Με αφορμή την 28η Οκτωβρίου, αξίζει να στρέψουμε την προσοχή μας στις ελληνικές ταινίες που ασχολούνται με το Έπος του ’40, την Κατοχή και την Αντίσταση. Ένα θέμα που, αν και ιστορικά κρίσιμο, έχει κινηματογραφηθεί συχνά με προβληματική χροιά ή «κιτσένια» αισθητική. Από την έρευνά μας προκύπτουν 13 ταινίες, οι περισσότερες από τις οποίες γυρίστηκαν στη «χρυσή» εποχή του ελληνικού εμπορικού κινηματογράφου, δηλαδή τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, ενώ η μόνη που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής ήταν ένα μικρό φιλμάκι κινουμένων σχεδίων του Σταμάτη Πολενάκη που σατιρίζει τον Μουσολίνι.
Οι περισσότερες ταινίες αυτής της θεματικής ενσωματώνουν έρωτες και πολεμικά γεγονότα, συχνά με εμπορικό ή πατριωτικό ύφος, όπως τα έργα του Ντίνου Δημόπουλου και του Τζέιμς Πάρις, τα οποία μεγάλωσαν γενιές Ελλήνων θεατών. Ωστόσο, πολλές από αυτές δεν έχουν γεράσει καλά…Η προσέγγιση ήταν συχνά συναισθηματικά φορτισμένη, με έντονη εστίαση στο μελόδραμα, τις τηλεοπτικές ή κινηματογραφικές σταρ της εποχής και λιγότερη προσοχή στην ιστορική ακρίβεια και την ψύχραιμη αφήγηση. Η κοινωνία τότε, παρά τις πληγές και τις μνήμες της, δεν ήταν έτοιμη για ένα αντικειμενικό κινηματογραφικό μάθημα ιστορίας, ενώ οι παραγωγές της επταετίας σπρώχτηκαν από κρατικές ή ιδιωτικές πιέσεις σε πιο κραυγαλέες, συχνά ψυχροπολεμικές ή φιλοχουντικές υπερπαραγωγές.
Παρά ταύτα, υπάρχουν εξαιρετικά δείγματα που ξεχωρίζουν για την ποιότητα και την ιστορική τους αξία, όπως ο «Ουρανός» του Τάκη Κανελλόπουλου, το «Μπλόκο», ο «Γοργοπόταμος» και το «Ξυπόλυτο Τάγμα». Η πιο εμπορική τους πλευρά αντιπροσωπεύεται από ταινίες όπως η «Δασκάλα με τα Ξανθά Μαλλιά» και η «Υπολοχαγός Νατάσα», οι οποίες κυρίως ψυχαγωγούσαν, όχι πάντα διδάσκοντας ιστορία (να σημειωθεί ότι η Υπολοχαγός Νατάσα ήταν η πιο επιτυχημένη ταινία στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, για δεκαετίες και συγκεκριμένα μέχρι της κλέψει τη θέση το τo «Safe Sex» των Ρέππα-Παπαθανασίου).
