«Το θέατρο μιλάει για την ψυχή, την ανθρώπινη ψυχή. Δεν ξέρω αν είναι ρωσική ή γερμανική. Δεν με απασχολεί. Ετσι κι αλλιώς για τον εαυτό μας μιλάμε πάντα, αυτόν προσπαθούμε να καταλάβουμε» μας έλεγε ο Λεβ Ντόντιν πριν από δύο χρόνια στην Ταορμίνα, παραμονές της βράβευσής του με το «Ευρώπη» για το θέατρο, προσπαθώντας να μας δώσει να καταλάβουμε πως ο χαρακτηρισμός του ως «ανατόμου της ρωσικής ψυχής» είναι μάλλον περιοριστικός και ενέχει τον κίνδυνο να οδηγήσει σε μια ρατσιστική αντίληψη της τέχνης. Η εμμονή του ρώσου σκηνοθέτη σε ένα «θέατρο ουσίας» που στηρίζεται στον σκηνοθέτη και στον ηθοποιό είναι αυτό που ερμηνεύει από την άλλη τη θερμή υποδοχή που επιφυλάσσει το ελληνικό κοινό στον ίδιο και στον θίασό του, το ιστορικό Θέατρο Μάλι, κάθε φορά που επισκέπτεται τη χώρα μας.
Γεννημένος στη Σιβηρία το 1944, ο ρώσος σκηνοθέτης είναι από το 1983 καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Μάλι. Εχοντας έναν σταθερό πυρήνα περίπου 60 ηθοποιών στο δυναμικό του και τη μέθοδο Στανισλάφσκι στο επίκεντρο της παιδαγωγικής του, το θέατρο της Αγίας Πετρούπολης θεωρείται σήμερα, παρά τη χρήση «παραδοσιακών» σκηνικών μέσων, ένας από τους σημαντικότερους ευρωπαϊκούς θιάσους συνόλου. Με τον θίασό του ο Ντόντιν επισκέφθηκε τη χώρα μας για πρώτη φορά το 1997 στο πλαίσιο του 6ου Φεστιβάλ της Ενωσης των Θεάτρων της Ευρώπης που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη παρουσιάζοντας μια σκηνική διασκευή των «Δαιμονισμένων» του Ντοστογέφσκι αλλά και μια παλαιότερη, πλην πολυβραβευμένη, παραγωγή του, το επικό «Γκαουντεάμους».
Η συλλογική εργασία
Προϊόν πολύμηνης συλλογικής δουλειάς του σκηνοθέτη με τους ηθοποιούς του που έκανε πρεμιέρα τον Ιούλιο του 1990 στην έδρα του θιάσου, στην Αγία Πετρούπολη, το «Γκαουντεάμους» του Θεάτρου Μάλι επαναλαμβάνεται τώρα για δύο βραδιές στο Ηρώδειο, λίγες μόλις ημέρες μάλιστα μετά το ανέβασμα στο Βασιλικό Θέατρο της συμπρωτεύουσας της εξάωρης παραγωγής του «Αδελφοί και αδελφές», βασισμένης στη μυθιστορηματική τετραλογία του Φιοντόρ Αμπράμοφ.
Το «Γκαουντεάμους», η μοναδική διεθνής θεατρική παραγωγή που περιέλαβε εφέτος στις εκδηλώσεις του το Φεστιβάλ Αθηνών, είναι μια σκηνική διασκευή που έκανε ο Ντόντιν πάνω στο μυθιστόρημα «Τάγμα κατασκευών» του Σεργκέι Καλέντιν το οποίο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Νέος Κόσμος» το 1988 και λογοκρίθηκε λόγω της σάτιρας που επιχειρεί σε κάθε ολοκληρωτικό σύστημα. Αρθρώνεται σε 19 αυτοσχεδιασμούς που συμπυκνώνουν τον τρόπο δουλειάς του σκηνοθέτη με τους ηθοποιούς του θιάσου του. Μαθητές του οι περισσότεροι από αυτούς στην τάξη σκηνοθεσίας του Κρατικού Ινστιτούτου Θεάτρου στην Πετρούπολη, από το οποίο είχε αποφοιτήσει και ο ίδιος, δούλεψαν πάνω στον τρόπο ζωής σε περίοδο ειρήνης ενός σοβιετικού τάγματος κατασκευών επιφορτισμένου επισήμως με την κατασκευή στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Στην πραγματικότητα τα τάγματα αυτά δεν είναι παρά μια μικρογραφία της ρωσικής κοινωνίας αφού η συρροή ανθρώπων από πολλές διαφορετικές τάξεις αύξησε τα ποσοστά εγκληματικότητας, τις αυτοκτονίες αλλά και τη χρήση ναρκωτικών.
Εικόνες μετά μουσικής
Το υλικό που συγκεντρώθηκε ύστερα από μήνες επίμονης ερευνητικής δουλειάς είχε διάρκεια 12 ωρών η οποία τελικά περιορίστηκε από τον Ντόντιν σε δύο σχεδόν ώρες παράστασης. Ενταγμένο πλέον στο ρεπερτόριο του θιάσου το «Γκαουντεάμους» περιοδεύει έκτοτε σε μητροπόλεις όλου του κόσμου μετά την Αθήνα ταξιδεύει για τη Σεούλ παραλληλιζόμενο από κάποιους με το «Μέταλ Τζάκετ» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Από τα βασικά χαρακτηριστικά της παράστασης το μουσικό μέρος της, όπου τα εμβατήρια και τα λαϊκά παραδοσιακά τραγούδια εναλλάσσονται με κομμάτια κλασικής μουσικής και σύγχρονα μοτίβα, ενώ τα χορευτικά μέρη υπογραμμίζουν κάθε εικόνα. Ο πολυπληθής θίασος επιτυγχάνει, σύμφωνα με τους κριτικούς, μια εντυπωσιακή ενότητα ύφους, με άξονα βέβαια πάντα τον λόγο, όπως σε κάθε παραγωγή του Μάλι. Τελευταία παραγωγή του θιάσου, ο «Γλάρος» του Τσέχοφ που ανέβασε στο τέλος Μαΐου στη Μόσχα, στο πλαίσιο της Θεατρικής Ολυμπιάδας που διεξάγεται αυτόν τον καιρό στη ρωσική πρωτεύουσα, τρίτο στη σειρά ανέβασμα έργου του Τσέχοφ από τον Ντόντιν μετά τον «Βυσσινόκηπο» και τον «Πλατόνοφ».
Το Θέατρο Μάλι της Αγίας Πετρούπολης παρουσιάζει το «Γκαουντεάμους» στο Ηρώδειο στις 26 και 27 Ιουνίου. Σκηνική διασκευή – σκηνοθεσία: Λεβ Ντόντιν, σκηνογραφία: Αλεξέι Ποράι Κόσιτς, κοστούμια: Γκαλίνα Ιβάνοβα. Πληροφορίες στα τηλ. 3221.459, 3232.771.
