«Eftychia Project»: Ένα ταξίδι επιστροφής στις χαμένες ρίζες των υιοθετημένων Ελλήνων της Αμερικής

Η ιστορία των υιοθεσιών από την Ελλάδα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες παραμένει ένα κεφάλαιο βαθιά αμφιλεγόμενο. Υπολογίζεται πως 3.500 με 4.000 παιδιά ταξίδεψαν δια της βίας του θεσμού στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, χωρίς να ερωτηθούν ποτέ. Άλλα 600 οδηγήθηκαν στην Ολλανδία. Και υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι ο πραγματικός αριθμός των χαμένων παιδιών μπορεί να φτάνει ακόμη και τις 50.000 ψυχές – μωρά και νήπια που δόθηκαν για υιοθεσία είτε λόγω φτώχειας και κοινωνικών πιέσεων είτε, σε αρκετές περιπτώσεις, μέσα από δίκτυα εμπορίας που λειτουργούσαν στη σκιά της παρανομίας.

Στη δίνη του Εμφυλίου, πολλά παιδιά έμειναν πεντάρφανα. Κάποια άλλα γεννήθηκαν εκτός γάμου, σε μια εποχή που οι κοινωνικές συμβάσεις δεν συγχωρούσαν τέτοιες «παραφωνίες». Κι άλλα πωλήθηκαν απροκάλυπτα. Δικηγόροι, γιατροί, νοσοκόμες, αστυνομικοί έστηναν ολόκληρα κυκλώματα, εισπράττοντας 2.500-3.000 δολάρια ανά υιοθεσία. Αυτό, φυσικά, δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα. Κατά καιρούς, έχουν αποκαλυφθεί τέτοιες υποθέσεις παράνομων κυκλωμάτων με παιδιά εβραϊκής, αφρικανικής, ασιατικής και λατινοαμερικανικής καταγωγής (βλ. το πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ Three Identical Strangers).

Η υπόθεση πήρε διεθνείς διαστάσεις όταν, στις 5 Μαΐου 1959, οι New York Times έγραψαν πρωτοσέλιδα για τις «ιστορίες κλεμμένων βρεφών και χαμένων ταυτοτήτων». Η Ελλάδα βρέθηκε στο επίκεντρο ενός σκανδάλου που ηχούσε μέχρι τη Νέα Υόρκη.

Η προσωπική οδύσσεια της Ευτυχίας Νούλα

Ανάμεσα σε αυτά τα παιδιά βρέθηκε και η ίδια η ιδρύτρια του οργανισμού. Η Ευτυχία Νούλα, που οι θετοί γονείς της την ονόμασαν Linda Carol Trotter, υιοθετήθηκε από το Βρεφοκομείο Αθηνών μόλις οκτώ μηνών. Η επίσημη εκδοχή που δόθηκε τότε ήταν πως η μητέρα της είχε πεθάνει στη γέννα. Στην πραγματικότητα, το μωρό είχε παραδοθεί στην Αστυνομία από τη νονά του, εν αγνοία της βιολογικής μητέρας.

Η Linda μεγάλωσε στο Τέξας, με θετούς γονείς που την αγάπησαν και της αποκάλυψαν από μικρή την αλήθεια. Παντρεύτηκε, έκανε παιδιά, έζησε μια ευτυχισμένη ζωή. Όμως η εσωτερική φλόγα ξύπνησε όταν το 2015 και το 2017 έχασε τους θετούς της γονείς. Τότε άρχισε να ψάχνει.

Με τη βοήθεια ειδικών και ερευνητών, βρήκε το όνομα της μητέρας της: Χαρίκλεια Νούλα, από τη Ναυπακτία. Τον Ιούνιο του 2017, οι δυο τους αγκαλιάστηκαν για πρώτη φορά. Για την Ευτυχία ήταν μια αναγέννηση. Το χαμένο κομμάτι της ζωής της επέστρεφε.

Από τότε μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα στην Αμερική και την Ελλάδα. Και αφιερώνει όλη της την ενέργεια στη στήριξη όσων υιοθετημένων ακολουθούν το ίδιο δύσβατο μονοπάτι.

Ο αγώνας του «Eftychia Project»

Σήμερα, το Eftychia Project είναι ένα δίκτυο εθελοντών, ερευνητών, δικηγόρων και επιστημόνων που μάχεται για την αλήθεια. Στην ετήσια συνάντηση του Λας Βέγκας, δεκάδες υιοθετημένοι κατέθεσαν τις προσωπικές τους ιστορίες: επανενώσεις που πραγματοποιήθηκαν, προσπάθειες που ακόμα εκκρεμούν, τραύματα που μένουν ανοιχτά.

Τα τεστ μέσω DNA έχουν αποδειχθεί «κλειδί» για την αναγνώριση βιολογικών δεσμών, ενώ η νέα υπουργική απόφαση του Μαΐου 2024, που διευκολύνει την απόδοση ελληνικής ιθαγένειας σε υιοθετημένους, άνοιξε νέους δρόμους. Ήδη 20 υιοθετημένοι έχουν εγγραφεί σε ελληνικά δημοτολόγια, με δεκάδες ακόμα να περιμένουν.

Όμως οι δυσκολίες παραμένουν. Πολλά βρεφοκομεία αρνούνται την πρόσβαση στα αρχεία, επικαλούμενα προσωπικά δεδομένα.

Παράλληλα, η απουσία στήριξης από τους πλούσιους Ελληνοαμερικανούς παραμένει εκκωφαντική. Εκατοντάδες επιστολές στάλθηκαν, αλλά οι απαντήσεις ήταν μηδενικές.

Στιγμές λύτρωσης και στιγμές πόνου

Οι ιστορίες που συναντά το «Eftychia Project» είναι συχνά συγκλονιστικές. Δίδυμα αδέλφια που χωρίστηκαν στην υιοθεσία ξανασμίγουν δεκαετίες αργότερα. Ένας άνδρας βρίσκει τον ετεροθαλή αδελφό του, αλλά βλέπει τη βιολογική μητέρα να τον απορρίπτει για δεύτερη φορά. Μια γυναίκα ανακαλύπτει τα ξαδέρφια της, αλλά αντί για μια ζεστή αγκαλιά αντιμετωπίζει ψυχρότητα κι απόσταση.

Κάθε ιστορία κουβαλά χαρά και πόνο μαζί. Και κάθε συνάντηση είναι ταυτόχρονα λύτρωση και τραύμα.

Το μέλλον και η ελπίδα

Στο πρόσφατο συνέδριο του Λας Βέγκας, με τη συμμετοχή 70 υιοθετημένων από 13 Πολιτείες, επικράτησε συγκίνηση αλλά και αισιοδοξία. Οι περισσότεροι δήλωσαν ότι θέλουν η επόμενη συνάντηση να γίνει στην Ελλάδα, εκεί όπου όλα ξεκίνησαν. Η ίδια η Ευτυχία Νούλα βλέπει μπροστά: ο επόμενος στόχος είναι 400 επανενώσεις. Μπορεί να μοιάζει άπιαστος, αλλά γι’ αυτήν κάθε νέα αγκαλιά που κλείνει τον κύκλο μισού αιώνα είναι ένας μικρός θρίαμβος. Και κάθε φορά που περνά τη γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου, βλέποντας από μακριά τη Ναύπακτο, νιώθει έναν κόμπο στον λαιμό. Έναν κόμπο που συμβολίζει το βάρος αλλά και την ομορφιά του ταξιδιού επιστροφής.

Το Eftychia Project είναι μια ιστορία ανθρώπων που ψάχνουν τις ρίζες τους και μια υπενθύμιση για το πώς η Ιστορία μπορεί να αφήσει ανοιχτές πληγές σε ολόκληρες γενιές. Και πως, ακόμα κι αν πέρασαν δεκαετίες, υπάρχει πάντα χώρος για την αλήθεια, την αποκατάσταση, την επιστροφή.

Γιατί, όπως λέει η ίδια η Ευτυχία Νούλα: «Αισθάνομαι Ελληνίδα εκατό τοις εκατό. Και θα συνεχίσω να αγωνίζομαι μέχρι να βρουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι το δικό τους σπίτι».