Κάποτε στο Τατόι: Η ιστορία του αινιγματικού ανακτόρου

Το βασιλικό κτήμα του Τατοΐου εξακολουθεί να παραμένει αίνιγμα για τους ολοένα και περισσότερους επισκέπτες που το κατακλύζουν κάθε Σαββατοκύριακο, καθώς πολλοί αγνοούν τόσο την ταυτότητα του κάθε κτιρίου μπροστά από το οποίο περνούν, όσο και την ευρύτερη ιστορία του κτήματος στο οποίο διαδραματίστηκαν καίρια επεισόδια του πρόσφατου εθνικού παρελθόντος. Το βιβλίο «Τατόι - Περιήγηση στον χρόνο και τον χώρο» του Κώστα Μ. Σταματόπουλου, από τις εκδόσεις Καπόν, ξεδιπλώνεται στο περιοδικό Life&Style για να λύσει αυτό το αίνιγμα και να διαφωτίσει το ευρύ κοινό, παρέχοντας υλικό και πλούσιες πληροφορίες που έχουν έρθει στο φως πρόσφατα, συμπεριλαμβάνοντας έναν εύχρηστο οδηγό που ξεναγεί τον επισκέπτη του κτήματος στο καθένα από τα κτίρια του ιστορικού πυρήνα του, αλλά και στην πλούσια ιστορία του. Το έργο συμπληρώνεται με χάρτες, πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αρχιτεκτονικά διαγράμματα, καθώς και με σχέδια από το χέρι του συγγραφέα του, που τονίζει ότι σκοπός πλέον των φίλων του κτήματος είναι η σωστή διαχείρισή του και η ανάληψη της φροντίδας του από ανθρώπους με γνώση και προσωπικό ενδιαφέρον για το πρώην βασιλικό κτήμα. Στα αποσπάσματα που ακολουθούν εστιάζουμε σε τρία σημαντικά γεγονότα που συνέβησαν στο Τατόι: Το θάνατο του βασιλέως Παύλου, την έλευση της βασίλισσας Άννας Μαρίας και τη μοιραία νύχτα της 13ης Δεκεμβρίου του 1967…

«Σε μία εποχή όπου τα Ανάκτορα είχαν αυξημένη επιρροή στην πολιτική ζωή του τόπου, ήταν φυσικό το Τατόι, μολονότι χώρος ιδιωτικός, να αποτελέσει το θέατρο άπειρων εμπιστευτικών συνεργασιών, συναντήσεων, ζυμώσεων και ως εκ τούτου να καταστεί ένα από τα κύρια εργαστήρια παρασκευής των πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα. Στις συναντήσεις/συζητήσεις αυτές με παράγοντες της δημόσιας ζωής, ο βασιλεύς ήταν άλλοτε μόνος, άλλοτε είχε κοντά του την βασίλισσα, αργότερα, όταν αυτό ήταν δυνατόν, μετείχε σε αυτές και ο διάδοχος. Το Τατόι υπήρξε ο χώρος τόσο της ανάθεσης της πρωθυπουργίας στον Κωνσταντίνο Καραμανλή (στις 5 Οκτωβρίου 1955) –η πρώτη παρουσία του Καραμανλή, υπουργού τότε Αμύνης, στο Τατόι σημειώνεται στις 4 Οκτωβρίου 1950, επ’ αφορμή δεξιώσεως του βασιλικού ζεύγους προς την Κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου– όσο και εκείνος της τελευταίας συνάντησής του με τον βασιλέα Παύλο, το πρωί της 5ης Νοεμβρίου 1963, όταν η ρήξη ανάμεσα σ’ αυτόν και το Στέμμα είχε συντελεσθεί.

Την ίδια ημέρα το απόγευμα ελάμβανε, και πάλι στο Τατόι, την εντολή σχηματισμού Κυβερνήσεως ο Γεώργιος Παπανδρέου. Στο Τατόι τέλος ορκίσθηκε, στις 19 Φεβρουαρίου 1964, η Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου, που ανεδείχθη μετά τις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου, στις οποίες η Ένωση Κέντρου κυριολεκτικώς είχε σαρώσει: ο λόγος της ορκωμοσίας της εκεί και όχι στα ανάκτορα Αθηνών ήταν η βαρύτατη ασθένεια του βασιλέως Παύλου, που μέχρι τότε εκρατείτο από το περιβάλλον του μυστική και η οποία εντός διαστήματος βραχύτερου των είκοσι ημερών θα τον οδηγούσε στο θάνατο.

Η τελευταία φορά στην οποία ο Παύλος άσκησε κανονικά τα βασιλικά του καθήκοντα ήταν στις 7 Ιανουαρίου 1964, όταν προήδρευσε της πρώτης από τις δύο συσκέψεις για το Κυπριακό, στα ανάκτορα Αθηνών. Εν συνεχεία, η απουσία του τόσο από την κηδεία του Σοφοκλή Βενιζέλου (συναρχηγού της Ενώσεως Κέντρου, φίλου και κουμπάρου του) όσο και από εκείνη του Μ. αυλάρχη Δ. Λεβίδη, όπως επίσης το ότι σε όλες τις ακροάσεις του τον αναπλήρωνε πια ο διάδοχος Κωνσταντίνος, φανέρωναν ότι κάτι το σοβαρό συνέβαινε. Οι γιατροί του –Θωμάς Δοξιάδης, Αλέξανδρος Μάνος και Νικόλαος Τσαμπούλας– εξακολουθούσαν ωστόσο να αποδίδουν τη μείωση των δυνάμεών του και τους πόνους που είχε σε αίτια όχι ιδιαιτέρως ανησυχητικά και παρότρυναν τη βασίλισσα να μην αναβάλει την επίσκεψή της στις ΗΠΑ, για την αναγόρευσή της σε επίτιμη διδάκτορα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Κολούμπια. Ευρισκόμενη ακόμη στην Αμερική, η Φρειδερίκη δέχθηκε, στις 31 Ιανουαρίου, τηλεφώνημα του διαδόχου που, κεκαλυμμένα, της έδωσε να αντιληφθεί ότι έπρεπε να επιστρέψει ολοταχώς.

Ο Κωνσταντίνος υποδέχθηκε την μητέρα του στο αεροδρόμιο και εκείνη έμαθε την φοβερή αλήθεια μέσα στο αυτοκίνητο που μετέφερε και τους δύο στο Τατόι. Ο Παύλος είχε καρκίνο.

Μολονότι η κατάστασή του επιδεινωνόταν, ο βασιλεύς έκρινε πως λόγω της κρίσεως στην Κύπρο, κυρίως όμως λόγω των επικειμένων εκλογών, όφειλε να καθυστερήσει την ανακοίνωση και μαζί με αυτή την αντιμετώπιση της ασθένειάς του. Μοναδική του δημόσια εμφάνιση, ο περίπατος –για τον οποίο άδικα τόση μελάνη έχει χυθεί– με το αυτοκίνητο έως το Τουρκολίμανο και την Καστέλλα, με οδηγό τον διάδοχο και συνεπιβάτες την γυναίκα του και την αδελφή του Ελένη. Στις 16 Φεβρουαρίου διεξήχθησαν οι εκλογές. Στις 19, η νέα Κυβέρνηση ορκίσθηκε στο Τατόι. Ο Παύλος ήταν πια ελεύθερος να αφεθεί στα χέρια των διασήμων βρετανών χειρουργών sir Stanford Cade και Edward Muir και των τριών ελλήνων συναδέλφων τους.

H εγχείρηση πραγματοποιήθηκε το πρωί της Παρασκευής 21/2, σε ένα από τα δωμάτια του ισογείου στην δυτική πλευρά του σπιτιού, που είχε μετατραπεί σε αίθουσα χειρουργείου. Διήρκεσε πέντε ώρες και πήγε καλά. Ανά ώρα ενημερωνόταν η πολιτική ηγεσία. Δύο ημέρες αργότερα, κατέρρευσε η βασίλισσα Φρειδερίκη, που από την παραμονή της εγχείρησης δεν είχε απομακρυνθεί από τον άνδρα της ούτε λεπτό και ζούσε σε συνεχή υπερένταση. Με όλη της την ψυχή ευχόταν αν ήταν αυτός να πεθάνει, να πεθάνει μαζί του. Ταυτόχρονα σχεδόν η βασίλισσα προσβλήθηκε από γρίπη, που, προς μεγίστη απελπισία της, την κράτησε μακριά από τον Παύλο επί τριήμερο. Στις 26, παρουσίασε σημαντική βελτίωση ο βασιλεύς. Σηκώθηκε από το κρεβάτι, έκανε λίγα βήματα και ξυρίστηκε μόνος του. Όλοι νόμιζαν ότι το χειρότερο είχε περάσει, ενώ το χειρότερο ήταν μπροστά.

Το απόγευμα της Κυριακής 1 Μαρτίου, την ώρα που ο Παύλος καθισμένος στο κρεβάτι διάβαζε μία επιστολή, το πρόσωπό του συσπάσθηκε ξαφνικά από έναν πόνο τόσο ισχυρό, ώστε ολόκληρο το σώμα του τραντάχθηκε και έπεσε προς τα πίσω. Η βασίλισσα, που ήταν ξαπλωμένη δίπλα του, φοβούμενη ότι θα γλυστρούσε από το κρεβάτι, ρίχθηκε ασυναίσθητα, την ώρα που εκείνος έπεφτε, από πίσω του για να τον προφυλάξει με το σώμα της, ενώ ταυτόχρονα καλούσε για βοήθεια. Ο Παύλος είχε πάθει θρομβοφλεβίτιδα στο δεξί σκέλος. Η κατάστασή του κρίθηκε κρίσιμη. Ειδοποιήθηκε η Κυβέρνηση (ο Γεώργιος Παπανδρέου ανέβηκε στο Τατόι το μεσημέρι της Δευτέρας), οι πολιτικοί αρχηγοί, η στενή οικογένεια. Τα επόμενα ιατρικά δελτία, καίτοι συγκρατημένα, δεν απέκρυπταν την επιδείνωση. Η Μαίρη Κουρέπη –διευθύντρια του Αιματολογικού τμήματος του “Ευαγγελισμού”– που εκλήθη στις 2 Μαρτίου κατεπειγόντως στο Τατόι, περιέγραψε αργότερα την εξής δυνατή σκηνή που έμεινε χαραγμένη στην μνήμη της: …Ο βασιλεύς Παύλος ήταν άσχημα και δυσκολευόταν να αναπνεύσει. Η βασίλισσα ξαπλωμένη μαζί του, τον είχε ανασηκώσει για να τον ανακουφίσει και τον κρατούσε αγκαλιασμένο, υποστηρίζοντάς τον με το σώμα της. Η σχέση του Παύλου και της Φρειδερίκης, αναφέρουν στενοί φίλοι του βασιλικού ζεύγους, ήτανε έρωτας βαθύς και προπαντός μία απίστευτη ένωση ψυχών.

Μέσα στην νύχτα τα συμπτώματα επιδεινώθηκαν. Απ’ άκρου εις άκρον της Ελλάδος, αλλά και εις τον Ελληνισμό της Αυστραλίας και της Αμερικής, ο κόσμος κατέφευγε πια στις εκκλησίες αντιλαμβανόμενος ότι η επιστήμη ήταν ανήμπορη να βοηθήσει τον βασιλέα που χαροπάλευε. Ολόκληρο το έθνος γύρω από το κρεβάτι του Παύλου είχε για λίγο γίνει μία γεμάτη αγωνία οικογένεια. Στο Τατόι (μέσω των ανακτόρων στην Αθήνα), πέραν της σωρείας των τηλεγραφημάτων με ευχές υπέρ αναρρώσεως εκ μέρους των αρχηγών κρατών, αλλά και ιδιωτών από όλη την διάσπαρτη ανά τον κόσμο Ρωμηοσύνη, άρχισαν επίσης να φθάνουν συνταγές για ματζούνια, βότανα, εικονίσματα, φυλαχτά, μπουκαλάκια με αγιασμό, σημειώματα με προσευχές προς συγκεκριμένους θεραπευτές αγίους και γράμματα τόσα πολλά, που μία φορά, μαζί με τα άλλα αντικείμενα, μεταφέρθηκαν με μικρό φορτηγό!

Ο βασιλεύς Γεώργιος Α’, φορώντας την αγαπημένη του μικρή στολή ναυάρχου, στη βεράντα της έπαυλης στο Τατόι. Στη σημειωμένη λέξη Tatoϊ, στο κάτω περιθώριο της φωτογραφίας, αναγνωρίζεται ο γραφικός χαρακτήρας της αδελφής του, βασίλισσας Αλεξάνδρας της Αγγλίας.

Αλλά ήδη η ανθρώπινη αγωνία και ελπίδα είχαν μετατεθεί σε άλλο επίπεδο: το αντιτορπιλλικό “Σφενδόνη”, που βρισκόταν σε άσκηση στο Αιγαίο, διατάχθηκε να πλεύσει στην Τήνο να παραλάβει το εικόνισμα της Μεγαλόχαρης. Την Τετάρτη 4 Μαρτίου στις 10 το πρωί εψάλη σύντομη δέηση στο δωμάτιο του βασιλέως και μία πλήρης Παράκληση στις 12:30 από τον αρχιεπίσκοπο, παρουσία ολόκληρης της βασιλικής οικογένειας, σε διπλανό δωμάτιο από εκείνο του ασθενούς, στο οποίο για λίγο είχε μεταφερθεί η εικόνα της Παναγίας. Μία πρόσκαιρη βελτίωση επέτρεψε στον βασιλέα να εξομολογηθεί στον π. Ιερώνυμο και να κοινωνήσει. Στις 2 μ.μ. ανέβηκε στο Τατόι να πληροφορηθεί νέα εκ μέρους της Κυβερνήσεως ο αντιπρόεδρος Στέφανος Στεφανόπουλος. Ο διάδοχος όμως είχε ήδη ενημερώσει τηλεφωνικώς τον πρωθυπουργό. Ο βασιλεύς, στο μεταξύ, είχε ζητήσει να μείνει μόνος.

“Το απόγευμα της Τετάρτης –γράφει η βασίλισσα Φρειδερίκη– μπαίνοντας στο δωμάτιό του, βρήκα τον Παύλο να έχει μια έκφραση ευτυχίας στην όψη του.

“Πώς αισθάνεσαι;”, τον ρώτησα.

“Νόμιζα πως είχα φύγει, κι ακόμη νιώθω μακρυά” είπε μαλακά. “Χρειάζεται χρόνος για να το συνηθίσει κανείς. Πρέπει να βρέθηκα εντελώς από την άλλη πλευρά”.

“Πώς ήταν;”

“Απίστευτα”, απάντησε. “Είχα το όραμα ενός μακρού και σκοτεινού δρόμου με ένα λαμπρό φως να λάμπει στο τέρμα του. Έδινε μία θαυμάσια αίσθηση γαλήνης και ευτυχίας. Μία πνευματική ανάταση απερίγραπτη, κάτι σαν να προσεγγίζεις τον Ουρανό. Αυτή είναι η πραγματική θεία Κοινωνία”.

Οι ξέγνοιαστοι περίπατοι των πιο νεαρών βασιλοπαίδων, καθώς και των παιδιών του διαδόχου στο δάσος του Τατοΐου το καλοκαίρι του 1896. Διακρίνονται, από αριστερά, η πριγκίπισσα Ελένη στα χέρια της παιδαγωγού, η βασιλόπαις Μαρία, ο επίδοξος διάδοχος Γεώργιος, ο βασιλόπαις Χριστόφορος και ο βασιλόπαις Ανδρέας. Στο άκρο δεξιά, με το πλατύ ψάθινο καπέλο, ο τρίχρονος πρίγκιπας Αλέξανδρος.

Η Πέμπτη 5 Μαρτίου ξεκίνησε στο Τατόι με την θεία Λειτουργία, την οποία ετέλεσε ο π. Ιερώνυμος. Κοινώνησε μαζί με τον βασιλέα όλη η βασιλική οικογένεια. Ο Παύλος αισθανόταν αναπάντεχα καλύτερα, κράτησε δε για λίγο κοντά του τον π. Ιερώνυμο και ζήτησε να μάθει τις εντυπώσεις του από την Αμερική, από την οποία είχε επιστρέψει πριν από λίγες ημέρες.

“Ο Παύλος έμεινε ευδιάθετος ολόκληρη την ημέρα” γράφει στις αναμνήσεις της η βασίλισσα Φρειδερίκη. “Χαμογελούσε μάλιστα συχνά, παρά τον πόνο που αισθανόταν. Τον ρώτησα:

“Πονείς;”

“Το σώμα δεν είναι τίποτε μπροστά στην ουράνια αυτή αίσθηση” απάντησε.

Το βράδυ, όταν και πάλι μείναμε μόνοι, φαινόταν σε μεγάλη εγρήγορση, αλλά και σε περισυλλογή. Στο τέλος εξήγησε:

“Θα ήθελα να σε πάρω μαζί μου σε ένα ταξίδι, σε έναν τόπο πολύ μακρυνό. Ανυπομονώ να βρεθώ εκεί πέρα. Ο δρόμος που βλέπω οδηγεί εκεί”.

“Ναι, θα πάμε μαζί, πού είναι αυτό το μέρος;” ψιθύρισα.

“Είναι εκεί όπου λάμπει αυτό το θαυμάσιο φως. Εκεί δεν θα υπάρχουν πια δυσκολίες, προβλήματα, αλλά μόνον ευτυχία. Τώρα που το βρήκα, όλα τακτοποιούνται, όλα μπαίνουν στη σωστή θέση. Εκεί θα είμαστε ελεύθεροι. Ας φύγουμε τώρα”.

“Και τα παιδιά;”

“Θα βρουν και αυτά τον ίδιο δρόμο, αλλά θα μας ακολουθήσουν αργότερα”.

“Και τότε θα βρεθούμε και πάλι όλοι μαζί”.

“Ναι, θα είμαστε όλοι μαζί”.

Κάποια στιγμή τής λέει: “Σ’ ευχαριστώ για όλα”.

Κι εκείνη: “Σ’ ευχαριστώ που με διάλεξες”…».

…

Ο βασιλεύς της Ιταλίας Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ’ ποζάρει με την ελληνική βασιλική οικογένεια και τα μέλη της ακολουθίας του στη βάση της σκάλας του βασιλικού γραφείου. Τετάρτη 28 Μαρτίου 1907.

Η δεκαοκτάχρονη Άννα Μαρία, που έφθασε στην Ελλάδα, μαζί με τους γονείς της, στις 11 Σεπτεμβρίου 1964, με την δανική βασιλική θαλαμηγό “Ντάνεμπρογκ”, έφερε οπωσδήποτε στο Τατόι μια νέα πνοή. Ανάμεσα στην άφιξή της και στον γάμο της με τον βασιλέα Κωνσταντίνο Β’ στις 18 Σεπτεμβρίου, πραγματοποιήθηκαν στο Τατόι τρεις ανοικτές προς την ελληνική κοινωνία γαμήλιες δεξιώσεις, στην κάθε μία από τις οποίες προσκαλέσθηκαν περί τα 2.200 άτομα. Ήσαν, δίχως άλλο, οι πολυπληθέστερες συγκεντρώσεις που γνώρισε ποτέ στην ιστορία της η βασιλική έπαυλη. Ο στόχος του βασιλέως ήταν να εκπροσωπηθούν όλες οι κοινωνικές τάξεις από κάθε ελληνική γωνιά. Πενήντα πούλμαν, εκτελώντας το καθένα δύο δρομολόγια, ανέλαβαν την μεταφορά από την Αθήνα όσων δεν διέθεταν αυτοκίνητο. Από την διεύθυνση του κτήματος είχαν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης για την φωτιά, την οποία εύκολα, μήνα Σεπτέμβριο, μπορούσε να προκαλέσει ένα απρόσεκτο τσιγάρο.

Μόλις σουρούπωσε, άναψαν τα φανάρια, καθώς και εκατοντάδες μικρά λαμπιόνια που ήσαν κρυμμένα μέσα στις φυλλωσιές για την γιορτή. Στις 6:35 ακριβώς, μισή ώρα αφού είχε λήξει η ώρα προσέλευσης, εμφανίστηκε το ζεύγος των μελλονύμφων στην χαμηλή μακρόστενη βεράντα της έπαυλης. Ο κόσμος ξέσπασε σε επευφημίες και χειροκροτήματα. Μετά από τον Κωνσταντίνο και την Άννα Μαρία βγήκαν επίσης από το σπίτι οι βασιλικές οικογένειες της Ελλάδος και της Δανίας και στάθηκαν κατά μήκος του πέτρινου τοίχου της προεξοχής της τραπεζαρίας για τον συγχαρητήριο χαιρετισμό. Ένας-ένας οι καλεσμένοι ανέβαιναν τα σκαλιά του χαγιατιού, περνούσαν μπροστά από τους μελλονύμφους και τις οικογένειές τους, έσφιγγαν ή φιλούσαν χέρια, έλεγαν λόγια συμμετοχής στην χαρά τους, έκαναν τον γύρο της πολυγωνικής αψίδας της τραπεζαρίας και κατέβαιναν στον κήπο από τα σκαλοπάτια της βεράντας μπροστά στο σαλόνι. Αφού πέρασε και ο τελευταίος καλεσμένος, ο βασιλεύς κρατώντας την μνηστή του από το χέρι, πλησίασε στην κουπαστή της βεράντας και ευχαρίστησε τον κόσμο. Στα λίγα λόγια που είπε δεν παρέλειψε να αναφερθεί, με ευγνωμοσύνη, στους γονείς του. Κατέληξε δε ως εξής: “Τώρα που θα πάτε στα σπίτια σας, απ’ όπου κι αν είσθε, να πείτε παρακαλώ σε όλους τους άλλους πόσο τους αγαπούμε. Σας ευχαριστώ”».

…

«Στις αρχές Δεκεμβρίου του 1967 όχι μόνο το σχέδιο του αντικινήματος είχε λάβει σάρκα και οστά, αλλά και είχε αποφασισθεί από τον βασιλέα ότι η “ημέρα Ω”, η ημέρα που αυτό θα εκδηλωνόταν, θα ήταν η Τετάρτη 13 Δεκεμβρίου. Ο Κωνσταντίνος ήθελε να προλάβει τις κρίσεις των αξιωματικών που θα απογύμνωναν τις ανώτερες θέσεις του στρατεύματος από τα τελευταία έμπιστα στον ίδιο στελέχη. Την ίδια περίοδο αποκαλύφθηκε στα ανάκτορα Αθηνών και Τατοΐου μία ακόμη προσπάθεια αλώσεως του εσωτερικού τηλεφωνικού δικτύου, ώστε να παρακολουθούνται όσο το δυνατόν πιο στενά οι κινήσεις του βασιλέως. Ήταν σαφές πως ό,τι ήταν να γίνει, έπρεπε να γίνει το ταχύτερο.

Την νύχτα της 11ης προς την 12η Δεκεμβρίου, ο Κωνσταντίνος ολοκλήρωσε, με κάθε μυστικότητα στο Τατόι, την σύνταξη του διαγγέλματός του προς τον ελληνικό λαό.

Το διάγγελμα ηχογραφήθηκε μέσα στην νύχτα. Στις 3 το πρωί ο Κωνσταντίνος ειδοποίησε τον αυλάρχη πρέσβη Λεωνίδα Παπάγο ότι είχε ολοκληρώσει την ηχογράφηση. Άτομο εμπιστοσύνης θα μετέφερε την μαγνητοταινία σε μία δευτερεύουσα είσοδο του κτήματος, απ’ όπου θα την παρελάμβαναν συνεννοημένοι φίλοι του βασιλέως (ο Δημήτριος Νιάννιας που θα την παρέδιδε στον Χριστόφορο Στράτο), οι οποίοι υποτίθεται ότι είχαν τον τρόπο να βγάλουν στον αέρα το διάγγελμα την κατάλληλη στιγμή. Την υπόλοιπη νύχτα ο Κωνσταντίνος βοήθησε την γυναίκα του στο πακετάρισμα των αποσκευών.

Έτσι ξημέρωσε η 13η Δεκεμβρίου 1967. Πρώτος έφθασε στο Τατόι ο αμερικανός πρέσβης Τάλμποτ, ο οποίος την προπροηγουμένη έχοντας ζητήσει ακρόαση από τον βασιλέα, έλαβε την απάντηση να βρίσκεται στην βασιλική έπαυλη την προσεχή Τετάρτη, στις εννέα το πρωί. Έκπληκτος ενημερώθηκε για το αντικίνημα. Ο Κωνσταντίνος τού ζήτησε να ασκήσει πίεση στο καθεστώς, ώστε να αποφευχθεί η εμφύλια σύρραξη και του παρέδωσε το διάγγελμα ζητώντας του, σε περίπτωση που κάτι πήγαινε άσχημα, να το προωθήσει για να ακουστεί τουλάχιστον στον αμερικανικό ραδιοφωνικό σταθμό. Φαινόταν αισιόδοξος. “Ίσως μάλιστα γευματίσουμε απόψε μαζί!” είπε στον πρέσβη, που του ευχήθηκε καλή τύχη, τονίζοντας τις καταστροφικές συνέπειες τυχόν αποτυχίας.

Στο μεταξύ είχαν φθάσει στο παλάτι ο στρατηγός Δόβας, ο υπασπιστής του βασιλέως Μουτούσης, ο Λεωνίδας Παπάγος και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας πτέραρχος Γ. Αντωνάκος. Μολονότι ήταν μυημένος στο κίνημα, του εδόθησαν συγκεκριμένες οδηγίες μόλις εκείνη την στιγμή: “Θα πάμε μαζί στο αεροδρόμιο” του είπε ο βασιλεύς. “Εγώ θα πετάξω στην Καβάλα. Σεις στην Λάρισα, όπου θα μεταφέρετε στον διοικητή της Στρατιάς το διάγγελμά μου και άλλα κείμενα”.

Ακολούθησε η άφιξη της βασίλισσας Φρειδερίκης και της πριγκίπισσας Ειρήνης από το Ψυχικό. Είχαν ελάχιστες αποσκευές τόσο για να μην κινήσουν υποψίες όσο και διότι πίστευαν ότι θα ήσαν σύντομα πίσω. Η βασίλισσα-μητέρα είχε μαζί της την σκυλίτσα της ράτσας caniche.

Κατόπιν έφθασε ο γιατρός-μαιευτήρας της Άννας Μαρίας (που ήταν πάλι σε κατάσταση εγκυμοσύνης) Βασίλειος Κουτήφαρης και αμέσως μετά ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Κόλλιας. Αμφότεροι καίτοι αιφνιδιάστηκαν πλήρως, και ήσαν εντελώς απαράσκευοι για ταξίδι, ακολούθησαν τον βασιλέα χωρίς δισταγμό.

Από νωρίς το πρωί, αναζητούνταν τηλεφωνικώς ο Ιερώνυμος. Ο Κωνσταντίνος τον καλούσε επειγόντως στα ανάκτορα για να του αποκαλύψει το σχέδιο και να τον πάρει μαζί του. Αλλά η ώρα περνούσε και ο Ιερώνυμος –που συνεδρίαζε όλη την ημέρα με την Σύνοδο και δεν ενημερώθηκε– δεν ανευρίσκετο.

Στις 10.15 ο βασιλεύς έδωσε το σημείο της εκκίνησης. Η μικρή Αλεξία κρατούσε το χέρι της μητέρας της, ο διάδοχος Παύλος, βρέφος έξι μηνών, κοιμόταν στην αγκαλιά της νηπιαγωγού του Cecilia. Πιο δίπλα στεκόταν η Μαρία, η καμαριέρα της βασίλισσας. Η επιβίβαση στα τέσσερα αυτοκίνητα που περίμεναν μπροστά στην είσοδο έγινε αστραπιαία. Πριν καλά καλά προλάβει η φρουρά και το προσωπικό των ανακτόρων να αντιληφθούν τι συνέβαινε, η μικρή πομπή περνούσε την πύλη του κτήματος και κατευθύνθηκε στο αεροδρόμιο Τατοΐου. Στις 10:29 το βασιλικό Γκρούμαν Γκολγστρημ και η Ντακότα -47 με τον πτέραρχο Αντωνάκο ήσαν στον αέρα. Ο κύβος είχε ριφθεί.

Γνωρίζομε τώρα πως η 13η Δεκεμβρίου ήταν όντως η “Ημέρα Ω” της ελληνικής βασιλείας και συνεπώς και του κτήματος…».