ΤΟ ΒΗΜΑ logo

Η κατάρα των Getty: Πώς μια αυτοκρατορία πετρελαίου πνίγηκε μέσα στον ίδιο της τον πλούτο

Η κατάρα των Getty: Πώς μια αυτοκρατορία πετρελαίου πνίγηκε μέσα στον ίδιο της τον πλούτο 1
Getty

Υπήρξε κάποτε η πλουσιότερη οικογένεια του κόσμου. Μια πετρελαϊκή δυναστεία χτισμένη πάνω σε κοιτάσματα της Μέσης Ανατολής και θεμέλια από χρυσό, διαζύγια και συναισθηματική ένδεια. Το όνομα Getty έγινε συνώνυμο μιας αλυσίδας από θανάτους, απαγωγές, εξαρτήσεις κι εγκατάλειψη. Το χρήμα περίσσευε. Η αγάπη όχι.

ΑΠΟ ΣΙΝΤΥ ΧΑΤΖΗ

Υπήρξε κάποτε η πλουσιότερη οικογένεια του κόσμου. Μια δυναστεία που έβγαλε δισεκατομμύρια ρουφώντας πετρέλαιο από τα σωθικά της Μέσης Ανατολής και έχτισε το όνομά της πάνω σε χρυσό και ατελείωτα διαζύγια. Αλλά το όνομα Getty έγινε τελικά συνώνυμο όχι με την ευτυχία ή την ευημερία, αλλά με κάτι πιο υπόγειο, πιο λυρικά μαύρο: μια κατάρα που έμοιαζε να καταπίνει διαδοχικά τους απογόνους της. Μια δυναστεία τόσο χορτασμένη που τελικά έμαθε μόνο να πεινάει.

Όταν το 1973 απήγαγαν τον 16χρονο John Paul Getty III στην Ιταλία, ήταν σαν να απήγαγαν τον ίδιο τον πυρήνα της οικογενειακής ψευδαίσθησης: ότι τα χρήματα προστατεύουν, σώζουν, εξαγνίζουν. Κι όταν οι απαγωγείς έστειλαν το κομμένο του αυτί σε εφημερίδα της Καλαβρίας, ο παππούς του, ο θρυλικός J. Paul Getty, ο πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη, είδε τον εγγονό του σαν επενδυτικό ρίσκο. 

Ήταν, όπως έγραψε ο John Pearson στη βιογραφία Painfully Rich, η επιτομή του μυστηρίου: «Γιατί η περιουσία των Getty φαίνεται να καταπίνει τόσο βάναυσα εκείνους που τη δικαιούνται;».

Ο J. Paul Getty

Ο J. Paul Getty δεν υπήρξε απλώς πλούσιος. Υπήρξε η έννοια του πλούτου φορτωμένη με όλα τα κενά της. Παντρεύτηκε πέντε φορές, χώρισε άλλες τόσες κι άφησε πίσω του περισσότερα παιδιά απ’ όσα γνώριζε πραγματικά. Ήταν, όπως λέγεται, ιδιοφυΐα στις διαπραγματεύσεις και αναλφάβητος στις ανθρώπινες σχέσεις. Η ανασφάλειά του, βαθιά και αρχέγονη, εκφραζόταν με αριθμούς και μηδενικά. Ένα πηγάδι που δεν γέμιζε ποτέ, ίσα ίσα, γινόταν όλο και βαθύτερο.

Γεννήθηκε το 1892 στη Μινεάπολη, σε μια οικογένεια που ήδη έβλεπε το μέλλον μέσα από γεωτρύπανα. Ο πατέρας του, George Getty, ήταν δικηγόρος και πετρελαιάς. Από εκείνον κληρονόμησε τις πρώτες γεωτρήσεις και την πρώτη δόση δυσπιστίας απέναντι στον κόσμο. Ο νεαρός Jean Paul πέρασε από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, μιλούσε άπταιστα γαλλικά και γερμανικά, αλλά το πραγματικό του ταλέντο ήταν άλλο: το να διαβάζει τον υπόγειο χάρτη του κόσμου και να καταλαβαίνει πού υπάρχει μαύρος χρυσός. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, επένδυσε σε κοιτάσματα στη Σαουδική Αραβία, στο Κουβέιτ και σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Εκεί όπου οι περισσότεροι έβλεπαν μόνο άμμο, ο Getty έβλεπε μέλλον και χρήμα.

Η κατάρα των Getty: Πώς μια αυτοκρατορία πετρελαίου πνίγηκε μέσα στον ίδιο της τον πλούτο 2
Getty

Έχτισε μια αυτοκρατορία με την Getty Oil και το 1957 το περιοδικό Fortune τον ανακήρυξε τον πλουσιότερο Αμερικανό στον κόσμο. Δέκα χρόνια μετά, μπήκε στο Βιβίο Guinness ως ο επίσημα πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη. Και τότε είναι που ξεκινά η πτώση. Οι απόγονοί του γονάτισαν κάτω απ’ το βάρος αυτού του πλούτου. 

Ο ίδιος δεν ήταν ποτέ σπάταλος. Κρατούσε τηλέφωνα με κερματοδέκτες μέσα στα σπίτια του. Αν τον καλούσες, έπρεπε να πληρώσεις για τη συνομιλία. Έλεγε πως ήταν θέμα αρχής. Αλλά πίσω από την «αρχή» κρυβόταν κάτι πιο απλό: η αποστροφή προς την οικειότητα. Δεν εμπιστευόταν την αγάπη αλλά μόνο τις συμφωνίες.

Μετά τον θάνατό του, η περιουσία του πέρασε στο Getty Trust, το πλουσιότερο ίδρυμα τέχνης στον κόσμο. Η ειρωνεία; Ένας άντρας που αγόραζε πίνακες για να μην κοιτά τους ανθρώπους στα μάτια, τελικά άφησε τον κόσμο του στις εικόνες.

Όταν το χρήμα μυρίζει αίμα

Η τραγωδία ξεκίνησε νωρίς και δεν σταμάτησε ποτέ. Ο μικρότερος γιος του J. Paul Getty, ο Timothy Ware Getty, διαγνώστηκε με έναν επιθετικό όγκο στον εγκέφαλο σε ηλικία μόλις 6 ετών και πέθανε στα 12 του, το 1958. Ο Getty δεν ήταν παρών ούτε στις κρίσιμες στιγμές της ασθένειας, ούτε στην κηδεία. Δεν ήξερε πώς να είναι πατέρας, μόνο πώς να είναι αφεντικό.

Το 1971, η Talitha Pol, μια εκθαμβωτική Ολλανδή ηθοποιός και σύζυγος του John Paul Getty Jr., του μεγαλύτερου γιου του, βρέθηκε νεκρή από υπερβολική δόση ηρωίνης στο Λονδίνο. Εκείνη τη δεκαετία, το ζευγάρι ήταν σταθερή παρουσία στην κοσμική σκηνή της Ευρώπης. Κεντρικές φιγούρες του Swinging London, φίλοι με τους Stones, ντυμένοι με καφτάνια και έχοντας πάντα πάνω τους τα καλύτερα ναρκωτικά. Η Talitha έγινε μούσα φωτογράφων όπως ο Patrick Lichfield, αλλά πίσω από τα εξώφυλλα υπήρχε βία, ψυχρότητα κι εξάρτηση. Μετά τον θάνατό της, ο John Paul Jr. κατέρρευσε, βυθίστηκε ακόμα πιο βαθιά στον εθισμό και αποσύρθηκε από κάθε οικογενειακή ευθύνη.

Κι έτσι έμεινε εκτεθειμένος ο Paul, ο γιος τους και εγγονός του J. Paul Getty. Έφηβος, χαμένος, ευάλωτος. Ζούσε μόνος στη Ρώμη, στους δρόμους, παρέα με καλλιτέχνες, εμπόρους και πρεζάκια. Το 1973, σε ηλικία μόλις 16 ετών, απήχθη από την μαφία της Καλαβρίας, τη διαβόητη ’Ndrangheta, καθώς καθόταν σε ένα σκαλοπάτι της Piazza di Spagna. Στην αρχή όλοι πίστεψαν πως ο ίδιος σχεδίασε κάποιο κόλπο για να εκβιάσει χρήματα από τον παππού του. Κανείς δεν πίστεψε αμέσως την απαγωγή. Ούτε καν ο ίδιος ο παππούς του.

Η κατάρα των Getty: Πώς μια αυτοκρατορία πετρελαίου πνίγηκε μέσα στον ίδιο της τον πλούτο 3
Getty

Όταν τελικά οι απαγωγείς απαίτησαν λύτρα 17 εκατομμυρίων δολαρίων, ο J. Paul Getty απάντησε με έναν απόλυτα ψυχρό υπολογισμό: «Έχω 14 εγγόνια. Αν πληρώσω τώρα, θα έχω 14 απαγωγές».

Μήνες μετά, όταν στάλθηκε το κομμένο αυτί του νεαρού σε εφημερίδα της Ρώμης — τυλιγμένο σε εφημερίδα, μαζί με μια τούφα μαλλιά — μόνο τότε συγκινήθηκε ο πατριάρχης των Getty. Αλλά ακόμα κι εκείνη την ύστατη στιγμή, η βοήθεια του είχε όρια. Έδωσε 2,2 εκατομμύρια δολάρια…το μέγιστο ποσό που μπορούσε να εκπέσει από τη φορολογία. Τα υπόλοιπα τα δάνεισε στον γιο του με επιτόκιο 4%.

Ο Paul Getty απελευθερώθηκε μετά από πέντε μήνες βασανιστικής αιχμαλωσίας. Τον άφησαν να περπατήσει μόνος μέσα σε ένα βουνό της Νότιας Ιταλίας, μισόγυμνο και εξουθενωμένο. Αλλά δεν σώθηκε ποτέ πραγματικά. Έμεινε βαθιά τραυματισμένος, παλεύοντας με ψυχολογικά προβλήματα κι εξαρτήσεις.

Το 1981 υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο που τον άφησε παράλυτο και βουβό για το υπόλοιπο της ζωής του. Έζησε μέχρι το 2011, καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι, εξαρτημένος από άλλους. Ένας ζωντανός συμβολισμός της οικογενειακής παρακαταθήκης: τεράστιος πλούτος, ελάχιστη στοργή.

Η κατάρρευση συνεχίζεται

Ο Getty III υπέστη εγκεφαλικό το 1981 λόγω υπερβολικής δόσης, έμεινε τετραπληγικός και μερικώς τυφλός. Πέθανε στα 54 του, ύστερα από δεκαετίες ασθένειας και σιωπηλής φθοράς. Ο πατέρας του, ο Getty Jr., βούλιαξε στην κατάθλιψη και εισήχθη σε κλινική αποτοξίνωσης το 1984, με επισκέπτρια την ίδια τη Margaret Thatcher. Πέθανε το 2003, στα 70 του, ήσυχα, σχεδόν ξεχασμένος.

Ο μεγαλύτερος γιος του πατριάρχη, George Getty, πέθανε το 1973, την ίδια χρονιά με την απαγωγή, από υπερβολική δόση και αυτοτραυματισμό με μαχαίρι. Κανένα ημερολόγιο δεν μπορούσε να το συγχρονίσει: η οικογένεια ζούσε σε χρόνους πολλαπλής απώλειας.

Ένα ατελείωτο σκοτάδι

Ο Gordon Getty, συνθέτης και γιος του J. Paul, φάνηκε να ξεφεύγει από την κατάρα που μάστιζε την υπόλοιπη οικογένεια. Ζούσε μια ήρεμη ζωή στο Σαν Φρανσίσκο, δίπλα σε ανθρώπους που τον αγαπούσαν και τον σέβονταν. Μέχρι που το 1999 αποκαλύφθηκε ότι είχε αποκτήσει τρία παιδιά εκτός γάμου. Ο γιος του, Andrew, πέθανε το 2015 από γαστρική αιμορραγία, με μεθαμφεταμίνη και καρδιοπάθεια να αναφέρονται ως αιτίες. Βρέθηκε νεκρός από την πρώην σύντροφό του, σε ένα διαμέρισμα γεμάτο σκιές και χαμένες υποσχέσεις.

Η Aileen Getty, εγγονή του μεγιστάνα, πρώην εθισμένη και νυν φιλάνθρωπος, το έθεσε ωμά το 1992: «Τα πολλά χρήματα είναι τοξικά. Είναι μια πολύ κακή ουσία».

Και ίσως, τελικά, η κατάρα των Getty να μην ήταν υπερφυσική. Ίσως ήταν απλώς το ίδιο το χρήμα, πολλαπλασιασμένο σε εκατομμύρια δολάρια και εκατομμύρια απουσίες. Μια οικογένεια που γέννησε έναν πύργο από πετρέλαιο, καταδικασμένη να ζει στο σκοτάδι που δημιούργησε. «Δεν είναι ούτε κατάρα ούτε ευλογία,» λέει ο Gordon Getty στο ντοκιμαντέρ There Will Be Music. «Είναι μια επίδραση. Αν έχεις κάτι μεγαλύτερο από σένα – η μουσική, για μένα – ίσως ξεφύγεις. Αλλιώς, κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς μ’ αυτό που είσαι».


Το επεισόδιο που πρέπει να ακούσεις οπωσδήποτε πριν τις γιορτές

Λίγο πριν τις γιορτές, η Ειρήνη και η Έλενα μιλούν ειλικρινά για την άτυπη (και τελικά αόρατη) πίεση της τέλειας χριστουγεννιάτικης εικόνας.


READ MORE

ΑΠΟΡΡΗΤΟ