Υπάρχει μια φράση που πλανάται εδώ και χρόνια πάνω από τη σύγχρονη ζωή σαν άγραφος κανόνας: να κάνεις το σωστό. Το σωστό για την ψυχική σου υγεία. Το σωστό για το σώμα σου. Το σωστό για την εξέλιξή σου. Να κοιμάσαι νωρίς, να τρως καθαρά, να γυμνάζεσαι συστηματικά, να μην απαντάς ποτέ σε πρώην, να «κάθεσαι» με τα συναισθήματά σου αντί να τα μουδιάζεις. Η ευεξία δεν είναι πια απλώς μια επιθυμία, είναι ηθική υποχρέωση. Και όποιος παρεκκλίνει, έστω και για λίγο, νιώθει ότι απέτυχε.
Κάπου εδώ εμφανίζεται στα social media ένα μικρό, σχεδόν παιχνιδιάρικο trend που λειτουργεί σαν ρωγμή σε αυτό το άκαμπτο αφήγημα. Το «you look happier when». Βίντεο ανθρώπων που χαμογελούν στην κάμερα, ενώ από πάνω περνά η φράση: «δείχνεις πιο χαρούμενη όταν…». Για κάποιους η συνέχεια είναι προβλέψιμη: «όταν κοιμάσαι νωρίς», «όταν κόβεις το screen time», «όταν πίνεις νερό και κάνεις journaling». Για άλλους, όμως, το trend παίρνει μια απροσδόκητη, σχεδόν απενοχοποιητική τροπή: «όταν περνάς ένα Σαββατοκύριακο με τον πρώην σου και δεν το λες σε κανέναν», «όταν ακυρώνεις το γυμναστήριο για να λιώσεις στο κρεβάτι», «όταν πίνεις λίγο παραπάνω αντί να επεξεργαστείς τα συναισθήματά σου».
Δεν πρόκειται απλώς για χιούμορ. Είναι μια μικρή πολιτισμική δήλωση. Μια παραδοχή ότι, ναι, κάποιες φορές η χαρά δεν έρχεται από την αυτοπειθαρχία αλλά από την παρεκτροπή. Και ότι αυτό δεν μας κάνει αποτυχημένους· μας κάνει ανθρώπους.
Η ψυχοθεραπεύτρια Pamela Roberts, από τον οργανισμό Priory, εξηγεί ότι η σύγχυση ξεκινά από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ίδια την ευτυχία. Όπως λέει, υπάρχουν δύο διαφορετικά είδη. Η λεγόμενη ηδονική ευτυχία (hedonic happiness) είναι εκείνη που προκύπτει από την απόλαυση και την ευχαρίστηση: ένα ωραίο φαγητό, μια αυθόρμητη έξοδος, ένα γέλιο χωρίς ενοχές. Είναι έντονη αλλά συνήθως βραχύβια. Από την άλλη, υπάρχει η ευδαιμονική ευτυχία (eudaimonic happiness), που σχετίζεται με το νόημα, τον σκοπό και τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Είναι αυτή που χτίζεται μέσα από προσπάθεια, στόχους, ακόμη και θυσίες.
Το πρόβλημα, σύμφωνα με την Roberts, δεν είναι ότι κυνηγάμε τη μία ή την άλλη. Είναι ότι προσπαθούμε να ζήσουμε αποκλειστικά μέσα στη δεύτερη, αντιμετωπίζοντας την πρώτη σχεδόν σαν ελάττωμα. Κι όμως, το να επιτρέπεις στον εαυτό σου περιστασιακά μια «ακατάστατη» επιλογή μπορεί να έχει και ψυχολογικά οφέλη. Μπορεί να λειτουργήσει ως μορφή ενσυνειδητότητας: είσαι παρών στη στιγμή, χωρίς να τη φιλτράρεις μέσα από το πρίσμα του «πρέπει».
