Το να φτάσει κανείς στα 117 χρόνια και 168 ημέρες δεν είναι απλώς σπάνιο· είναι σχεδόν αδιανόητο. Η Μαρία Μπράνιας Μορέρα, γνωστή στους επιστήμονες που μελέτησαν την περίπτωσή της ως M116, έζησε περισσότερο από κάθε άλλον άνθρωπο που έχει ποτέ επαληθευθεί. Γεννημένη το 1907 στο Σαν Φρανσίσκο, με ισπανικές ρίζες, μετακόμισε στα 8 στην Ισπανία και έζησε εκεί μέχρι τον θάνατό της το 2024.
Η ιστορία της δεν είναι μόνο μια συγκινητική αφήγηση μακροζωίας αλλά και ένα σπάνιο παράθυρο για την επιστήμη να κατανοήσει πώς ακριβώς λειτουργεί η ανθρώπινη γήρανση. Τα αποτελέσματα μιας μεγάλης βιολογικής μελέτης δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στο περιοδικό Cell Reports Medicine, αποκαλύπτοντας εντυπωσιακά μυστικά.
Το μυστικό της: τρεις μερίδες γιαούρτι κάθε μέρα
Η πιο χαρακτηριστική συνήθεια της M116 ήταν απλή, σχεδόν αθώα: για πάνω από δύο δεκαετίες έτρωγε τρεις μερίδες γιαούρτι την ημέρα. Αυτό σημαίνει πάνω από 1.000 κεσεδάκια γιαούρτι τον χρόνο. Αυτό το ταπεινό τρόφιμο φαίνεται να έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση ενός νεανικού μικροβιώματος του εντέρου.
Το γιαούρτι που κατανάλωνε, περιείχε ζωντανά βακτήρια όπως Streptococcus thermophilus και Lactobacillus bulgaricus, τα οποία ευνοούν την ανάπτυξη του Bifidobacterium. Το τελευταίο συνδέεται με χαμηλή φλεγμονή, καλύτερη ανοσολογική άμυνα και βελτιωμένη υγεία, χαρακτηριστικά που πράγματι εμφανίζονταν στο προφίλ της.
Όμως αυτό είναι η μισή αλήθεια - Τι αποκάλυψε η έρευνα;
Για να κατανοήσουν τι έκανε την M116 ξεχωριστή, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν την προσέγγιση της «πολυ-ομικής» (multiomics) ανάλυσης, ένα ολοκληρωμένο «σκανάρισμα» του οργανισμού με τη βοήθεια προηγμένων εργαλείων. Εξέτασαν το DNA, τις πρωτεΐνες, τον μεταβολισμό, το μικροβίωμα του εντέρου και την επιγενετική της (τους μηχανισμούς που ρυθμίζουν την έκφραση των γονιδίων). Δείγματα συλλέχθηκαν από αίμα, σάλιο, ούρα και κόπρανα και συγκρίθηκαν με δεδομένα τόσο από νεότερα άτομα όσο και από άλλους υπεραιωνόβιους.
Η έρευνα εστίασε σε κρίσιμους δείκτες: τα τελομερή (προστατευτικά τμήματα στο άκρο των χρωμοσωμάτων), το ανοσοποιητικό σύστημα, τη λειτουργία των μιτοχονδρίων και τη βακτηριακή χλωρίδα του εντέρου. Τα βασικότερα ευρύματα της έρευνας ήταν τα εξής:
Μικροβίωμα εντέρου
Ένα από τα εντυπωσιακότερα στοιχεία ήταν ότι το μικροβίωμα της M116 έμοιαζε με εκείνο πολύ νεότερων ατόμων. Παρουσίαζε υψηλά επίπεδα Bifidobacterium, βακτηρίου που σχετίζεται με μειωμένη φλεγμονή και βελτιωμένη υγεία. Η διατροφή της φαίνεται ότι έπαιξε ρόλο. Όπως αναφέρθηκε, για δύο δεκαετίες κατανάλωνε τρεις μερίδες γιαουρτιού καθημερινά.
Τελομερή
Παρά την ηλικία της, τα τελομερή της ήταν εξαιρετικά κοντά. Συνήθως αυτό συνδέεται με ασθένειες, όμως στην περίπτωσή της λειτούργησαν περισσότερο ως «βιολογικό ρολόι» και όχι ως προάγγελος παθολογιών. Δηλαδή, από τα τελομερή της φαινόταν ότι είναι ηλικιωμένη αλλά δεν έδειχναν κάποια ασθένεια.
Γενετικές παραλλαγές
Στο DNA της εντοπίστηκαν σπάνιες γενετικές παραλλαγές που σχετίζονται με μακροβιότητα. Μεταλλάξεις σε γονίδια όπως τα DSCAML1 και MAP4K3 ενίσχυαν το ανοσοποιητικό, ενώ τα LRP1 και LRP2 συνδέονται με καρδιαγγειακή προστασία. Παραλλαγές σε γονίδια όπως τα NSUN5 και TTBK1 ίσως συνέβαλαν στη διατήρηση των γνωστικών λειτουργιών της. Παράλληλα, δεν έφερε ορισμένες «επιβαρυντικές» παραλλαγές που συνήθως σχετίζονται με μικρότερο προσδόκιμο ζωής.
Ανοσοποιητικό σύστημα
Η άμυνά της ξεχώριζε: είχε υψηλό αριθμό κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων (που πολεμούν λοιμώξεις και καρκινικά κύτταρα) και χαμηλά επίπεδα χρόνιας φλεγμονής, σημαντικού δείκτη υγιούς γήρανσης.
Μεταβολισμός λιπιδίων
Ο οργανισμός της επεξεργαζόταν τα λίπη εξαιρετικά αποτελεσματικά. Είχε αυξημένη «καλή» χοληστερόλη (HDL) και χαμηλά τριγλυκερίδια και VLDL, στοιχεία που συνδέονται με μειωμένο κίνδυνο καρδιοπάθειας και άνοιας.
Βιολογική ηλικία
Με τη χρήση «επιγενετικών ρολογιών», διαπιστώθηκε ότι η βιολογική της ηλικία ήταν 23 χρόνια νεότερη από τη χρονολογική.
Παρά την πληρότητα της ανάλυσης, υπήρχαν περιορισμοί. Για παράδειγμα, το μήκος των τελομερών μετρήθηκε σε μικτό δείγμα ανοσοκυττάρων, γεγονός που δεν αποδίδει πλήρως την εικόνα. Επίσης, δεν μελετήθηκαν σε βάθος κρίσιμες διεργασίες όπως η κυτταρική γήρανση ή η αυτοφαγία, ενώ δεν αξιολογήθηκαν με ακρίβεια οι παράγοντες τρόπου ζωής, όπως η άσκηση ή άλλες διατροφικές συνήθειες, παράγοντες που επηρεάζουν το προσδόκιμο ζωής.
Μαθήματα για την καθημερινότητα
Η περίπτωση της M116 δείχνει ότι η μακροβιότητα δεν εξαρτάται από έναν «μαγικό» παράγοντα αλλά από την αλληλεπίδραση γονιδίων, βιολογίας και τρόπου ζωής. Παράδειγμα αποτελεί η καθημερινή κατανάλωση γιαουρτιού, που ενίσχυσε το μικροβίωμα του εντέρου της. Εξίσου σημαντικά ήταν τα χαμηλά επίπεδα φλεγμονής και οι κοινωνικές της συνήθειες: περπάτημα, επαφή με φίλους και συγγενείς, αλλά και δραστηριότητες όπως η μουσική.
Η M116 απέδειξε πως η μακροβιότητα είναι αποτέλεσμα ισορροπίας: ενός ισχυρού ανοσοποιητικού, αποδοτικού μεταβολισμού, νεανικού μικροβιώματος και υγιούς βιολογικής ηλικίας. Αν και δεν μπορούμε να εξασφαλίσουμε 117 χρόνια ζωής, μπορούμε να επενδύσουμε σε σταθερές, καθημερινές επιλογές που αυξάνουν όχι μόνο το προσδόκιμο αλλά και την ποιότητα ζωής.
