Σε μια γειτονιά της Guadalupe, στην πολιτεία Zacatecas του Μεξικού, γεννήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1999 ένα κορίτσι που έμελλε να αψηφήσει όσα κάποτε θεωρούνταν αδιανόητα. Η Ana Victoria Espino De Santiago, μεγαλωμένη σε μια υποστηρικτική και δεμένη οικογένεια, έδειξε από παιδί ότι δεν πίστευε στους «χαμηλούς στόχους». Με σύνδρομο Down, αλλά με αποφασιστικότητα που σπάνια συναντάς, ακολούθησε έναν δρόμο που δεν υπήρχε πριν από την ίδια και σήμερα γράφει ιστορία ως η πρώτη δικηγόρος στον κόσμο με αυτή τη διάγνωση.
Οι γονείς της, Marisol De Santiago Ochoa και Jesús Espino Zapata, και τα αδέρφια της, Tere, Vale και Pablo, στάθηκαν από την αρχή ο πιο σταθερός της άξονας. Πήγε σχολείο στο Ινστιτούτο Ana Sullivan, για παιδιά με αναπηρία. Η Anne Sullivan ήταν η τυφλή δασκάλα της Helen Keller, η οποία μαζί με τον Μιχαήλ Ανάγνο (Μιχάλης Αναγνωστόπουλος), στήριξαν τη Keller στη μόρφωσή της.
Στο σχολείο αυτό η Ana Victoria ανακάλυψε την αγάπη της για τη μάθηση, μια φλόγα που δεν έσβησε ποτέ. Με την προετοιμασία του συστήματος προπαρασκευαστικών σπουδών ολοκλήρωσε το λύκειο κι αποφάσισε να δώσει εξετάσεις για να μπει στη Νομική, ένα βήμα που άνοιξε τον δρόμο για το μεγάλο της όνειρο.
Το επόμενο στάδιο ήταν το πανεπιστήμιο της Zacatecas, όπου πέρασε τις εισαγωγικές εξετάσεις και ξεκίνησε νομικές σπουδές. Το όνειρο της δικηγορίας δεν ήταν μια τυχαία επιλογή αλλά κάτι που καλλιεργούσε επί χρόνια. Ωστόσο, το ακαδημαϊκό σύστημα δεν ήταν προετοιμασμένο για μια φοιτήτρια με σύνδρομο Down. Η οικογένειά της, αλλά και η εκπαιδευτικός που θα γινόταν η μέντοράς της για πέντε ολόκληρα χρόνια, χρειάστηκε να δώσουν μάχες που δεν θα έπρεπε να υπάρχουν τον 21ο αιώνα.
Η εκπαιδευτικός έγινε για την Ana Victoria «maestra sombra» (δασκάλα-σκιά), ένα είδος δασκάλου που προσφέρει ατομική υποστήριξη σε μαθητές με αναπηρία ή δυσκολίες μάθησης, βοηθώντας τους να ενταχθούν και να συμμετέχουν πλήρως σε μια κανονική τάξη.
Ο τότε πρύτανης είχε αρχικά απορρίψει την εισαγωγή της, υποστηρίζοντας ότι το ίδρυμα δεν διέθετε «κατάλληλες συνθήκες» για να υποστηρίξει μια φοιτήτρια με τις ανάγκες της. Η καθηγήτριά της όμως επέμεινε πως, όπως η Anne Sullivan στάθηκε δίπλα στην Helen Keller, έτσι θα στήριζε κι εκείνη την Ana Victoria κι αυτός ο παραλληλισμός άνοιξε τελικά την πόρτα της σχολής.
Μέσα σε αίθουσες όπου συχνά συναντούσε προκατάληψη, κυρίως από καθηγητές, η Ana Victoria κατάφερε να κρατήσει τον ρυθμό των σπουδών της. Όταν το κλίμα στην πόλη Zacatecas έγινε αποπνικτικό, η οικογένεια μετακόμισε στο campus του Jerez, όπου η κατάσταση ήταν σαφώς πιο ανθρώπινη. Εκεί, συμμετέχοντας σε ένα part-time πρόγραμμα σπουδών και με τη maestra sombra στο πλευρό της, συνέχισε να προχωρά και να διαψεύδει όσους θεωρούσαν ότι «δεν θα τα καταφέρει».
Το πτυχίο της δεν της χαρίστηκε. Η ίδια το κέρδισε με κόπο, πείσμα και καθημερινές μικρές νίκες που μόνο η ίδια και οι δικοί της γνωρίζουν. Ορκίστηκε το 2024 και πλέον κοιτά το μέλλον χωρίς φόβο: θέλει να συμμετέχει ενεργά στην πολιτική, να γίνει κάποτε βουλευτής και να υπερασπίζεται όσους ζουν με αναπηρία. Έχει ήδη κάνει βήματα προς τη νομοθετική εξουσία, συμμετείχε σε προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση, και συνεχίζει να προετοιμάζεται για την επόμενη.
Κι όμως, η ζωή της δεν περιορίζεται στο πανεπιστήμιο. Από το 2014, η Ana Victoria έχει παρουσιάσει έργα ζωγραφικής σε διάφορους χώρους, ανάμεσά τους και στο φουαγιέ του Κονγκρέσου στην Πόλη του Μεξικού, με τη συλλογή Desde mi cielo (Από τον ουρανό μου). Η τέχνη, όπως και ο νόμος, είναι για εκείνη τρόπος να πει την αλήθεια της.
