρότι οι ανοιχτοί κινηματογράφοι ήταν ανέκαθεν ένα από τα φόρτε της θερινής διασκέδασης στην Αθήνα (και όχι μόνο), η οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων τούς έχει πλήξει και συνεργασίες όπως αυτή με «Το Βήμα» μπορούν να αποδειχθούν αρκετά χρήσιμες. Από την άλλη μεριά βέβαια, σύμφωνα με τον αιθουσάρχη Θωμά Μανιάκη, η περσινή χρονιά ήταν μια από τις καλύτερες των τελευταίων χρόνων για το Θησείον, το οποίο διαχειρίζεται από το 1980. Η συντήρηση και η διαρκής ανανέωση των θερινών κινηματογράφων δεν θα πάψουν ποτέ να παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο στην επιβίωσή τους. Τόσο το Θησείον όσο και όλοι οι υπόλοιποι κινηματογράφοι που συμμετέχουν στην προσφορά (αλλά και πολλοί που δεν συμμετέχουν) το γνωρίζουν, γι’ αυτό και επενδύουν πολλά χρήματα για να κάνουν τις αίθουσες ελκυστικότερες και με καλύτερες συνθήκες προβολής στο πνεύμα της εποχής.

Βοξ

Πέρα από το γεγονός ότι επί χρόνια διετέλεσε πρόεδρος του Σωματείου Θερινών Κινηματογραφιστών με διαρκείς αγώνες, ο Θόδωρος Ρίγγας, που πέθανε πέρσι, υπήρξε εμβληματική προσωπικότητα των θερινών κινηματογράφων. Υπό τη δική του διεύθυνση ο κινηματογράφος Βοξ έγινε η θερινή σημαία της πλατείας Εξαρχείων. Το ίδιο και η Ριβιέρα, επίσης με αιθουσάρχη τον Ρίγγα. Σήμερα, η κόρη του Πέγκυ και ο ανιψιός του Σωτήρης διατηρούν την επιχείρηση. Σύμφωνα με το λεξικό «Τα σινεμά της Αθήνας 1896 – 2013» το Βοξ λειτουργεί από το 1938, αν και ο Σωτήρης Ρίγγας υποστηρίζει ότι η ιστορία του είναι πολύ παλαιότερη, απλώς δεν υπάρχουν αρχεία. Λέγεται ότι στα χρόνια της γερμανικής Κατοχής το Βοξ ήταν ένας χώρος-βιτρίνα για συναντήσεις αντιστασιακών που συγκεντρώνονταν για να κάνουν τα σχέδιά τους. Στη δεκαετία του 1980 ο κινηματογράφος παραλίγο να γκρεμιστεί για να γίνει σχολείο. «Το είχε ζητήσει ο Δήμος αλλά τελικά το Βοξ σώθηκε λόγω του διατηρητέου και του ιστορικού» θυμάται ο Σ. Ρίγγας. Οι περίοικοι του Βοξ μάζεψαν υπογραφές για τη σωτηρία του, κάτι που είχε επίσης συμβεί με τον κινηματογράφο Αθηναία στο Κολωνάκι.

Παρότι βρίσκεται κτισμένος πάνω στη στέγη δεξαμενής του Αρχαίου Υδραγωγείου, ο κινηματογράφος Δεξαμενή, στην πλατεία Δεξαμενής του Κολωνακίου, είναι ο δεύτερος νεότερος σε ηλικία της επτάδας που παρουσιάζουμε εδώ. Ως θερινός κινηματογράφος λειτουργεί μόλις από τις αρχές της δεκαετίας του 1990· για το ακριβές, από το καλοκαίρι του 1991. Είναι σύγχρονος διατηρητέος χώρος για χρήση καθώς και ένας από τους ελάχιστους θερινούς του Λεκανοπεδίου που βρίσκεται σε αλσύλλιο (όπως το Αττικόν Αλσος και η Αίγλη του Ζαππείου). Μια πινελιά ιδιαιτερότητας του Σινέ Δεξαμενή είναι το σύστημα εξαερισμού του χώρου: σωλήνες εξέχουν στον εσωτερικό χώρο θυμίζοντας φουγάρα πλοίων, όπως αναφέρει το διαδικτυακό λεξικό «Τα σινεμά της Αθήνας 1896 – 2013». Η φροντίδα του Πολιτιστικού Κέντρου Εργαζομένων στην ΕΥΔΑΠ, στο οποίο η Σινέ Δεξαμενή ανήκει, είναι αμέσως διακριτή. Το ίδιο και η αγάπη αλλά και το γούστο στο στυλ της: όταν βρίσκεσαι στον χώρο του μπαρ και του φουαγέ είναι αδύνατον να μην αισθανθείς έναν δροσερό συνδυασμό βουνίσιας και νησιώτικης αισθητικής, μοναδικής ίσως σε σινεμά της Αθήνας.

Δεκαεννέα χρόνια στο παρελθόν ο ηθοποιός Ντίνος Αυγουστίδης σε ένα διάλειμμα παράστασής του στο θέατρο Πολιτεία, στην περιοχή του Ψυρρή, παρατήρησε καλύτερα τον άδειο χώρο που βρισκόταν ακριβώς δίπλα. Ηταν ένα πάρκινγκ που λειτουργούσε μόνον το πρωί και παρότι το τοπίο ήταν ξερό, χωρίς λουλούδια, δέντρα ή άλλο φυσικό ντεκόρ, ο Αυγουστίδης ένιωσε ότι ασκούσε πάνω του μια ανεξήγητη γοητεία. Στη μια μεριά φάνταζαν οι κόγχες της οροφής του θεάτρου Αποθήκη και στην άλλη το τοπίο ήταν εντελώς βιομηχανικό. Τότε ήταν που ο Αυγουστίδης, κάτοικος Ψυρρή ο ίδιος, αποφάσισε ότι εκεί θα έφτιαχνε μια κινηματογραφική αίθουσα. Ακόμα και σήμερα αν τον ρωτήσετε πώς «διάβασε» σινεμά σε αυτόν τον άδειο χώρο δεν θα ξέρει τι να σας απαντήσει. Το μόνο βέβαιο είναι ότι μέσα του ένιωθε ότι το μόνο που έλειπε από τον χώρο ήταν μια κινηματογραφική οθόνη. Το όραμα του Ντίνου Αυγουστίδη έγινε πραγματικότητα και σήμερα ακολουθεί με προσοχή τα βήματα που είχε χαράξει ως art cinema με προγραμματιστή τον αείμνηστο κινηματογραφικό κριτικό Μπάμπη Ακτσόγλου.

Μαζί με το Βοξ των Εξαρχείων και την Μπομπονιέρα της Κηφισιάς, το Θησείον, ο διασημότερος ίσως θερινός κινηματογράφος της Αθήνας (προβολή στο CNN, το BBC και άλλα διεθνή ΜΜΕ), είναι ένας από τους παλαιότερους, προπολεμικούς θερινούς κινηματογράφους της Αθήνας. Στα χρόνια του ’50 άλλωστε, όταν στο Θησείον γινόταν το διάλειμμα της ταινίας, λειτουργούσε ως βαριετέ. Ηταν η εποχή θριάμβου της ελληνικής ταινίας και η ουρά στα ταμεία ξεπερνούσε τα 50 μέτρα. Παρά τα χρόνια που έχουν περάσει, το σκηνικό επαναλαμβάνεται και σήμερα όταν στο Θησείον προβάλλεται κάτι που ταιριάζει πραγματικά στο κοινό του (οι επανεκδόσεις κλασικών ή λιγότερο κλασικών ταινιών, όπως το «Στη σκιά των τεσσάρων γιγάντων» και το «Ραντεβού στο Παρίσι», υπήρξαν τεράστιες επιτυχίες των πρόσφατων χρόνων του Θησείου). Το Θησείον δεν θα είχε την απήχηση που έχει αν ο Θωμάς Μανιάκης, που διαχειρίζεται τον κινηματογράφο από το 1980, δεν ήταν τόσο παθιασμένος μαζί του. Εχοντας εκπαιδευτεί δίπλα στον αδελφό του, ο αγρινιώτης αιθουσάρχης είχε γίνει ο ίδιος χειριστής μηχανής στα 18 του και το 1967 έκανε την πρώτη επιχείρησή του στο Μπραχάμι με τον θερινό κινηματογράφο Ηρα. Ακολούθησε ο Αρίωνας, επίσης στο Μπραχάμι (1.800 θέσεων), και μετά το Θησείον, σουξέ του οποίου πλην της θέας της Ακρόπολης, είναι η παραδοσιακή βυσσινάδα που προσφέρεται στο μπαρ.

Στα προπολεμικά χρόνια ο Ζέφυρος στα σύνορα του Θησείου με τα Ανω Πετράλωνα ήταν γνωστός ως χώρος παρουσίασης θεάτρου σκιών και βαριετέ (άνοιξε το 1932). Τις επόμενες δεκαετίες άρχισε δειλά-δειλά να εξελίσσεται σε αίθουσα προβολής κινηματογραφικών ταινιών αλλά στις αρχές της δεκαετίας του ’70 επηρεάστηκε από τη γενικότερη παρακμή που περνούσε εκείνη την περίοδο το εμπορικό ελληνικό σινεμά. Συνεπώς η λειτουργία του διακόπηκε για αρκετά χρόνια. Επανήλθε στα πράγματα το 1988 όταν άνοιξε εκ νέου με συγκεκριμένη λογική: την προβολή κλασικών ταινιών. Σήμερα στον Ζέφυρο προβάλλονται αυστηρώς επιλεγμένες ταινίες από τον παγκόσμιο κινηματογράφο, κλασικές και σύγχρονες και με τις υπογραφές των σημαντικότερων δημιουργών. Ως τον θάνατό του, το 2011, η ψυχή της αίθουσας, ο Nίκος Μουζακιώτης, διατήρησε αυτό το προφίλ έχοντας πιστέψει στην εταιρεία διανομής New Star που το υπερασπίζεται με καλές επιλογές ταινιών όπως το «Θεώρημα» του Πιερ Πάολο Παζολίνι που βρίσκεται στο εφετινό θερινό πρόγραμμα του Ζέφυρου. Τη σκυτάλη έχει πάρει πλέον η χήρα του Μουζακιώτη, Γεωργία. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που τα δεκάδες νέα καταστήματα εστίασης και ψυχαγωγίας άνοιξαν τα τελευταία χρόνια γύρω από τον Ζέφυρο και στην ευρύτερη περιοχή και οι περισσότεροι ανακαλύπτουν μια γνήσια παραδοσιακή γειτονιά.

Τα τρία από τα τέσσερα γράμματα της χειρόγραφης, φωτισμένης ταμπέλας είναι χρώματος λιλά, από όπου άλλωστε προέρχεται το όνομα του θερινού κινηματογράφου στον Αγιο Λουκά των Ανω Πατησίων. Με άλλα λόγια, το Λιλά δεν είναι γυναικείο όνομα. Χώρος διπλά διατηρητέος (για χρήση από το ΥΠΕΧΩΔΕ, για χώρο από το υπουργείο Πολιτισμού), το Λιλά άρχισε να λειτουργεί για πρώτη φορά το 1967, εποχή μεγάλης ακμής ακόμη των θερινών κινηματογράφων. Αρχικώς θεωρούνταν ημικεντρικός κινηματογράφος, σήμερα καταχωρείται στους κεντρικούς. Το πρόγραμμά του είναι κυρίως ταινίες τέχνης, γι’ αυτό και στην είσοδο της αίθουσας υπάρχει ακόμη η ταμπέλα με την επιγραφή «Ο κινηματογράφος είναι πολιτισμός». Το γεγονός ότι σήμερα, εποχή που ο κινηματογραφικός χώρος διανύει τεράστια κρίση, το Λιλά εξακολουθεί και λειτουργεί οφείλεται κατά κύριο λόγο στο μεράκι και την αγάπη που δείχνουν απέναντι στη δουλειά τους οι αδελφοί Ηλίας και Κώστας Λυμπερόπουλος, διαχειριστές του μοναδικού πλέον κινηματογράφου στα Ανω Πατήσια.

Στη δεκαετία του 1920 τα Παναθήναια ήταν βαριετέ και θέατρο σκιών όπου είχε παίξει Καραγκιόζη και ο θρυλικός Μόλας. Στα τέλη της ίδιας δεκαετίας τα Παναθήναια άρχισαν να λειτουργούν ως κινηματογράφος και στις μεγάλες δόξες τους, όταν η είσοδος ήταν από την οδό Χαριλάου Τρικούπη, η χωρητικότητα ξεπερνούσε τις 2.000 θέσεις! Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της δικτατορίας το τμήμα της αίθουσας προς την Τρικούπη αποκόπηκε και στη θέση του κτίστηκαν γραφεία όπου σήμερα στεγάζουν το ΥΠΕΧΩΔΕ. Από τότε η είσοδος είναι από τη Μαυρομιχάλη και η χωρητικότητα πολύ μικρότερη. Επίσης, η αίθουσα μετονομάστηκε σε Νέα Παναθήναια.

Από το 1998 η εκμετάλλευση του κινηματογράφου πέρασε στην Πέγκυ και τον Σωτήρη Ρίγγα οι οποίοι αργά αλλά σταθερά έκαναν τονωτικές ενέσεις στον χώρο. Αντικατέστησαν με καινούργια τη μηχανή προβολής που λειτουργούσε ακόμη με κάρβουνο, έβαλαν μεγαλύτερη οθόνη, άλλαξαν καρέκλες κ.ο.κ. Επίσης, ενδιαφέρονται να κινηθούν και στον τομέα της διανομής παλαιών ταινιών, αν και προς το παρόν μένουν αφοσιωμένοι αποκλειστικώς στη διαχείριση της αίθουσας, η οποία επανήλθε στην παλιά της ονομασία, σκέτο Παναθήναια.