«Δεν με γοητεύει το γεμάτο θέατρο»
Με το «Καπέλο από ψάθα Ιταλίας» του Ευγένιου Λαμπίς ο Γιάννης Κακλέας δίνει εφέτος ένα ακόμη δείγμα της δουλειάς του. Στον «Τεχνοχώρο», όπου έχει εγκατασταθεί πλέον τα τελευταία χρόνια μαζί με την Ομάδα Θέαμα, της οποίας ηγείται, προτείνει μια παράσταση ενδιαφέρουσα τόσο από αισθητικής και εικαστικής πλευράς όσο και από σκηνοθετικής και υποκριτικής. Ολοι και όλα γυρίζουν γύρω από αυτό το καπέλο που έγινε κουρέλι γιατί το… έφαγε ο γάιδαρος. Γάμοι κινδυνεύουν να διαλυθούν και άλλοι να μη γίνουν, ζευγάρια χωρίζουν, οικογένειες ταλαιπωρούνται. Ενα φιλί που είναι να δοθεί στην αρχή δίνεται στο τέλος ύστερα από ένα γαϊτανάκι παρεξηγήσεων. Κι όμως αυτό το πολυπόθητο καπέλο ήταν μπροστά στα μάτια τους. «Πόσες φορές δεν αναζητούμε κάτι χωρίς να ξέρουμε ότι το έχουμε μέσα στο σπίτι μας» αναρωτιέται ο σκηνοθέτης και προσθέτει: «Είναι σαν την «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων«». Και η συζήτηση ξεκινάει:
Κύριε Κακλέα, πώς προέκυψε το «Καπέλο από ψάθα Ιταλίας»;
«Εφέτος ξεκινήσαμε να δουλεύουμε επάνω στο έργο του Ντάριο Φο «Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού» με στόχο να κάνουμε μια παράσταση-χάπενινγκ επάνω στην έννοια της πολιτικής και της κριτικής ενός συστήματος. Αλλά αυτό δεν μας βγήκε θεατρικά. Η επιθυμία μας να ανεβάσουμε Λαμπίς ξεκίνησε από τη στιγμή που διαπίστωσα ότι αυτό το κείμενο δεν είναι ούτε μπουλβάρ ούτε φάρσα αλλά ανήκει σε ένα είδος που δεν έχει ακόμη ανιχνευθεί, το βοντβίλ (vaudeville). Ο ίδιος την ονομάζει commedia motoria κωμωδία κίνησης γιατί η κωμικότητα βρίσκεται μέσα από την κίνηση».
Το έργο δίνει την εντύπωση ότι περιστρέφεται γύρω από ένα «τίποτε». Τι είναι τελικά;
«Ως τώρα όλα τα έργα που ανέβαζα είχαν πολύ πάθος, πολύ αίμα, πολλή βία και επιθετικότητα. Η επεξεργασία αυτού του «τίποτε» που λέτε, αυτού του λίγου, ήταν για μένα, για μας, ένα ερεθιστικό στοιχείο. Ολα ξεκινούν από το φιλί που ποτέ δεν δίνεται. Εμένα με βοήθησε αυτή η παράσταση να γίνω πιο ευαίσθητος στην έννοια του υπονοούμενου, της παραβολής και του υπαινικτικού. Αυτή η παράσταση έχει μια γλύκα και μια τρυφερότητα. Και αυτό ξάφνιασε πολλούς. Δυσκολεύθηκα όμως πολύ για να βρω το ιδιαίτερο στυλ που θα πάντρευε την τρέλα του Λαμπίς με τη δική μας στυλιστική διάθεση».
Είκοσι χρόνια σχεδόν μετά την ίδρυση της Ομάδας Θέαμα, αισθάνεστε ακόμη πρωτοπόρος στο θέατρο;
«Μεγάλη κουβέντα αυτή που λέτε. Αυτό που με ικανοποιεί είναι ότι εμμείναμε στη συλλογική αντίληψη της ομάδας και δεν χρησιμοποιήσαμε ονόματα-δεκανίκια για να πλασαριστούμε προς τα έξω διαφορετικά.
Λειτουργούμε πράγματι συλλογικά και, αν μια παράσταση φέρει τη δική μου υπογραφή σκηνοθετικά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν συμμετάσχει οι ηθοποιοί. Οι ιδέες μας είναι συλλογικές. Να προσθέσω ότι είμαστε από τους πρώτους που χρησιμοποιήσαμε ιδιαίτερα περιθωριακούς χώρους και έτσι οι άνθρωποι αυτής της αντίληψης πήραν κουράγιο γιατί είδαν γεμάτο θέατρο. Γιατί η αίσθηση της επιτυχίας είναι ένα καλό δόλωμα για να ξεκινήσει κάποιος».
Μόνο ως δόλωμα λειτουργεί η επιτυχία;
«Ναι. Γιατί μετά γίνεται παγίδα. Η άποψη ότι γεμίζει μια παράσταση, η επιτυχία, με την έννοια του πλήθους, δεν με γοητεύει. Γιατί εγώ θέλω να διατηρώ ακόμη το δικαίωμα της αποτυχίας. Δεν είμαι άλογο κούρσας. Ζητούμενο είναι μια παράσταση ουσίας, μια παράσταση συνέπειας. Για μένα δεν είναι κριτήριο το αν ένα θέατρο είναι ή όχι γεμάτο. Γιατί έτσι θα πέσουμε στην παγίδα του να γίνουμε αρεστοί. Και αυτό για μένα δεν έχει ενδιαφέρον. Ενδιαφέρον έχει η αμφισβήτηση. Οπότε δεν επιζητώ το γενικό χειροκρότημα. Δεν θέλω να είμαι γενικώς αποδεκτός».
Εκτός «Τεχνοχώρου» και Ομάδας Θεάματος, όμως, ο στόχος είναι το γεμάτο θέατρο. Πώς συνδυάζονται αυτές οι δύο εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις;
«Είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Στο μεν πρώτο υπάρχει η επιθυμία του ονείρου και οι δουλειές είναι ερευνητικές, στο δε δεύτερο λειτουργεί η σχιζοφρένεια της επιβίωσης και οι δουλειές είναι εφαρμογής. Με μεγάλη οικονομία εκπορεύονται και τα δύο από μένα. Αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι, ενώ σκηνοθετώ εδώ και 20 χρόνια, οι παραστάσεις που έχω κάνει εκτός «Τεχνοχώρου» είναι μόνο τέσσερις: «Βότκα Μολότοφ», «Θεοδώρα», «Αναμείνατε στο ακουστικό σας» και «Μοτέλ επτά αστέρων». Αλλά τώρα θα σταματήσω να δουλεύω εκτός».
Ποια δικαιολογία δίνετε στον εαυτό σας όταν αναλαμβάνετε σκηνοθεσίες εκτός «Τεχνοχώρου»;
«Είναι δύο. Από τη μία, το οικονομικό. Αλλά δεν είμαι και ο πρώτος που το κάνει. Ο δεύτερος είναι η περιέργεια. Θέλω να δω αυτό το άλλου είδους θέατρο που δεν μπορούμε να ανεβάσουμε στον «Τεχνοχώρο». Μου αρέσουν εξίσου ο Μπέκετ και η επιθεώρηση. Αγαπώ το θέατρο γενικά. Αλλά υπάρχει και ένας τρίτος λόγος: ολίγον τι επιχορηγώ την Ομάδα με τις δουλειές μου στο εμπορικό θέατρο. Αλλά πιστεύω, και χωρίς να υποτιμώ τις άλλες δουλειές μου, ότι ως σκηνοθέτης χαρακτηρίζομαι από αυτό που κάνω στον «Τεχνοχώρο». Εκεί είναι ο πραγματικός Κακλέας».
Υπάρχει, δηλαδή, ένας διαχωρισμός του καλλιτέχνη που λέει «στον δικό μου χώρο δίνω όλο μου τον εαυτό και στις άλλες δουλειές δίνω… λιγότερη έμπνευση»;
«Οχι βέβαια. Δίνω όσο μπορώ περισσότερο τη συγκέντρωση και την επιθυμία μου για μια καλή παράσταση, όποιο έργο και αν αποφασίσω να σκηνοθετήσω. Βέβαια το αποτέλεσμα δεν χαρακτηρίζεται πάντα από τις προθέσεις ενός ανθρώπου».
Με ποιο κριτήριο επιλέγετε τις εκτός «Τεχνοχώρου» παραστάσεις σας; κυρίως το οικονομικό;
«Θα μπορούσα να είχα γίνει πλούσιος από το θέατρο εδώ και πολλά χρόνια. Δεν χρησιμοποίησα ούτε χρησιμοποιώ την Ομάδα Θέαμα σαν σκαλοπάτι για κάτι άλλο. Τα κριτήρια για μένα είναι καλλιτεχνικά».
Το «Καπέλο από ψάθα Ιταλίας» του Ευγένιου Λαμίς παρουσιάζεται στον «Τεχνοχώρο» σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα. Με τους Ιφιγένεια Αστεριάδη, Γιάννη Στεφόπουλο.
