Ο κόσμος της ευρωπαϊκής δικαιοσύνης σπάνια προσφέρει πρόσωπα που συνδυάζουν αποφασιστικότητα, όραμα και αδιάλλακτη ακεραιότητα. Η Λάουρα Κόντρουτσα Κοβέσι (Laura Codruta Kövesi) είναι, αναμφισβήτητα, ένα από αυτά. Γεννημένη το 1973 στο Σφάντου Γκεόργκε της Τρανσυλβανίας, μεγάλωσε σε μια εποχή που οι πολιτικές ανατροπές και η κοινωνική αστάθεια διαμόρφωσαν πρώιμα το αίσθημα δικαίου μέσα της. Η Κοβέσι δεν έπαψε ποτέ να το ακολουθεί. «Ο νόμος είναι ίσος για όλους», διαμηνύει χρόνια τώρα και δεν μένει στα λόγια: η δράση της συνοδεύεται από αποτελέσματα που προκαλούν δέος.
Σε ηλικία 15 ετών, συμμετείχε στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα νέων μπάσκετ, λίγο πριν η χώρα της συγκλονιστεί από τη βίαιη καταστολή της επανάστασης. «Πόσοι από αυτούς τους ανθρώπους που ήταν στους αγώνες μας και μας υποστήριξαν, τραυματίστηκαν ή σκοτώθηκαν στην επανάσταση;», θυμάται με δισταγμό, αλλά και με την αίσθηση του χρέους προς τη μνήμη τους.
Από τα πρώτα της βήματα στη Νομική Σχολή, επέλεξε το ποινικό δίκαιο, κόντρα στην κοινή αντίληψη που ήθελε την εισαγγελία «ανδρικό πεδίο». «Το πρώτο πράγμα που άκουσα, όταν είπα ότι ήθελα να γίνω εισαγγελέας, ήταν ότι η εισαγγελία δεν είναι για γυναίκες. Έπρεπε να δουλέψω σκληρότερα από τους άνδρες, μόνο και μόνο για να αποδείξω ότι το γραφείο μιας γυναίκας εισαγγελέα μπορεί να είναι εξίσου καλό με το γραφείο ενός άνδρα», θυμάται. Στα 33 της χρόνια έγινε η νεότερη και η πρώτη γυναίκα Γενική Εισαγγελέας της Ρουμανίας κι αργότερα, επικεφαλής της Εθνικής Διεύθυνσης Καταπολέμησης της Διαφθοράς (DNA), η οποία έγινε συνώνυμο της αδιάλειπτης δίωξης πολιτικών και επιχειρηματιών που παραβίαζαν το νόμο.
Η Κοβέσι δεν ήταν ποτέ αρεστή στη δική της κυβέρνηση. Πολιτικές πιέσεις και στοχευμένες επιθέσεις στο πρόσωπό της ήρθαν να αναδείξουν τη σημασία της ανεξαρτησίας της. «Δεν ήταν εύκολο, ειδικά για την οικογένειά μου, αλλά όταν επιλέγεις να εργαστείς ως εισαγγελέας, πρέπει να αναλάβεις όλους τους κινδύνους που συνεπάγεται αυτή η θέση», λέει. Η απομάκρυνσή της το 2018 κρίθηκε μετέπειτα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι παραβίαζε τα θεμελιώδη της δικαιώματα.
«Δεν υπάρχει καθαρή χώρα»
Η μετάβαση στη σκηνή της Ευρωπαϊκής Ένωσης την ανέδειξε στην πρώτη Ευρωπαία Εισαγγελέα, επικεφαλής της νεοσύστατης Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO). «Το κριτήριο της επιτυχίας μας θα είναι η εμπιστοσύνη των πολιτών στο θεσμικό μας όργανο», δήλωνε όταν ανέλαβε, και έκτοτε η EPPO έχει χειριστεί περισσότερες από 2.000 αναφορές εγκλημάτων και 350 έρευνες που αφορούν δισεκατομμύρια ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. «Δεν υπάρχει καθαρή χώρα», υπογραμμίζει. «Έχουμε εγκληματίες στην Ανατολική και τη Δυτική Ευρώπη. Ο ρόλος μου είναι να διασφαλίσω ότι ο νόμος είναι ίσος για όλους».
Στην Ελλάδα, η Κοβέσι έχει θέσει υπό διερεύνηση υποθέσεις που αφορούν σε μακροχρόνιες καταχρήσεις κοινοτικών κονδυλίων. «Τα αποτελέσματα φαίνονται ήδη», αναφέρει, και εξηγεί ότι υπάρχει προσπάθεια να δημιουργηθεί «προπέτασμα καπνού» γύρω από τις υποθέσεις. Επιμένει, ωστόσο στην προστασία των έντιμων πολιτών, που δεν εμπλέκονται σε οικονομικά σκάνδαλα. Παράλληλα, η έρευνα σε όλη την Ευρώπη εκτείνεται σε υπόνοιες μεγάλης κλίμακας απάτης και διακίνησης παράνομων φορτίων, ακόμα και σε λιμάνια. «Όλα τα λιμάνια στην Ευρώπη είναι εκτεθειμένα – εξ όσων γνωρίζω, η κοκαΐνη δεν έρχεται από τον ουρανό, μπαίνει από τα λιμάνια», προειδοποιεί, ενώ υπογραμμίζει την ανάγκη άμεσης και συντονισμένης δράσης.
«Ο νόμος είναι ίσος για όλους»
Η Κοβέσι είναι αδιάφορη στις φήμες και τις πιέσεις. «Με έχουν απειλήσει πολλές φορές, αλλά δεν μιλώ δημόσια γι’ αυτό», λέει σε μία από τις σπάνιες δηλώσεις της για προσωπικές επιθέσεις. Η ανεξαρτησία της υπηρεσίας της, τονίζει, «είναι κόκκινη γραμμή, δεν θα επιτρέψω σε κανέναν να την υπερβεί». Και επιμένει ότι η δουλειά της δεν αφορά την πολιτική αντιπαράθεση, αλλά τη δικαιοσύνη: «Η Δικαιοσύνη δεν μπορεί να μετατραπεί σε ένα reality show. Αν θέλετε να βρείτε την αλήθεια, μην βάζετε τους μάρτυρες στην τηλεόραση. Μια γάτα δεν πιάνει τα ποντίκια με κουδουνάκι στο λαιμό».
Στο πλαίσιο της πολυεθνικής αρμοδιότητάς της, η Κοβέσι δεν περιορίζεται σε μία χώρα ή ένα πεδίο δράσης. Από τις έρευνες για απάτες ΦΠΑ ύψους 1,3 δισ. ευρώ, μέχρι την απαίτηση διαφάνειας σε θέματα που αφορούν ακόμη και την κορυφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει θέσει το πρόσωπό της ως σύμβολο αδιάλειπτης εφαρμογής του νόμου. «Δεν υπάρχουν δύο διαφορετικοί κόσμοι εγκληματικότητας. Οι μαφιόζοι του δρόμου και οι εκπρόσωποι του οικονομικού εγκλήματος είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος», λέει.
Η ιστορία της Λάουρα Κοβέσι είναι, τελικά, η ιστορία μιας γυναίκας που δεν συμβιβάστηκε ποτέ με τίποτα λιγότερο από την ισότητα απέναντι στον νόμο. Από τα Καρπάθια στο Λουξεμβούργο, η πορεία της συνδέεται με τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας: διαφθορά, οικονομικό έγκλημα, προστασία των πολιτών. Και μέσα σε όλα, παραμένει αμετακίνητη: «Το οικονομικό έγκλημα και η διαφθορά μπορεί να σκοτώσουν», λέει, φέρνοντας παραδείγματα των τραγικών συνεπειών της ατιμωρησίας από διάφορες υποθέσεις που συντάραξαν την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια.
Σε μια ήπειρο γεμάτη συγκρούσεις συμφερόντων και πολιτικές παρεμβάσεις, η Κοβέσι θυμίζει ότι η δικαιοσύνη δεν είναι νεκρός θεσμός αλλά κυρίως στάση ζωής.
