Τα κουδούνια έχουν ήδη χτυπήσει. Οι μαθητές έχουν επιστρέψει στα θρανία τους και οι σχολικές αυλές έχουν ξαναγεμίσει με τις γνώριμες φωνές της έναρξης. Ωστόσο, οι πρώτες ημέρες της σχολικής χρονιάς δεν είναι ποτέ απλές. Οι ειδικοί εξηγούν ότι αυτή η περίοδος μοιάζει με «δεύτερη Πρωτοχρονιά». Το παιδί καλείται να ξαναβρεί ρυθμούς μετά από σχεδόν τρεις μήνες καλοκαιρινής ανεμελιάς, να συντονιστεί με νέα προγράμματα μαθημάτων, και συχνά να γνωρίσει καινούριους δασκάλους ή συμμαθητές. Έρευνα της Αμερικανικής Ψυχολογικής Ένωσης (APA) δείχνει ότι η προσαρμογή των παιδιών στο σχολείο ολοκληρώνεται, κατά μέσο όρο, σε τρεις με τέσσερις εβδομάδες, ανάλογα με την ηλικία και το οικογενειακό περιβάλλον.
Γενικά, η επιστροφή στο σχολείο συχνά συνοδεύεται από αυξημένο άγχος και δυσκολία προσαρμογής. Οδηγοί ψυχικής υγείας υπογραμμίζουν ότι η έγκαιρη στήριξη και η σταδιακή επανένταξη στη ρουτίνα μειώνουν σημαντικά τα συμπτώματα. Η ιδέα ότι «το παιδί θα το ξεπεράσει μόνο του» δεν είναι αξιόπιστη προσέγγιση· απαιτείται ενεργή υποστήριξη και επικοινωνία από την αρχή.
Όχι υπερφόρτωση
Ο Σεπτέμβριος είναι μήνας προσαρμογής, όχι υπερφόρτωσης. Η πίεση για αριστεία από τις πρώτες μέρες μπορεί να οδηγήσει σε άρνηση και αποστροφή. Οι γονείς χρειάζεται να ενθαρρύνουν την προσπάθεια, όχι το αποτέλεσμα. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από ελεύθερο χρόνο, παιχνίδι και δραστηριότητες που τους προσφέρουν χαρά και κοινωνικοποίηση.
Για τους γονείς, η πρόκληση είναι διπλή: να σταθούν δίπλα στο παιδί τους με τρόπο που να το στηρίζει, χωρίς όμως να το φορτώνουν με επιπλέον άγχος. Tα παιδιά δεν χρειάζονται πίεση να αποδώσουν από την πρώτη μέρα· χρειάζονται ασφάλεια και αίσθηση σταθερότητας. Το μήνυμα που πρέπει να περάσει είναι: "Έχεις χρόνο να βρεις τα πατήματά σου".
Αϋπνίες: Από μικροί στα βάσανα
Η ρουτίνα παίζει καθοριστικό ρόλο. Μελέτη του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ (2019) έδειξε ότι τα παιδιά που ακολουθούν σταθερό πρόγραμμα ύπνου και πρωινού γεύματος παρουσιάζουν 25% καλύτερη συγκέντρωση στην τάξη τις πρώτες εβδομάδες του σχολείου. Ωστόσο, η εφαρμογή αυτής της ρουτίνας δεν πρέπει να γίνεται με στρατιωτική αυστηρότητα. Η ισορροπία ανάμεσα σε υποχρεώσεις και ξεκούραση είναι το κλειδί. Η υπερφόρτωση με εξωσχολικές δραστηριότητες από τον Σεπτέμβριο έχει συσχετιστεί με αυξημένα επίπεδα στρες.
Ο ύπνος αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα για την ακαδημαϊκή απόδοση και την ψυχική υγεία των παιδιών. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε μαθητές λυκείου στην Αθήνα έδειξε ότι ο μέσος χρόνος ύπνου είναι περίπου 7,5 ώρες, με την ώρα κατάκλισης γύρω στο 00:20 και την ώρα αφύπνισης περίπου στις 07:15. Η έλλειψη επαρκούς ύπνου συνδέεται με μειωμένη συγκέντρωση και αυξημένο άγχος. Αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη για σταθερό πρόγραμμα ύπνου και περιορισμό της χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών πριν τον ύπνο.
Φροντιστήρι, ιδιαίτερα, σχολικά είδη - Το οικονομικό στρες των γονιών
Η οικονομική επιβάρυνση των οικογενειών για την εκπαίδευση των παιδιών είναι σημαντική στην Ελλάδα. Μελέτη που εξετάζει την «σκιαγραφική εκπαίδευση» (shadow education) στην Ελλάδα, δηλαδή τη συμμετοχή των μαθητών σε φροντιστήρια και ιδιωτικά μαθήματα, δείχνει ότι οι οικογένειες δαπανούν σημαντικά ποσά για την υποστήριξη της εκπαίδευσης των παιδιών τους, σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή η επιβάρυνση μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία των γονέων και να δημιουργήσει ανισότητες στην πρόσβαση σε εκπαιδευτικές ευκαιρίες.
Όσον αφορά την αγορά σχολικών ειδών, μια άλλη δαπανηρή διαδικασία για κάθε νοικοκυριό, οι ειδικοί προτείνουν οι γονείς να εμπλέκουν τα παιδιά στις αγορές, δίνοντάς τους μικρές επιλογές (π.χ. να διαλέξουν το τετράδιο ή το σακίδιο). Αυτό όχι μόνο καλλιεργεί την αίσθηση ευθύνης, αλλά βοηθά και στη δημιουργία θετικής προσμονής για τη σχολική χρονιά.
Συναντήσεις με εκπαιδευτικούς: Χρειάζονται από την πρώτη εβδομάδα;
Kαθοριστικός είναι και ο ρόλος της επικοινωνίας με τους εκπαιδευτικούς. Οι πρώτες συναντήσεις δεν είναι απλώς τυπικές· είναι ευκαιρίες για να χτιστεί ένα κλίμα συνεργασίας. Οι γονείς οφείλουν να ενημερώσουν για τυχόν ιδιαίτερες ανάγκες του παιδιού, αλλά και να δείξουν εμπιστοσύνη στο σχολείο. Η υπερπροστασία ή η συνεχής αμφισβήτηση των εκπαιδευτικών συχνά δημιουργεί περισσότερα προβλήματα παρά τα λύνει. Όταν το παιδί βλέπει ότι οι δύο πλευρές συνεργάζονται και υπάρχει εμπιστοσύνη, νιώθει μεγαλύτερη ασφάλεια.
Και κάτι τελευταίο αλλά σημαντικό. Η επιστροφή στα θρανία δεν είναι μόνο ακαδημαϊκή πρόκληση. Είναι ευκαιρία για το παιδί να καλλιεργήσει αυτονομία: να φροντίζει τα προσωπικά του αντικείμενα, να οργανώνει τον χρόνο του, να εκφράζει τις ανησυχίες του. Η στήριξη των γονιών πρέπει να στοχεύει στη σταδιακή αυτονόμηση, όχι στον πλήρη έλεγχο.
Για την επιστροφή στα σχολεία και τις προκλήσεις τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς μίλησαν, στο νέο επεισόδιο του podcast «Έχεις δύο λεπτά;» η Ειρήνη Ζουρνατζή και η Έλενα Πάκου. Οι δύο μαμάδες μιλούν με ειλικρίνεια και χιούμορ για τα ευτράπελα, τις δυσκολίες αλλά και την ανυπομονησία που κρύβεται πίσω από το πρώτο κουδούνι της νέας σχολικής χρονιάς. Καλή ακρόαση!
