Christmas blues: Αν σας αγχώνουν οι γιορτές, δεν είστε οι μόνοι

Οι γιορτές σημαίνουν δώρα, στολισμούς, οικογενειακά τραπέζια, εξόδους, και πολλές φορές υπέρβαση του προϋπολογισμού. Αυτή η πίεση δεν είναι ασήμαντη: έρευνες δείχνουν ότι για πολλούς ο Δεκέμβρης είναι ο πιο οικονομικά απαιτητικός μήνας της χρονιάς. Η αγωνία για το «τέλειο» δώρο, η επιθυμία να μη στερήσουμε από τα αγαπημένα μας πρόσωπα, ακόμη κι αν αυτό μας φέρει οικονομική επιβάρυνση, μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικά έξοδα ή πίεση, που μεταφράζονται σε άγχος, ενοχές και αίσθημα ανεπάρκειας. Είναι ένα οικονομικό κόστος που συχνά συνοδεύεται από ψυχολογικό βάρος.

Οι γιορτές, με την εμπορευματοποιημένη τους διάσταση, τις εικόνες ιδανικών οικογενειών, χαρούμενων παιδιών και γεμάτων τραπεζιών, έχουν γίνει ένα κοινωνικό πρότυπο, ένα ιδεατό σενάριο που πολλοί αισθάνονται πως πρέπει υποχρεωτικά να υπηρετήσουν. Η πίεση αυτή αυξάνει τις προσδοκίες και μετατρέπει την προετοιμασία και τους εορτασμούς σε αγώνα. Και το κόστος δεν είναι μόνο χρηματικό. Η προετοιμασία του σπιτιού, το μαγείρεμα, η οργάνωση, όλα προστίθενται ως υποχρεώσεις σε έναν ήδη γεμάτο μήνα.

Ψυχική υγεία & εορταστικό άγχος: τι δείχνουν οι μελέτες

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που βιώνουν τις γιορτές ως περίοδο πίεσης, μοναξιάς, συναισθηματικής φόρτισης. Σύμφωνα με έρευνα του 2023, το 89% των Αμερικανών δήλωσε ότι αισθάνεται άγχος κατά τη διάρκεια της εορταστικής περιόδου, ενώ το 41% ανέφερε ότι οι δυσκολίες εντείνονται σε σχέση με άλλες περιόδους του χρόνου.

Άλλη έρευνα δείχνει πως περίπου το 30% των ενηλίκων δηλώνουν ότι τα Χριστούγεννα επιδεινώνουν την ψυχική τους υγεία, με αυξημένο άγχος, αίσθημα απομόνωσης ή κατάθλιψης. Οι αιτίες είναι πολλές και αλληλένδετες: οικονομική πίεση, οικογενειακές προσδοκίες, κοινωνική σύγκριση, ανάγκη να «τα έχεις όλα» υπό έλεγχο, αλλά και η πίεση να εμφανιστείς «χαρούμενος», ακόμη κι όταν δεν είσαι.

Το συναίσθημα των «holiday blues», όπως ονομάζεται, δεν είναι σπάνιο. Κατάθλιψη, άγχος, απογοήτευση, αίσθημα κενού ή ανεπάρκειας, όλες αυτές οι αντιδράσεις μπορεί να ενεργοποιηθούν στη διάρκεια των γιορτών. Επιπλέον, είναι η εποχή που εντείνονται οι κοινωνικές συγκρίσεις: τα social media γεμίζουν με φωτεινές πόζες, χαρούμενα πρόσωπα και τέλεια τραπέζια, με αποτέλεσμα κάποιοι να νιώθουν ότι δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες ή πως κάτι λείπει από τη δική τους πραγματικότητα.

Η μοναξιά των ρεβεγιόν

Το άγχος των γιορτών είναι και μια μορφή μοναξιάς. Όχι απαραίτητα επειδή είμαστε μόνοι, αλλά επειδή η εποχή μάς ζητά να μη δείχνουμε τίποτα από τις ρωγμές μας. Λες και το ανθρώπινο δεν χωρά σε φωτάκια και δέντρα. Ξέρουμε, φυσικά, ότι η αλήθεια είναι πιο σύνθετη: υπάρχουν άνθρωποι που επιστρέφουν σε σπίτια γεμάτα θόρυβο αλλά με άδεια δωμάτια· άλλοι που μετρούν την απόσταση από αγαπημένα πρόσωπα που λείπουν· κι άλλοι που προσπαθούν να εξημερώσουν το συναίσθημα πως μια χρονιά ακόμη πέρασε χωρίς να καταλάβουν αν κέρδισαν ή αν έχασαν.

Σε κάθε ελληνικό σπίτι, η εποχή λειτουργεί σαν μικροσκόπιο. Οι εντάσεις γίνονται πιο έντονες, οι αποστάσεις πιο εμφανείς, οι προσδοκίες πιο αυστηρές. Υπάρχει μια αμήχανη σιωπή στα οικογενειακά τραπέζια, αυτή που εμφανίζεται όταν κάποιος ανοίγει ένα θέμα «που δεν είναι για τώρα». Υπάρχει και το κλασικό βλέμμα της θείας που αναζητά απαντήσεις για όσα δεν είναι δική της δουλειά: σχέσεις, παιδιά, δουλειές, χρέη, όλα παρατεταγμένα με την ίδια εμμονή που κρεμούσαμε τα στολίδια ένα-ένα, προσπαθώντας να βάλουμε τάξη στο χάος.

Κι όμως, μέσα σε αυτόν τον αθέατο κυκεώνα, υπάρχει μια λεπτή, σχεδόν αδιόρατη παρηγοριά: η αναγνώριση ότι το άγχος δεν είναι προσωπικό ελάττωμα, αλλά πολιτισμικό βάρος. Η εποχή των γιορτών δεν είναι μόνο φωτάκια και ζεστά σπίτια· είναι η στιγμή που το άτομο συναντά τη μνήμη, το χρέος, τη χαραμάδα του χρόνου που ανοίγεται απρόσκλητα και μας αναγκάζει να κοιτάξουμε μέσα.

Κι έτσι, κάθε χρόνο, λίγο πριν κορυφωθεί αυτός ο εσωτερικός θόρυβος, έρχεται μια στιγμή ηρεμίας. Μπορεί να είναι όταν περπατάμε μόνοι στους άδειους δρόμους της πόλης, όταν το κρύο κάνει τα χέρια μας να πονάνε ή όταν μια λεπτή μυρωδιά ξύλου και τζακιού μπαίνει από κάποιο παράθυρο. Είναι αυτές οι στιγμές που υπενθυμίζουν ότι η εποχή δεν χρειάζεται να είναι υπερπαραγωγή για να την αντέξουμε. Μπορεί να είναι απλή. Μπορεί να είναι και ήσυχη. Μπορεί να μην είναι τίποτα άλλο παρά μια ανάσα μεταξύ του πριν και του μετά.

Ίσως, τελικά, το άγχος των γιορτών να μην είναι ένας εχθρός, αλλά ένας δείκτης. Ένας τρόπος να μετράμε όχι πόσο καλά σταθήκαμε στη διάρκεια της χρονιάς, αλλά πόσο έτοιμοι είμαστε να αφήσουμε κάτι πίσω μας. Να αποδεχτούμε ότι η ζωή δεν έρχεται τυλιγμένη με κορδέλες κι ότι οι σχέσεις, οι απώλειες, οι φθορές και οι μικρές μας νίκες συνυπάρχουν στο ίδιο τραπέζι.

Και κάπως έτσι, με έναν παράξενο τρόπο, το άγχος των γιορτών γίνεται κι αυτό μέρος της παράδοσης. Γιατί αν υπάρχει κάτι σταθερό σε αυτή τη χώρα -πέρα από το δέντρο που αργούμε να ξεστολίσουμε μέχρι τον Φεβρουάριο- είναι πως κάθε Δεκέμβρη μαθαίνουμε από την αρχή πώς να είμαστε άνθρωποι: εύθραυστοι, ατελείς, αλλά πάντα, έστω και με έναν αναστεναγμό, έτοιμοι για το επόμενο βήμα.

Όμως, πώς μπορούμε να περιορίσουμε το γνώριμο αυτό στρες και πώς θα θέσουμε τα όριά μας, χωρίς να νιώσουμε villains που κλέβουν τη χριστουγεννιάτικη χαρά; Στο τελευταίο επεισόδιο του podcast «Έχεις δύο λεπτά;», η Ειρήνη Ζουρνατζή και η Έλενα Πάκου μιλούν για την πίεση και το άγχος των γιορτών. Από το άγχος του Instagrammable τραπεζιού μέχρι την ανάγκη για πραγματική ξεκούραση, συζητούν πως φέτος έχουν επιλέξει να ζήσουν τις γιορτές αλλιώς. Καλή ακρόαση!