Οι φωτογραφίες του Νίκου Ζήκου είναι μια υπενθύμιση ότι ο χρόνος φεύγει

Στο τρίτο προσωπικό του έργο το 2021, «Behind the flame» πραγματοποίησε μια σειρά φωτογραφιών ντοκιμαντέρ των αθλητών που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, τους ακολούθησε κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας τους και αποτύπωσε τη δυσκολία και τον πόνο της προετοιμασίας ενός πρωταθλητή. Το έργο αυτό πραγματοποίησε επίσης μια πολύ επιτυχημένη έκθεση στο Ολυμπιακό Μουσείο και τα έσοδα στήριξαν τους αθλητές που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Ποια είναι η ιστορία σας; Πώς φτάσατε στη φωτογραφία;

Η φωτογραφία ήρθε στη ζωή μου ως βασική μου ασχολία τα τελευταία οκτώ χρόνια. Υπήρχε βέβαια σαν χόμπι και ψυχοθεραπεία πολλά περισσότερα χρόνια. Ήταν μέρος μιας προσωπικής επανάστασης σε ένα χρονικό σημείο που αποφάσισα να ασχοληθώ ολοκληρωτικά με αυτό που πραγματικά αγαπώ και με γεμίζει. Παρατηρούσα τον κόσμο γύρω μου και ήθελα να αποτυπώνω τις στιγμές. Στην αρχή με κέρδισε η δύναμη του πορτρέτου, το πώς ένα πρόσωπο μπορεί να σου αφηγηθεί μια ολόκληρη ιστορία χωρίς λόγια. Κάπως έτσι ξεκίνησε το ταξίδι.

Πώς θα περιγράφατε το ύφος των εικόνων σας;

Θα έλεγα ότι το ύφος μου είναι λιτό, αφηγηματικό και σίγουρα με σεβασμό προς το υποκείμενο. Με ενδιαφέρει να δημιουργώ εικόνες που έχουν βάθος, αλήθεια και προκαλούν οποιοδήποτε συναίσθημα. Προσπαθώ να αποφεύγω τον εντυπωσιασμό, γιατί η αλήθεια για μένα κρύβεται στο απλό και στο ανθρώπινο.

Αγαπάτε τις ασπρόμαυρες εικόνες. Για ποιο λόγο;

Το ασπρόμαυρο για μένα ξεκουράζει τα μάτια μου. Σε αναγκάζει να δεις το ουσιώδες: το φως, τη σκιά, την έκφραση, τη σύνθεση. Δεν αποσπάς την προσοχή με το περιβάλλον ή τα χρώματα, μένεις στην ψυχή του θέματος. Είναι ένας τρόπος να καθαρίσω τη ματιά και να εστιάσω στο συναίσθημα.

Πόσο δύσκολο είναι να αποτυπώσετε την «ιστορία» ενός προσώπου, ενός τόπου ή μιας κατάστασης;

Δεν θα έλεγα ότι είναι δύσκολο, πολλές φορές βγαίνει φυσικά. Σίγουρα χρειάζεται χρόνος, παρατήρηση και εμπιστοσύνη. Δεν είναι θέμα τεχνικής, αλλά σχέσης. Για να ειπωθεί μια ιστορία μέσα από μία εικόνα, πρέπει πρώτα να έχεις μάθει να ακούς, να σέβεσαι, να μη βιάζεσαι. Και το πιο δύσκολο είναι να μην προβάλεις τον εαυτό σου πάνω στο θέμα αλλά να του επιτρέψεις να μιλήσει με τη δική του φωνή.

Τι αναζητάτε μέσα από κάθε κλικ;

Αναζητώ τη μεταφορά της ιστορίας πίσω από κάθε φωτογραφία ή πρότζεκτ. Να γνωρίσεις μια ιστορία που μπορεί να μην ξέρεις ή να αγνοείς. Δεν με νοιάζει το «όμορφο», αλλά το αληθινό. Αν η εικόνα καταφέρει να σταματήσει τον χρόνο για ένα δευτερόλεπτο και να δημιουργήσει μια σύνδεση, τότε άξιζε το κλικ.

Τι σημαίνει για σας «κακή φωτογραφία»;

Δεν θεωρώ ότι μια φωτογραφία πρέπει απαραίτητα να έχει κάποιο «λόγο ύπαρξης», αλλά όταν δεν καταφέρνει να μεταφέρει κανένα συναίσθημα ή αίσθηση, τότε χάνει τη δύναμή της. Ακόμα και μια απλή εικόνα μπορεί να είναι δυνατή, αρκεί να σε κάνει να νιώσεις κάτι.

Είναι όλες οι φωτογραφίες memento mori, όπως έλεγε η Σούζαν Σόνταγκ;

Ναι, και είναι μια σκέψη που με συγκινεί. Η φωτογραφία παγώνει κάτι που δεν θα ξαναϋπάρξει ποτέ με τον ίδιο τρόπο. Είναι μια υπενθύμιση ότι ο χρόνος φεύγει κι αυτό που βλέπεις στη φωτογραφία, ήδη δεν υπάρχει. Γι’ αυτό και κάθε εικόνα για μένα έχει έναν χαρακτήρα ανάμνησης. Αυτή θεωρώ πως είναι η μεγαλύτερη δύναμη της φωτογραφίας, είναι ίσως το μόνο μέσο που έχουμε να παγώσουμε μια στιγμή και να την κουβαλάμε μαζί μας.

Πόσο έχει πληγεί (εάν έχει κατά τη γνώμη σας) η έννοια της φωτογραφίας με τα social media;

Τα social έχουν αναδείξει τη φωτογραφία αλλά ταυτόχρονα την έχουν φθείρει. Βοήθησαν να ακουστούν νέες φωνές και έδωσαν σε πολλούς τη δυνατότητα να προβάλλουν τη δουλειά τους χωρίς μεσολαβητές, όμως ταυτόχρονα δημιούργησαν έναν καταιγισμό εικόνων όπου κυριαρχεί το εφήμερο και το εντυπωσιακό, συχνά εις βάρος της ουσίας και της καλλιτεχνικής πρόθεσης.

Έχετε «αγαπημένες» εικόνες που ξεχωρίζετε από άλλες;

Ναι, πάντα υπάρχουν εικόνες που κουβαλούν κάτι πιο προσωπικό. Όχι, απαραίτητα γιατί είναι οι «καλύτερες» τεχνικά, αλλά γιατί πίσω τους κρύβεται μια συνάντηση που με άγγιξε βαθιά. Ένα βλέμμα που δεν θα ξεχάσω. Ένα κάδρο που, ακόμη και χρόνια μετά, με κάνει να νιώθω αυτό που ένιωσα εκείνη τη στιγμή. Αυτές είναι για μένα οι πιο δυνατές φωτογραφίες

Σίγουρα ένα από τα πιο αγαπημένα μου πρότζεκτ είναι το «Portraits From Rwanda» που έκανα πριν λίγα χρόνια.