ΤΟ ΒΗΜΑ logo

Udo Kier: Οι συνεργασίες με τον Andy Warhol, τη Madonna και το σύντομο αλλά (καθόλου μικρό) πέρασμα από τον ελληνικό κινηματογράφο

Udo Kier: Οι συνεργασίες με τον Andy Warhol, τη Madonna και το σύντομο αλλά (καθόλου μικρό) πέρασμα από τον ελληνικό κινηματογράφο 1
Getty Images/ Ideal Image

Ο Γερμανός ηθοποιός που καθιέρωσε το όνομά του στο cult και ανεξάρτητο σινεμά, έφυγε στα 81 του χρόνια. Από την τυχαία συνάντηση με τον Fassbinder‎‎, μέχρι τις συνεργασίες με Lars von Trier αλλά και τα πιο εμπορικά Ace Ventura και Armageddon, η πορεία του ήταν μια διαρκής αναζήτηση τολμηρών ρόλων, όπως οι σκηνές με την Έλενα Ναθαναήλ.

ΑΠΟ ΣΙΝΤΥ ΧΑΤΖΗ

Ο Udo Kier ήταν από εκείνες τις μορφές που δύσκολα εντάσσονται σε κατηγορίες. Δεν ήταν ο κλασικός πρωταγωνιστής ούτε το στερεοτυπικό cult είδωλο αλλά κάτι πιο σύνθετο, ένας ηθοποιός που πέρασε μισό αιώνα διασχίζοντας ηπείρους, κινηματογραφικά ρεύματα και αισθητικές, με την ίδια άνεση που άλλοι αλλάζουν ρόλους. Η είδηση του θανάτου του στα 81 του χρόνια δεν αφορά μόνο την απώλεια ενός καλλιτέχνη με πάνω από 200 συμμετοχές, αλλά το τέλος μιας γενιάς δημιουργών που έζησαν χωρίς να ζητούν άδεια και χωρίς να φοβούνται το παράξενο, το τολμηρό, το αντισυμβατικό.

Τα πρώτα χρόνια

Ας πάρουμε, όμως, την ιστορία από την αρχή. Ο Udo Kier γεννήθηκε στην Κολωνία τον Οκτώβριο του 1944, μέσα στη σκιά ενός πολέμου που τελείωνε αλλά δεν έλεγε να χαριστεί σε κανέναν. Ο Udo Kier γεννιέται σ’ ένα μαιευτήριο που βομβαρδίζεται λίγα λεπτά μετά. Η μητέρα και το νεογέννητο παιδί ξεθάβονται από τα χαλάσματα.

Μεγαλώνει χωρίς πατέρα. Γίνεται παπαδάκι, ψάλτης, ένα παιδί που μιμείται φωνές σε μια Ευρώπη που ξαναχτίζεται. «Δεν είχαμε ζεστό νερό μέχρι που έγινα 17. Ήθελα να ξεφύγω από αυτή τη μιζέρια», θα έλεγε αργότερα. Στα 18 του φεύγει στο Λονδίνο για «να μάθει αγγλικά», αλλά στην πραγματικότητα ο στόχος του ήταν να ξεφύγει από την ακινησία. Σε ένα μπαρ γνωρίζει τον Rainer Werner Fassbinder. Όπως συχνά συμβαίνει στους ανθρώπους που θα αφήσουν το ίχνος τους σε κάτι, η μοίρα του συστήνεται με τρόπο σχεδόν αστεία τυχαίο. Κι έτσι αρχίζει η καριέρα του στη μεγάλη οθόνη.

Οι δύο queer νέοι αναγνώρισαν ο ένας στον άλλον κάτι οικείο, πιθανότατα, την ανάγκη για επανεφεύρεση, το ένστικτο να μετατρέπουν το τραύμα σε τέχνη. Ο Fassbinder θα έλεγε αργότερα ότι ο Kier ήταν από τα λίγα άτομα εκείνης της εποχής που καταλάβαιναν τις αντιφάσεις της φιλοδοξίας του. Ο Kier είχε πει κάποτε για τον Fassbinder ότι «ποτέ δεν μου έδινε εύκολους ρόλους. Ήξερε ότι δεν τους χρειαζόμουν».

Από το Flesh for Frankenstein στο My Own Private Idaho

Αυτή δε θα ήταν η τελευταία φορά που η τύχη θα του χτυπούσε την πόρτα. Σε μια πτήση καθόταν δίπλα στον Paul Morrissey, τον σκηνοθέτη του Andy Warhol. Ο σκηνοθέτης του πρόσφερε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο Flesh for Frankenstein, σε παραγωγή του Warhol. Ο Kier σ’ εκείνον τον ρόλο μοιάζει να βρήκε το ιδανικό του σπίτι: το camp, το γκροτέσκο, το σαρκαστικά υπερβολικό.

Ακολουθεί το Blood for Dracula ένα χρόνο μετά. Ήταν οι ταινίες που πήραν τον μύθο του Franken­stein και του Δράκουλα και τον πέρασαν μέσα από τον καθρέφτη της εποχής: γεμάτες χιούμορ, πρόκληση, μια αισθητική που ήθελε να κλονίσει και ταυτόχρονα να παίξει. Κι ο Kier έμοιαζε σαν να είχε κατασκευαστεί ειδικά για τους ρόλους: λεπτός, αιθέριος, τρομακτικός και αστείος ταυτόχρονα, με ένα ψυχρό βλέμμα το οποίο δε θα αργούσε να συνδεθεί με τους πιο αγαπημένους «κακούς» του παγκόσμιου σινεμά.

Η επιτυχία των ταινιών αυτόν του ανοίγει την πόρτα της Ευρώπης. Συνεργάζεται με τον Fassbinder σε ταινίες όπως The Stationmaster’s Wife, The Third Generation και Lili Marleen και το αριστουργηματικό Berlin Alexanderplatz. Κι έπειτα, έρχεται άλλη μια γνωριμία που θα καθόριζε την καριέρα του, όταν στο Φεστιβάλ Βερολίνου γνωρίζει τον Gus Van Sant. Ο Kier μιλούσε πάντα για εκείνη τη στιγμή με έναν τόνο ευγνωμοσύνης: «με βοήθησε να πάρω άδεια εργασίας στην Αμερική και κάρτα SAG».

Ο Van Sant τον συστήνει στο αμερικανικό κοινό μέσα από το My Own Private Idaho (1991), με τους River Phoenix και Keanu Reeves. Μια ταινία που έμελλε να γίνει θρύλος, όχι μόνο για τις ερμηνείες αλλά και για το πώς αιχμαλώτισε μια εποχή, μια μελαγχολία άγρια και τρυφερή.

Ο άνθρωπος που διάλεγε πάντα τους δύσκολους σκηνοθέτες

Από τα τέλη του ’80 αρχίζει η διά βίου, σχεδόν κολεκτιβιστική του σχέση με τον Lars von Trier. Ο Kier εμφανίζεται στο Epidemic, στο Europa, στη σειρά-εφιάλτη The Kingdom. Και συνεχίζει με τις ταινίες Breaking the Waves, Dancer in the Dark, Dogville, Melancholia, Nymphomaniac Vol. II.

Κι όμως, παρά τη φήμη του cult προσώπου, ο Kier δεν ήταν ποτέ «περιθωριακός» με την παραδοσιακή έννοια. Εμφανίζεται στα ’90s στο Ace Ventura: Pet Detective, στο Armageddon, στο Blade, σε ρόλους μικρούς αλλά εύγλωττους. Το 1992 ποζάρει για το αμφιλεγόμενο ερωτικό βιβλίο Sex της Madonna και παίζει στα βίντεο των Erotica και Deeper and Deeper.

Κι ύστερα, μια πρόσφατη έκπληξη: συμμετείχε στο The Secret Agent του Kleber Mendonça Filho, με τον Wagner Moura να κερδίζει βραβείο ανδρικής ερμηνείας στις Κάννες του 2025 (έκανε πρεμιέρα στην Ελλάδα τον Οκτώβριο).

«Κανείς δεν με ρώτησε για τη σεξουαλικότητά μου. Ίσως ήταν προφανές»

Ο Udo Kier ήταν ανοιχτά γκέι σε εποχές δύσκολες για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ακόμη και σε πιο δεκτικούς χώρους όπως το Χόλιγουντ. Το 2021 είχε πει: «Κανείς δεν με ρώτησε για τη σεξουαλικότητά μου. Ίσως ήταν προφανές, αλλά δεν είχε σημασία. Το μόνο που μετρούσε ήταν ο ρόλος. Αν έκανα καλά τη δουλειά, κανείς δεν νοιαζόταν».

Εμφανιζόταν συχνά σε LGBTQ+ φεστιβάλ κινηματογράφου, υποστήριζε πρωτοβουλίες queer καλλιτεχνών στην Κολωνία και στο Λος Άντζελες και έγινε cult φιγούρα για γενιές γκέι σκηνοθετών. Ο σύντροφός του, Delbert McBride, ήταν στο πλευρό του μέχρι το τέλος και επιβεβαίωσε τον θάνατό του στα μέσα ενημέρωσης.

Στο Swan Song του 2022, υποδύθηκε έναν γκέι κομμωτή που προσπαθεί να ξεφύγει από ένα γηροκομείο σε μια τελευταία, glam πράξη αντίστασης, ένας ρόλος που φαινόταν να συμπυκνώνει τον ίδιο τον Kier: θεατρικός, πληγωμένος, έξυπνος και προκλητικά ζωντανός.

Οι ελληνικές του στιγμές: μια μικρή (αλλά καθόλου μικρή) υποσημείωση

Στις απαρχές της καριέρας του, πριν από τον Warhol, τον Van Sant και τον Trier, ο Kier έκανε ένα σύντομο πέρασμα από τον ελληνικό κινηματογράφο. Το 1971 συμμετέχει σε δύο ταινίες του Όμηρου Ευστρατιάδη: «Η Πρόκληση» και «Ερωτομανείς».

Ζεν πρεμιέ, έπαιζε ντουμπλαρισμένος, υποδυόμενος τον Έλληνα (στη μία ταινία, μάλιστα, έναν Υδραίο). Συμπρωταγωνιστεί σε τολμηρές σκηνές με την Έλενα Ναθαναήλ, την Ελένη Ανουσάκη, την Άννα Φόνσου, την Μπέτυ Αρβανίτη. Μια Ελλάδα αλλιώτικη, κινηματογραφικά ανήσυχη και ανεξάρτητη, περνά για λίγο από το βλέμμα του. Είναι ένα trivia για πολλούς, αλλά για εκείνον μια αρχή.

Η στάση στην Ελλάδα δεν ήταν καν κάποια εξαίρεση ή παράκαμψη στην πορεία του, αφού ο Kier συνήθιζε να ταξιδεύει από χώρα σε χώρα, για τη δουλειά του. Η εκτενής του καριέρα περιλαμβάνει 211 συμμετοχές σε ταινίες από Γερμανία, Βρετανία, ΗΠΑ, Ιταλία, Ουγγαρία, Ελλάδα και πολλές ακόμη χώρες. Γιατί τόσες πολλές ταινίες; Όπως έλεγε κι ο ίδιος: «Εκατό από τις ταινίες μου είναι κακές, πενήντα ψιλο-βλέπονται με ένα ποτήρι καλό κρασί και πενήντα είναι καλές».

Τα τελευταία χρόνια

Μετά από δεκαετίες ανάμεσα στην Ευρώπη και την Αμερική, ο Kier εγκαθίσταται στο Λος Άντζελες και στο Παλμ Σπρινγκς. Γίνεται σχεδόν μόνιμη φιγούρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Palm Springs, όπου το κοινό τον υποδέχεται πάντα σαν κάποιον που ανήκει περισσότερο σε εκείνους παρά στο Χόλιγουντ.

Ο Udo Kier πέθανε την Κυριακή 23 Νοεμβρίου, στα 81 του χρόνια. Την είδηση ανακοίνωσε ο σύντροφός του, ο καλλιτέχνης Delbert McBride. Ο θάνατός του είναι η έξοδος ενός ανθρώπου που έζησε 211 ρόλους σαν 211 διαφορετικές ζωές και κινήθηκε με άνεση από το cult στο mainstream, από το ευρωπαϊκό auteur cinema στο αμερικανικό box office, κι από το camp στο σοβαρό δράμα.

Η είδηση του θανάτου του προκάλεσε πολλά αφιερώματα στον εκλιπόντα ηθοποιό. Μεταξύ αυτών, ο Ιάπωνας σχεδιαστής βιντεοπαιχνιδιών Hideo Kojima δημοσίευσε ένα συγκινητικό tribute. Ο Kier επρόκειτο να πρωταγωνιστήσει στο επόμενο παιχνίδι του Kojima, το OD, που θα κυκλοφορήσει το 2026 (ο Kier είχε δανείσει τη φωνή του σε πολλά videogames).

«Δεν έχω λόγια. Όλα συνέβησαν πολύ ξαφνικά», έγραψε ο Kojima. «Λόγω της απεργίας, δεν μπορέσαμε να γυρίσουμε το OD για μεγάλο διάστημα και αναγκαστήκαμε να το προγραμματίσουμε για τον επόμενο χρόνο. Ακόμα και τότε, ο Udo κι εγώ ανταλλάσσαμε συχνά emails. Διατηρήσαμε στενή επικοινωνία». Ο Kojima τόνισε ότι ο Kier είχε εκφράσει τον ενθουσιασμό του για τα γυρίσματα το 2026. «Ήταν γεμάτος ενέργεια, κάνοντάς με να γελάω με τους συνήθεις "udo-ισμούς" του».


Demy: Όρια, φόβοι και η επιστροφή στον πυρήνα

Η Ειρήνη και η Έλενα υποδέχονται στο στούντιο τη Demy για μια ειλικρινή συζήτηση που θα σας αγγίξει περισσότερο από όσο φαντάζεστε.


READ MORE

ΑΠΟΡΡΗΤΟ