Στο ημίφως του αυτοκρατορικού παλατιού, εκεί όπου οι βαριές βελούδινες κουρτίνες κρατούν το πρωινό φως μακριά, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα μυστηρίου και σιωπής, ένα κατακόκκινο δωμάτιο ξεχωρίζει ανάμεσα στα λαμπρά και μεγαλοπρεπή διαμερίσματα του παλατιού. Είναι το προσωπικό γυμναστήριο της Αυτοκράτειρας Σίσσυ, ένα μέρος που ενσαρκώνει την ασυνήθιστη φύση της, την εμμονή της με την εικόνα της και τη διαρκή επιθυμία για τελειότητα.
Εδώ, μακριά από τα βλέμματα της αυλής και τις αδιάκοπες υποχρεώσεις της βασιλικής ζωής, η Αυτοκράτειρα βρισκόταν μόνη, αφοσιωμένη σε έναν αγώνα ενάντια στο χρόνο και τα όρια του σώματός της. Σε έναν χώρο που άλλοτε αντηχούσαν οι προσταγές της αυλής και οι σαγηνευτικές μουσικές των βασιλικών δεξιώσεων, εδώ επικρατούσε μόνο ο ρυθμικός ήχος της αναπνοής και η επανάληψη της άσκησης, σε μια αδιάκοπη και σιωπηρή αναζήτηση της σωματικής τελειότητας.
Στο προσωπικό της γυμναστήριο, η Αυτοκράτειρα βρισκόταν μόνη, αφοσιωμένη σε έναν αγώνα ενάντια στο χρόνο και τα όρια του σώματός της.
Ένα απροσδόκητο γυμναστήριο
Οι επισκέπτες των ανακτόρων της Βιέννης σπάνια μπορούν να φανταστούν πως πίσω από τις βαριές πόρτες των ιδιαίτερων δωματίων, η Αυτοκράτειρα Ελισάβετ της Αυστρίας περνούσε ώρες κρεμασμένη από κρίκους, στηριγμένη σε μονόζυγα ή ισορροπώντας στη δοκό. Ήταν ένα θέαμα που προκαλούσε δέος. Ο προσωπικός της αναγνώστης, Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, κατέγραψε την έκπληξή του τη στιγμή που την είδε να αιωρείται στους κρίκους, ντυμένη με ένα μακρύ μαύρο φόρεμα, στολισμένο με φτερά στρουθοκαμήλου. «Έμοιαζε με πλάσμα μυθικό, κάτι μεταξύ φιδιού και πουλιού» έγραψε.
Η Σίσσυ δεν ήταν μια συνηθισμένη Αυτοκράτειρα. Σε μια εποχή που οι γυναίκες της αριστοκρατίας περιορίζονταν σε καθιστική ζωή, εκείνη ήταν αφοσιωμένη στην άσκηση. Κάθε πρωί, από τις έξι, πριν ακόμα ολοκληρωθεί η περίτεχνη περιποίηση των ξακουστών μαλλιών της –που έφταναν σχεδόν μέχρι τους αστραγάλους της– ξεκινούσε την προπόνησή της. Η μέση της είχε φτάσει τα 50 εκατοστά, ένα νούμερο ακραίο ακόμα και για τα δεδομένα της εποχής, και το διατηρούσε με αυστηρή πειθαρχία.
Το πρόγραμμα προπόνησης
Η γυμναστική της Αυτοκράτειρας δεν ήταν απλή. Χρησιμοποιούσε κρίκους, μονόζυγο, βαράκια, ενώ έκανε stretching και ενδυνάμωση κορμού. Επιπλέον, η καθημερινότητά της περιλάμβανε πολύωρους περιπάτους, αναβάσεις σε βουνά και –ίσως το πιο εντυπωσιακό– φράχτες που περνούσε με άλματα εμπνευσμένα από τους κυνηγούς των Άλπεων.
Ήταν από τις πρώτες γυναίκες της υψηλής κοινωνίας που ενσωμάτωσαν συστηματική γυμναστική στην καθημερινότητά τους, κάτι σπάνιο για τις αριστοκράτισσες της εποχής.
Η ιππασία ήταν το μεγάλο της πάθος. Φημολογείται πως για να διατηρεί τη σιλουέτα της, έκανε ιππασία για ώρες, ακόμα και όταν οι καιρικές συνθήκες ήταν αντίξοες. Το σώμα της ήταν γραμμωμένο, αλλά όχι με τον τρόπο που επέτρεπε η γυναικεία μόδα της εποχής. Ήταν από τις πρώτες γυναίκες της υψηλής κοινωνίας που ενσωμάτωσαν συστηματική γυμναστική στην καθημερινότητά τους, κάτι σπάνιο για τις αριστοκράτισσες της εποχής. Αν και πάντα πρόσεχε πολύ την εικόνα της, η Σίσσυ ξεκίνησε τις εντατικές προπονήσεις μετά τα 30. Μάλιστα ήταν τόσο προσηλωμένη, που είχε δικό της γυμναστήριο σε κάθε κάστρο κι εξοχική κατοικία, όπου διέμενε.
Το τίμημα της ομορφιάς
Η επιμονή της στην εικόνα της δεν ήταν απλώς αποτέλεσμα φιλαρέσκειας. Ήταν εμμονή. Η Σίσσυ ήθελε να παραμένει λεπτή, σχεδόν άυλη. Έτσι, συνδύαζε την εξαντλητική άσκηση με αυστηρές διατροφικές πρακτικές που σήμερα θα χαρακτηρίζονταν διατροφικές διαταραχές.
Υπήρχαν μέρες που έτρωγε μόνο πορτοκάλια ή έπινε γάλα από τις κατσίκες που έπαιρνε μαζί της στα ταξίδια της. Άλλοτε κατανάλωνε έναν χυλό από πέντε ή έξι ασπράδια αυγών με αλάτι ή έπινε ζωμό κρέατος. Την ίδια στιγμή, όμως, λάτρευε τα γλυκά – ιδίως τις καραμελωμένες βιολέτες, ένα αυστρο-ουγγρικό ζαχαρωτό. Στο μουσείο που είναι αφιερωμένο στη ζωή της, υπάρχουν αποδείξεις από εστιατόρια που δείχνουν ότι παρά τις φήμες για αυστηρή αποχή από τις θερμίδες, παράγγελνε συχνά γλυκά, παγωτά και milkshakes.
Η Σίσσυ δεν πρόσεχε απλώς τη διατροφή της – ήταν χοντροφοβική, σχεδόν με την κυριολεκτική έννοια της λέξης. Φοβόταν την παχυσαρκία σε σημείο που απέφευγε άτομα που είχαν πάρει βάρος. Είναι γνωστό ότι δεν ήθελε τα παιδιά της να συναναστρέφονται τη Βασίλισσα Βικτωρία, εν μέρει λόγω της σωματικής της διάπλασης.
Η σωματική εικόνα για εκείνη ήταν ένα αέναο πεδίο μάχης, όπου η έννοια της τελειότητας ήταν όχι απλώς στόχος, αλλά και η ίδια η ταυτότητά της.
Στη σκιά της τελειότητας
Η Αυτοκράτειρα Σίσσυ είχε αναπτύξει μια ακραία αντίληψη για την εικόνα του σώματός της, την οποία προσδιόριζε με αυστηρούς κανόνες και πρακτικές που έμοιαζαν περισσότερο με βασανιστήριο παρά με μια φυσιολογική φροντίδα του σώματος. Η σωματική εικόνα για εκείνη ήταν ένα αέναο πεδίο μάχης, όπου η έννοια της τελειότητας ήταν όχι απλώς στόχος, αλλά και η ίδια η ταυτότητά της.
Μέσα από την εξαντλητική γυμναστική, όπως οι ώρες στους κρίκους και το μονόζυγο, προσπαθούσε να δημιουργήσει το απόλυτο σώμα, αυτό που συνδύαζε την λεπτότητα με την ακαμψία της αριστοκρατικής εικόνας. Η καθημερινή άσκηση δεν ήταν απλώς για τη φυσική υγεία, αλλά για την καταπολέμηση των φόβων της, ενός εσωτερικού πολέμου με το σώμα της που ποτέ δεν φαινόταν αρκετά αδύνατο ή σωστά διαμορφωμένο στα μάτια της.
Το σώμα της ήταν το εργαλείο για τη δημιουργία της εικόνας της, και όχι η πηγή ευημερίας ή χαράς. Οι διατροφικές πρακτικές της, ακραίες και καταναγκαστικές, ήταν το τίμημα που έπρεπε να πληρώσει για την ιδανική σιλουέτα – μια εικόνα που η ίδια είχε ανάγκη να φτιάξει και να επιβεβαιώσει ξανά και ξανά, όσο ο κόσμος γύρω της συνεχώς άλλαζε.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής της, η Σίσσυ είχε αποσυρθεί σχεδόν ολοκληρωτικά από τα βλέμματα. Όπως είχε προφητεύσει η ίδια, όταν θα ένιωθε ότι γερνάει, θα απομακρυνόταν από τον κόσμο. Έπαψε να φωτογραφίζεται μετά τα τριάντα της. Την έβλεπαν μόνο μέσα από πέπλα και ομπρέλες.
Μια εικόνα που η ίδια είχε ανάγκη να φτιάξει και να επιβεβαιώσει ξανά και ξανά, όσο ο κόσμος γύρω της συνεχώς άλλαζε.
Όμως, μέσα στα ανάκτορα, οι κρίκοι, το μονόζυγο και οι δοκοί παρέμεναν στη θέση τους. Το γυμναστήριο της Αυτοκράτειρας Σίσσυ ήταν κάτι περισσότερο από ένας χώρος άσκησης. Ήταν το καταφύγιό της. Εκεί, για λίγες ώρες, η Αυτοκράτειρα μπορούσε να είναι όχι μια γαλαζοαίματη γυναίκα με ατελείωτες υποχρεώσεις, αλλά μια αδάμαστη ψυχή που αναζητούσε την ελευθερία – έστω και μέσα στα όρια που η ίδια είχε επιβάλει στο σώμα της.
Ένας υπηρέτης της είχε γράψει: «Τα ατμόλουτρα της ακολουθούνται από μπάνια σε νερό μόλις 7 βαθμών Κελσίου – αυτό θα έκανε τους περισσότερους να λιποθυμήσουν ή και να πεθάνουν. Η Μεγαλειότητά της παραδέχεται πως μετά από αυτά, έχει ένα συνεχές βούισμα στα αυτιά της». Το βράδυ περπατούσε με βαριά ρούχα για να ιδρώνει, ελπίζοντας να χάσει βάρος. Ο γιατρός της σημείωσε στα τέλη του 19ου αιώνα: «Στη γενικά υγιή γυναίκα, βρήκα έντονο πρήξιμο, ιδιαίτερα στους αστραγάλους – ένα φαινόμενο που οι γιατροί σπάνια έβλεπαν τότε και που έγινε γνωστό ως οίδημα της πείνας».
Τον Μάιο του 1898, η κόρη της έγραφε: «Η μητέρα δείχνει τρομερά άρρωστη… Όλοι εδώ λένε ότι είναι καλύτερα, αλλά ο χειμώνας της ήταν πολύ χειρότερος απ’ ό,τι πιστεύαμε». Τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, η Σίσσυ δολοφονήθηκε από τον Ιταλό αναρχικό Λουίτζι Λουκένι στη Γενεύη, σηματοδοτώντας το τέλος μιας ζωής γεμάτης εμμονές και αντιφάσεις
