Ιστορίες ενός εικονοποιού
Το έργο του Γιώργου Χατζημιχάλη στεκόταν πάντα στα όρια της ατομικής με τη συλλογική μνήμη, της εντοπιότητας με τη διεθνικότητα, του μοντερνισμού με την παράδοση, της ζωγραφικής με τα «έργα χώρου». Η πρώτη του έκθεση έγινε το 1977 στην γκαλερί «Ωρα», δύο χρόνια μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στο Λονδίνο, για να ακολουθήσει ένας περιορισμένος αριθμός ατομικών παρουσιάσεων και συμμετοχών σε διεθνείς διοργανώσεις, όπως η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας και η 3η Μπιενάλε του Μαυροβουνίου, με τελευταία έκθεσή του αυτή που έκανε το 1999 στην γκαλερί «Ζουμπουλάκη» υπό τον εμβληματικό τίτλο «Εργαστήριο σχεδίων και εικόνων σε κρίση».
«Δεν εκθέτω συχνά» σχολιάζει ο ίδιος, «χρειάζομαι πολύ χρόνο για να ολοκληρώσω τα έργα μου». Αν εντοπίζαμε ωστόσο έναν άξονα βασικό που διατρέχει τις περιόδους καλλιτεχνικής δράσης του, αυτός θα ήταν αναμφίβολα η ζωγραφική ή, για να είμαστε πιο σαφείς, η εικονοποιία. Η λατρεία της εικόνας βρίσκεται στον πυρήνα και της ημιαναδρομικής του έκθεσης που εγκαινιάζεται την Πέμπτη στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης συγκεντρώνοντας δουλειά των τελευταίων 15 χρόνων, «του διαστήματος δηλαδή όπου άρχισα να ασχολούμαι», όπως λέει στο «Βήμα», «με το πώς μπαίνει στον χώρο, το πώς διαμορφώνει τον χώρο ένα έργο ζωγραφικής».
Παράλληλα με την απομάκρυνση από τη δισδιάστατη ζωγραφική επιφάνεια που χαρακτήριζε την πρώτη περίοδο της δουλειάς του, ο Γιώργος Χατζημιχάλης αρχίζει να συνδέεται στενότερα με την εννοιολογική τέχνη ενσωματώνοντας στον ιστό των έργων του κείμενα αντιφατικά τις περισσότερες φορές μεταξύ τους. «Εχω χρησιμοποιήσει, για παράδειγμα, τον κατάλογο των φάρων του Αιγαίου (σ.σ.: στο έργο του «Ο Φαροδείκτης» που εξέθεσε στην 9η Ντοκουμέντα του Κάσελ το 1992) αλλά και τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων μιας ανασκαφής» αναφέρει και εξηγεί: «Κάποια στιγμή έφθασα σε αδιέξοδο. Διαπίστωσα ότι η ζωγραφική μου που κινούνταν τα χρόνια αυτά στον χώρο του ρεαλισμού, με στοιχεία και από την ποπ κουλτούρα, σιγά σιγά κατέληγε σε έναν φορμαλισμό, σε μια επίδειξη τεχνικής. Αρχισα, με άλλα λόγια, να μιμούμαι τον εαυτό μου. Η θεματολογία της βέβαια ήταν συνήθως αυτοβιογραφική το κείμενο, με άλλα λόγια, υπήρχε από τότε. Κάποια στιγμή όμως αποφάσισα να αντιδρώ πιο ελεύθερα σε σχέση με το τι σκέφτομαι να κάνω, να τολμώ να πραγματοποιώ διάφορες φαντασιώσεις μου αντί να λέω αυτά δεν γίνονται ή δεν γίνονται στη χώρα μας. Αρχισα λοιπόν να φωτογραφίζω, να βιντεογραφώ, να χαράσσω».
Στην επιλογή των κειμένων καταλήγει ύστερα από μια συναισθηματική διαδικασία «αν μικρύνεις φέρ’ ειπείν την κλίμακα του Αιγαίου, οι φάροι μοιάζουν με αστέρια», ωστόσο ο Γιώργος Χατζημιχάλης έχει «κατηγορηθεί» για εγκεφαλικότητα. «Δεν έχω πρόβλημα με αυτό. Δεν πιστεύω στα μεγάλα πάθη. Τα μεγάλα πάθη τα ζούμε, ας αφήσουμε την τέχνη να τα εξηγήσει. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι το έργο μου να καταπιάνεται με κάτι. Να έχει μια ιστορία. Δεν με ενδιαφέρει να κυριαρχεί η φόρμα, ο τρόπος του ζωγραφίζειν. Δεν ψάχνω να βρω στυλ, δεν έχω στυλ» σχολιάζει και κάνει λόγο για τη μεγαλύτερη εμμονή του: την επικοινωνία ενός έργου τέχνης με το κοινό του. «Από τον καιρό που ξεκίνησα φιλοδοξούσα είναι πολύ φιλόδοξο πράγμα το να κάνεις τέχνη να κάνω ένα έργο που να ανήκει μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Να μπορεί κανείς να το αναγνωρίσει μετά από χρόνια σαν το έργο μιας εποχής. Δεν ξέρω αν το κατάφερα, ξέρω όμως ότι ένα έργο τέχνης ολοκληρώνεται όταν γίνεται μέρος μιας κοινωνίας, όταν μπαίνει σε έναν δημόσιο χώρο. Αυτό δεν προσπαθεί και η σύγχρονη τέχνη; Να κάνει δηλαδή ένα έργο που να μπορέσει είτε μέσα από το σκάνδαλο είτε μέσα από κάτι άλλο να μπει στην κοινωνία; Εκεί δεν εντοπίζεται και η κρίση που υπάρχει στην τέχνη σήμερα; Στο ότι έχει απομακρυνθεί από το κοινό; Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, υπάρχει πλέον ένα κοινό αλλά δεν έχω καταλάβει πώς επικοινωνεί με τη σύγχρονη τέχνη. Φοβάμαι ότι συχνά έχει μια σχέση μόδας, μια σχέση λάιφσταϊλ με τα έργα αυτά» διαπιστώνει, παρατηρώντας από την άλλη ότι το «τοπίο» έχει αρχίσει τον τελευταίο καιρό να αλλάζει: «Αυτό που απουσιάζει ακόμη βέβαια από τη χώρα μας είναι η καταγραφή. Τα τελευταία γεγονότα που καταγράφηκαν είναι εκείνα της γενιάς του ’30 και λίγο μετά. Δεν έχει το θάρρος αυτή η κοινωνία να πει για έναν σύγχρονο καλλιτέχνη 65 χρόνων ότι είναι σπουδαίος. Εχει κανείς την εντύπωση ότι η ελληνική ζωγραφική σταμάτησε γύρω στο ’60…».
Η έκθεση «Γιώργος Χατζημιχάλης. Εργα 1985-2000» εγκαινιάζεται την Πέμπτη, στις 20.00, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (πρώην εργοστάσιο Φιξ, λεωφ. Καλλιρρόης και Φραντζή, τηλ. 9242.111). Θα παραμείνει ανοιχτή ως τις 5 Αυγούστου.
