δοκίμια, ιστορία: Η «θρησκεία» του αίματος

Η ναζιστική θεομηνία δεν προέκυψε από το πουθενά και τα ρατσιστικά στερεότυπα δεν γεννήθηκαν εν μιά νυκτί από τους χιτλερικούς.

Enzo Traverso
Οι ρίζες της ναζιστικής βίας
Μετάφραση Νίκος Κούρκουλος.
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2013,
σελ. 231, τιμή 14,91 ευρώ

Η ναζιστική θεομηνία δεν προέκυψε από το πουθενά και τα ρατσιστικά στερεότυπα δεν γεννήθηκαν εν μιά νυκτί από τους χιτλερικούς. Για να κατανοήσουμε όμως πώς τα εμπέδωσαν, πώς τα εφάρμοσαν και πώς κατάφεραν να δηλητηριάσουν τον γενικό πληθυσμό στη Γερμανία είναι αναγκαίο να εμβαθύνουμε στο πολιτισμικό περιβάλλον από το οποίο προέκυψαν. Η ναζιστική βία ήταν εφαρμογή θεωρητικών κατασκευών που προηγήθηκαν και εκεί πρέπει να αναζητήσουμε τις ρίζες της, αν θέλουμε να κατανοήσουμε την κτηνωδία και τον παραλογισμό της. Η ιστορική συγκυρία προσέφερε το κατάλληλο πλαίσιο για την εφαρμογή τους. Η ίδια η κοινωνική εξέλιξη, ο επιστημονισμός του 19ου αιώνα και η αίσθηση του «τέλους εποχής» που οδήγησε στον ταξικό ρατσισμό έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο. Το ιδεολογικό εργαστήριο του 20ού αιώνα γέννησε τον ναζισμό. Υπήρξαν διανοούμενοι, όπως λ.χ. ο Γιούνκερ, που με τις απόψεις τους δημιούργησαν το θεωρητικό του πρόπλασμα, γι’ αυτό και αργότερα ο Αντόρνο έλεγε πως «η ιδέα περί ηθικής ανωτερότητας των διανοουμένων είναι πολύ επικίνδυνη». Τα ναζιστικά τέρατα δεν προέκυψαν από το πουθενά. Ο φοβερός Μένγκελε, λ.χ., και οι παρόμοιοι στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης που χρησιμοποιούσαν τους ανθρώπους ως πειραματόζωα εφάρμοζαν τον ευγονισμό που παλαιότερα δεν εθεωρείτο κατακριτέος.

Το βιβλίο του Εντσο Τραβέρσο είναι από τα ωραιότερα δοκίμια που έχουν γραφτεί για τον εθνικοσοσιαλισμό, μια «θρησκεία» του αίματος και της βίας, τα κατάλοιπα της οποίας εξακολουθούν να ταλαιπωρούν τις δημοκρατίες της Ευρώπης. «Θρησκεία» που επέβαλε με ανατριχιαστική ψυχρότητα τον αντισημιτισμό, τον ρατσισμό, τον ολοκληρωτικό πόλεμο και τη μαζική εξόντωση.
Η βίβλος της συνωμοσιολογίας
Γιατί τα χαλκευμένα «Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών» είναι από τα πλέον διαβασμένα βιβλία στην Ελλάδα

Δημήτρης Ψαρράς
Το μπεστ σέλερ του μίσους.
Τα «Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών» στην Ελλάδα, 1920-2013

Εκδόσεις Πόλις, 2013,
σελ. 394, τιμή 16 ευρώ

Γνωρίζαμε ότι τα χαλκευμένα (από την τσαρική Οχράνα) Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, το δημοφιλέστερο αντισημιτικό κείμενο παγκοσμίως, έχει κυκλοφορήσει από διάφορους περιθωριακούς εκδότες στην Ελλάδα. Γνωρίζαμε επίσης ότι κύκλοι της ελληνικής Ακροδεξιάς το θεωρούν γνήσιο και το επικαλούνται συνεχώς. Εκείνο που δεν ξέραμε ήταν ότι η απήχησή του είναι πολύ μεγαλύτερη από όσο πιστεύουμε. Οσο κι αν μοιάζει ανεξήγητο, είναι από τα πλέον πολυδιαβασμένα βιβλία στην Ελλάδα. Αυτό αποκαλύπτεται από τη συστηματική έρευνα στα ντοκουμέντα 90 ετών όπου ανατρέχει ο Δημήτρης Ψαρράς, ο οποίος έγραψε ένα πρωτότυπο βιβλίο ερευνητικής δημοσιογραφίας με ιδιαίτερη ιστορική και κοινωνική σημασία. Τα Πρωτόκολλα χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να «καταρρακωθεί» η ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης. Η ιδέα της «παγκόσμιας εβραϊκής συνωμοσίας» ως υπεύθυνης για όλα μας τα δεινά δεν είναι δημοφιλής μόνο ανάμεσα στους εθνικιστικούς κύκλους αλλά και σε κάποιους αντίστοιχους της λεγόμενης «πατριωτικής Αριστεράς». Η ανάπτυξη του αντισημιτικού ρεύματος τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας είναι συνδεδεμένη με τα Πρωτόκολλα, που χρησιμοποιούνται για την εμπέδωση ποικίλων θεωριών συνωμοσίας. Στην περίοδο κρίσης που διερχόμαστε μάλιστα οι θεωρίες αυτές βρίσκουν έδαφος να αναπτυχθούν σε ευρύτερα τμήματα του πληθυσμού. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε λοιπόν όχι μόνο το διεθνές ιστορικό υπόβαθρο των Πρωτοκόλλων αλλά και τις απηχήσεις τους στην ελληνική κοινωνία που διέρχεται βαθιά κρίση, έτοιμη να δεχθεί κάθε ψέμα και κάθε παραλογισμό ως αιτία των δεινών της. Βέβαια, πίσω από τη διάδοση των Πρωτοκόλλων στην Ελλάδα υπάρχουν συγκεκριμένοι άνθρωποι. Ολοι τους κατονομάζονται ευθέως από τον Ψαρρά, με την ευθύτητα και την ακρίβεια που απαιτεί η ιστορική και δημοσιογραφική δεοντολογία.

Ιδέες, οικονομία, φιλοσοφία


Τάσος Γιαννίτσης
Η Ελλάδα στην κρίση
Εκδόσεις Πόλις, 2013,
σελ. 275, τιμή 16 ευρώ

Είμαστε στον πέμπτο χρόνο της οικονομικής κρίσης και η Ελλάδα προσπαθεί να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της ύφεσης και να σταθεί ξανά στα πόδια της. Ο Τάσος Γιαννίτσης όμως αναλύει με τη γνωστή νηφαλιότητά του την ουσία της κρίσης, που είναι πρωτίστως πολιτική. Για να ανασυγκροτηθούμε είναι απαραίτητο να ανακτήσουμε τον δημόσιο χώρο, να πάμε δηλαδή πέρα από το μνημονιακό ή αντιμνημονιακό σχήμα και να αφήσουμε πίσω μας το κακό παρελθόν της διαπλοκής, του πολιτικού φόβου και των ιδιωτικών συμφερόντων.

Τσβετάν Τοντόροφ
Η λογοτεχνία σε κίνδυνο
Μετάφραση Χρύσα Βαγενά.
Εκδόσεις Πόλις, 2013,
σελ. 108, τιμή 12 ευρώ

Ο θεωρητικός στοχασμός είναι σημαντικός όσον αφορά την ανάλυση των λογοτεχνικών έργων. Η κατάχρησή του όμως μας εγκλωβίζει σε σχήματα που οδηγούν στην απομάκρυνση από την ουσία της λογοτεχνίας. Οι αναλύσεις και τα θεωρητικά σχήματα, επομένως, είναι εργαλεία προσέγγισης – δεν συνιστούν αυτοσκοπό. Η λογοτεχνία βρίσκεται σε κίνδυνο όταν τα έργα της λειτουργούν ως απλές προφάσεις για την ανάπτυξη θεωριών μας προειδοποιεί ο Τοντορόφ, ένας από τους σημαντικότερους γάλλους στοχαστές.

Immanuel Kant
Μεταφυσική των ηθών
Μετάφραση-σημειώσεις-επιλεγόμενα Κώστας Ανδρουλιδάκης.
Εκδόσεις Σμίλη, 2013,
σελ. 421, τιμή 28 ευρώ

Ο Κώστας Ανδρουλιδάκης, καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης μας προσφέρει σε εξαίρετες μεταφράσεις, που συνοδεύονται από πλήρη υπομνήματα, το έργο του Καντ. Η Μεταφυσική των ηθών είναι το τρίτο μεγάλο ηθικό έργο του Καντ, του «Κινέζου από το Κένιξμπεργκ», όπως τον αποκαλούσε ο Νίτσε. Το ενδιαφέρον για το έργο του σήμερα είναι τεράστιο, δεδομένου ότι διεθνώς πλέον αποτελεί κοινή παραδοχή πως η εποχή μας δεν είναι χεγκελιανή, αλλά καντιανή. Ενα σπουδαίο βιβλίο για απαιτητικούς αναγνώστες.

Γκρεγκ Σμιθ
Γιατί έφυγα από την Goldman Sachs.
Ενας εργαζόμενος αποκαλύπτει
Μετάφραση Γιώργος Μπαρουξής.
Εκδόσεις Ψυχογιός, 2013,
σελ. 376, τιμή 16,60 ευρώ

Ο Γκρεγκ Σμιθ, που έγραψε αυτό το αποκαλυπτικό βιβλίο για την Goldman Sachs, έναν από τους μεγαλύτερους δεινοσαύρους του διεθνούς τραπεζικού συστήματος, δεν ήταν βεβαίως ένας απλός «εργαζόμενος». Υπήρξε στέλεχος της τράπεζας, νεαρός γιάπης που θαμπώθηκε από τη λάμψη του καπιταλισμού και έφτασε να χειρίζεται τρισεκατομμύρια δολάρια. Ο Σμιθ πέταξε μια λαμπερή σταδιοδρομία προκειμένου να καταγγείλει ένα σύστημα βαθύτατα απάνθρωπο και ανήθικο.

Noam Chomsky
Πώς λειτουργεί ο κόσμος
Μετάφραση Μαρία-Αριάδνη Αλαβάνου.
Εκδόσεις Κέδρος, 2013,
σελ. 418, τιμή 18,50 ευρώ

Ο Τσόμσκι ανήκει στους μεγάλους γλωσσολόγους του 20ού αιώνα. Είναι όμως κι ένας σπάνιος διανοούμενος ευρέος φάσματος και πολιτικός ακτιβιστής. Με πλήθος βιβλία, αποκαλυπτικά τα περισσότερα, αναλύει τον ρόλο των καρχαριών του χρήματος, καταγγέλλει τις επεμβάσεις των ΗΠΑ σε ξένες χώρες, αναλύει τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό, τον ρόλο των ΜΜΕ. Ο αναγνώστης σχηματίζει μια σχεδόν πλήρη εικόνα του διανοουμένου Τσόμσκι στον τόμο αυτόν που συγκεντρώνει τέσσερα από τα αντιπροσωπευτικότερα βιβλία του.

Sheila Lecoeur
Το νησί του Μουσολίνι.
Φασισμός και ιταλική κατοχή στη Σύρο
Μετάφραση Ελένη Αστερίου.
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2013,
σελ. 335, τιμή 19,17 ευρώ

Ο Μουσολίνι ονειρευόταν να μετατρέψει τη Μεσόγειο σε ιταλική λίμνη. Στα αυτοκρατορικά σχέδιά του ο ρόλος της Σύρου ήταν κομβικής σημασίας, αφού θεωρούσε ότι έπρεπε να τη μετατρέψει σε κέντρο ελέγχου της Ανατολικής Μεσογείου. Ετσι, η ιταλική κατοχή του νησιού είχε δυσμενέστατες συνέπειες για τη μοίρα της και τους κατοίκους της, όπως και της μεταπολεμικής Ελλάδας. Κι αυτές εξετάζει, αξιοποιώντας το σπάνιο αρχείο της εποχής, στην εμπεριστατωμένη και συγκινητική μελέτη της με τίτλο Το νησί του Μουσολίνι η Σέιλα Λεκέρ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Ακολούθησε το Βήμα στο Google news και μάθε όλες τις τελευταίες ειδήσεις.