Η Ελλάδα αποχαιρετά σήμερα, Σάββατο 25 Οκτωβρίου, έναν από τους σημαντικότερους δημιουργούς της σύγχρονης ιστορίας της: τον Διονύση Σαββόπουλο. Με τα τραγούδια του μεγάλωσαν γενιές, σφραγίζοντας ανεξίτηλα την εποχή της Μεταπολίτευσης. Αγαπήθηκε, αμφισβητήθηκε και τελικά πέρασε στην ιστορία ως ένας διαχρονικός λαϊκός ήρωας.
Από νωρίς το πρωί, πλήθος πολιτών συγκεντρώθηκε στη Μητρόπολη Αθηνών για να πει το τελευταίο αντίο στον τραγουδοποιό, συνθέτη και ερμηνευτή που άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στο ελληνικό τραγούδι. Η σορός του Σαββόπουλου τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα από τις 8:30 έως τις 11:30 στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης, με ανθρώπους όλων των ηλικιών να περνούν σιωπηλοί, κρατώντας λουλούδια και ψιθυρίζοντας στίχους του καλλιτέχνη.
Τη στιγμή που η σορός βγήκε από το παρεκκλήσι, η μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού απέδωσε τιμές παίζοντας πένθιμα εμβατήρια, ενώ ακούστηκαν τα αγαπημένα του τραγούδια, «Συννεφούλα» και «Μην μιλάς άλλο για αγάπη». Μετά το τέλος της εξοδίου ακολουθίας, η μπάντα αποχαιρέτησε τον «Νιόνιο» με το «Τι έπαιξα στο Λαύριο».
Κατά τη μεταφορά της σορού στη Μητρόπολη, χειροκροτήματα ξέσπασαν από το πλήθος που φώναζε τους στίχους του. Ανάμεσά τους, άνθρωποι που είχαν μεγαλώσει, ερωτευτεί, διαφωνήσει ή εμπνευστεί από τη μουσική του.
Παρουσίες και επικήδειοι
Στο λαϊκό προσκύνημα παρευρέθηκαν προσωπικότητες του πολιτισμού και της πολιτικής ζωής, καλλιτέχνες, φίλοι και συνεργάτες του Σαββόπουλου, καθώς και πλήθος πολιτών. Ανάμεσά τους, ο πρόεδρος της Βουλής Νικήτας Κακλαμάνης, ο οποίος δήλωσε χαρακτηριστικά:
«Στην περίπτωση του Διονύση Σαββόπουλου δεν ισχύει η ρήση “ουδείς αναντικατάστατος”. Ο Διονύσης υπήρξε μοναδικός, γι’ αυτό και θα παραμείνει αναντικατάστατος».
Στην κηδεία παρεβρέθηκαν επίσης ο Νίκος Ανδρουλάκης, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο Δήμαρχος Αθηνών Χάρης Δούκας, η Άννα Διαμαντοπούλου, ο Βαγγέλης Γερμανός, ο Πάνος Μουζουράκης, ο Σταμάτης Φασουλής, ο Παύλος Τσίμας, ο Γιάννης Ζουγανέλης και πλήθος άλλων προσωπικοτήτων.
Επικήδειους εκφώνησαν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, η πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας και στενή του φίλη Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο ζωγράφος και στενός του συνεργάτης Αλέξης Κυριτσόπουλος, που επί δεκαετίες φιλοτεχνούσε τα εξώφυλλα των δίσκων του, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο συγγραφέας Γιώργος Σκαμπαρδώνης και ο προσωπικός του γιατρός, που στάθηκε στο πλευρό του καθ’ όλη τη διάρκεια της πενταετούς μάχης του με τον καρκίνο.
Η ταφή πραγματοποιήθηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών, δημοσία δαπάνη. Η οικογένειά του -η σύζυγός του, Άσπα Σαββοπούλου, τα παιδιά του (Κορνήλιος Σαββόπουλος, Ρωμανός Σαββόπουλος και Αγγέλα Σαββοπούλου) και τα εγγόνια του- ζήτησαν αντί για στεφάνια, οι προσφορές να κατευθυνθούν στο Μουσικό Τμήμα του Ιόνιο Πανεπιστήμιο και στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Η μαρτυρία της Μαρίζας Κωχ
Συγκινημένη, η τραγουδίστρια Μαρίζα Κωχ μίλησε στην ΕΡΤ για τον άνθρωπο και τον καλλιτέχνη που καθόρισε τη δική της πορεία:
«Ήταν μεγάλη και τολμηρή η ζωή του και όλοι είμαστε θλιμμένοι σήμερα που χαιρετούμε, γιατί ο καθένας έχει πολλά να πει για τον Διονύσιο. Ήταν πληθωρικός άνθρωπος και στη μουσική και στη συμπεριφορά του. Εγώ είχα την τύχη να ξεκινήσω ως νεαρή τραγουδίστρια εκείνα τα χρόνια στην Πάτρα. Σε δύο χειμώνες πήρα δίπλα του μια σπουδή που με οδήγησε σε όλη την υπόλοιπη διαδρομή μου. Πίστεψα ότι αυτός είναι ο τρόπος: όχι να έχει κανείς τη μεγάλη φωνή, αλλά να είναι χαρισματικός τραγουδιστής. Ήταν γεννημένος τραγουδιστής χωρίς φωνή, αλλά ο παλμός του και η αγάπη του για το τραγούδι τον έκανε τραγουδιστή».
«Η ποίησή του, η παρουσία του, η αισθητική του ανέβασαν τον χώρο του ελληνικού τραγουδιού. Επηρέασε όλες τις γενιές, ακόμη και τους νεότερους που σήμερα γνωρίζουν ποιος είναι ο Σαββόπουλος, ενώ δεν γνωρίζουν για εμάς τους παλιότερους. Ήταν σημείο αναφοράς για όλους — ακόμα και οι λαϊκοί καλλιτέχνες νοερά συμβουλεύονταν τη γνώμη του. Ήταν το φίλτρο της μουσικής μας».
«Θα επηρεάζει για πολύ καιρό ακόμα. Μας άφησε ένα αγκαθάκι μαγικό να μας θυμίζει πού κάνουμε λάθος, να μας οδηγεί ποιητικά και μουσικά. Εγώ κέρδισα από αυτόν τον παλμό, από εκείνη τη συνεργασία μας σε έναν μικρό υπόγειο χώρο. Θυμάμαι και την κηδεία του Γιώργου Σεφέρη, όταν πεταχτήκαμε όλοι — τότε που η ποίηση μάς ένωνε. Ο πολιτισμός, οι μνήμες μας, μάς δένουν και μας κρατούν όρθιους. Έτσι και τώρα: αποχαιρετούμε τον Διονύση, αλλά ξέρουμε ότι ό,τι μας χάρισε θα κρατήσει για πολύ καιρό ακόμα».
Το τέλος μιας εποχής
Ο Διονύσης Σαββόπουλος έφυγε από τη ζωή το βράδυ της Τρίτης, σε ηλικία 81 ετών, έπειτα από μακρά μάχη με τον καρκίνο. Τα τελευταία χρόνια νοσηλευόταν σε ιδιωτική κλινική, ενώ τις τελευταίες δύο εβδομάδες βρισκόταν σε κρίσιμη κατάσταση στη μονάδα εντατικής θεραπείας, έχοντας κοντά του την οικογένειά του.
Από το «Φορτηγό» και τον «Μπάλλο» έως το «Βρώμικο Ψωμί», ο Σαββόπουλος σημάδεψε την ελληνική μουσική με τον συνδυασμό σάτιρας, φιλοσοφίας και βαθιάς αγάπης για τη γλώσσα και την παράδοση. Ήταν ο άνθρωπος που ένωσε το έντεχνο με το λαϊκό, το προσωπικό με το πολιτικό, και που μετουσίωσε τις αντιφάσεις μιας χώρας σε τραγούδια. Σήμερα, η Ελλάδα αποχαιρέτησε έναν δημιουργό που δεν ανήκε σε καμία εποχή, γιατί τις περιέγραψε όλες.
