Ο τελευταίος έρωτας ενός ουκρανού προέδρου
Μετάφραση Σταυρούλα Αργυροπούλου.
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2014,
σελ. 646, τιμή 20,23 ευρώ
Το 2004 τα βιβλία του Αντρέι Κούρκοφ αποσύρθηκαν για αρκετούς μήνες από τα ράφια των ρωσικών βιβλιοπωλείων εξαιτίας της ενεργού συμμετοχής του στη λεγόμενη «Πορτοκαλί Επανάσταση» που είχε επίκεντρο το Κίεβο. Δεν ήταν αυτή η μόνη αιτία. Την ίδια εποχή είχε εκδώσει το μυθιστόρημά του «Ο τελευταίος έρωτας ενός Ουκρανού προέδρου» στο οποίο εμφανίζεται ως χαρακτήρας ο Βλαντίμιρ Πούτιν. «Σε αυτό το βιβλίο, απαγορευμένο και σήμερα στη Ρωσία για δεύτερη φορά μέσα σε μία δεκαετία, ο ρώσος πρόεδρος διαβεβαιώνει τον ουκρανό ομόλογό του ότι θα προσαρτήσει την Κριμαία σε περίπτωση που ο τελευταίος δεν «συμμορφωθεί προς τας υποδείξεις». Επιπροσθέτως ο Πούτιν απειλεί ότι θα διακόψει την παροχή φυσικού αερίου. Εναν χρόνο μετά αυτή η δεύτερη απειλή έγινε πραγματικότητα» είπε στο «Βήμα» ο 53χρονος ουκρανός συγγραφέας που βρέθηκε μεσοβδόμαδα στην Αθήνα για να παρουσιάσει την ελληνική έκδοση του βιβλίου –η εκρηκτική κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην πατρίδα του, μετά και τη φυγή του φιλορώσου προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς που προκάλεσε τη στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας, κάνει την ανάγνωσή του ακόμη πιο συναρπαστική. Ο βασικός πρωταγωνιστής Σεργκέι Πάβλοβιτς Μπούνιν –ένας έφηβος της σοβιετικής περιόδου που αναρριχάται προοδευτικά στα γραφειοκρατικά κλιμάκια και φθάνει (από τύχη περισσότερο) στο ανώτατο αξίωμα της Ουκρανίας –πέραν του ότι αντιμετωπίζει τις αναταράξεις μιας μεταμοσχευμένης καρδιάς γλιτώνει στο μυθιστόρημα και από μια «πολιτική» δηλητηρίαση.
Εξι μήνες αργότερα, εννοούμε έξι μήνες πραγματικής ζωής, ο πρώην πρόεδρος της χώρας και ηγέτης τότε της αντιπολίτευσης, ο φιλοδυτικός Βίκτορ Γιούσενκο, δηλητηριάστηκε «από τρίτους» με διοξίνη αλλά επέζησε. «Προφανώς δεν έχω μαντικές ικανότητες. Πιθανότατα η συνεχής παρατήρηση της σύγχρονης πολιτικής στην Ουκρανία με οδήγησε να γράψω για πράγματα που θα μπορούσαν να συμβούν, όσο εξωφρενικά κι αν φαντάζουν» εξήγησε ο Αντρέι Κούρκοφ, τον οποίο κάλεσαν μάλιστα οι μυστικές υπηρεσίες για να τον ρωτήσουν ευγενικά, προσφέροντάς του τσάι, αν όντως ήξερε κάτι παραπάνω… Ο ίδιος, που έλκεται ως συγγραφέας περισσότερο από το πρόσφατο παρελθόν του «σοβιετικού τρόπου ζωής», θεωρεί ότι δεν γράφει σάτιρα με τη στενή έννοια του όρου –όπως τον διαβάζουν δηλαδή οι περισσότεροι κυρίως στη Δύση –αλλά ότι δουλεύει ευρύτερα «μεταξύ ρεαλισμού και σουρεαλισμού, σε εκείνο το πέρασμα από τον έναν στον άλλον, εκεί ακριβώς που αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας».
Ο μετασοβιετικός ρεαλισμός, εξήγησε ο δημοφιλής και πολυμεταφρασμένος συγγραφέας, «είναι βαθιά ριζωμένος στον ρεαλισμό» και ο ίδιος δεν θέλει οι αναγνώστες του απλώς να γελάνε αλλά να εμβαθύνουν με σοβαρότητα στις ζωές των ηρώων του. Πέραν του προέδρου Μπούνιν, ο οποίος δεν χολοσκάει ιδιαίτερα για τη χώρα αλλά προσπαθεί να υπερασπιστεί τις δικές του ηθικές αξίες κρατώντας τη μύτη του μπροστά στην εκτεταμένη διαφθορά –υπάρχουν και χαρακτήρες αρχετυπικοί, θα έλεγε κανείς, της ανεξάρτητης Ουκρανίας που αντανακλούν την περιπέτεια της σύγχρονης πολιτικής της ζωής: ο μυστικοπαθής και ραδιούργος Κόλια Λβόβιτς, επικεφαλής του γραφείου του προέδρου, αλλά και ο πολυεκατομμυριούχος επιχειρηματίας της ενέργειας ονόματι Καζιμίρ. «Η χώρα παραδόξως κατάφερε να παραμείνει σχετικώς δημοκρατική εξαιτίας ακριβώς της διαφθοράς. Η διαμάχη ανάμεσα στις διαφορετικές πολιτικές και επιχειρηματικές ελίτ για την κατάκτηση της εξουσίας και των οικονομικών πόρων έγινε με όρους παράξενα δημοκρατικούς. Καμία πολιτική δύναμη δεν μπόρεσε –και δεν μπορεί –να εδραιωθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Ουκρανία όπως συμβαίνει στη Ρωσία. Αυτό που συμβαίνει τα τελευταία τρία χρόνια είναι μια προσπάθεια να μετατραπεί η Ουκρανία σε μια δεύτερη Ρωσία, κάτι που δεν λειτουργεί για τους λόγους που προανέφερα –πάρα πολλές συγκρουόμενες ελίτ, περισσότερο ή λιγότερο διεφθαρμένες, οι οποίες εξαρτώνται από την ψήφο των πολιτών» υπογράμμισε ο Αντρέι Κούρκοφ, ο οποίος έγραψε τον περασμένο Μάρτιο στον προσωπικό του λογαριασμό στο twitter: «Είμαι Ρώσος και δεν έχω ανάγκη προστασίας. Απαιτώ την άμεση αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Ουκρανία».
Εκτίμησε επιπλέον ότι «οι Βρυξέλλες δεν ενδιαφέρονται στην πραγματικότητα για το μέλλον της Ουκρανίας και δεν επιθυμούν τις ουσιαστικές κυρώσεις προς τη Ρωσία επειδή δεν θέλουν να διαταραχθούν οι οικονομικές σχέσεις μαζί της». Χαρακτήρισε τα περί ναζιστικού πραξικοπήματος «προϊόντα της ρωσικής προπαγάνδας» και τόνισε ότι «η Ρωσία στηρίζει τους ρωσόφωνους αυτονομιστές στην Ανατολική Ουκρανία επειδή θέλει γίνει πιστευτό ότι η χώρα είναι αδύνατο να κυβερνηθεί ομαλά και να προκόψει χωρίς τη δική της επιρροή». Παραδέχθηκε πάντως ότι «τα σλαβικά ένστικτα είναι ακόμη ισχυρά μεταξύ των ουκρανών πολιτών» αλλά δεν αποδέχθηκε ότι η χώρα του είναι «σε εμφύλιο πόλεμο». Πριν από λίγο καιρό εκδόθηκαν σε Γερμανία και Γαλλία τα δικά του «Ουκρανικά Ημερολόγια» όπου καταγράφει, μέρα με τη μέρα, το κλίμα των πρόσφατων αιματηρών γεγονότων στην πλατεία «Μαϊντάν» του Κιέβου. Ο Αντρέι Κούρκοφ, γεννημένος στο Λένινγκραντ, μιλάει έντεκα γλώσσες αλλά γράφει τα βιβλία του στη ρωσική που είναι και η μητρική του. «Είναι πιο κοντά στην καρδιά μου και στην κοσμοθεωρία μου ο Γκόγκολ και ο Μπουλγκάκοφ παρά ο Τολστόι και ο Ντοστογέφσκι». Οι δύο πρώτοι γεννήθηκαν, σύμφωνα με τους σημερινούς χάρτες, σε ουκρανικό έδαφος.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
