Νόσος του Crohn: Ο κλινικός διαιτολόγος- διατροφολόγος Θαλής Παναγιώτου μάς εξηγεί όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την αντιμετώπισή της

Λίγο καιρό πριν η Kate Middleton ανακοινώσει δημοσίως με το -γνωστό πλέον- βιντεοσκοπημένο μήνυμα το σοκαριστικό, στενόχωρο νέο ότι πάσχει από καρκίνο, η παρατεταμένη σιωπή από το παλάτι γύρω από την κατάσταση της υγείας της επέτρεψε σε πολλά σενάρια να οργιάσουν. Ένα από τα επικρατέστερα, που υποστηρίχθηκε κυρίως από ισπανικά περιοδικά, ήταν ότι η πριγκίπισσα έπασχε από τη νόσο του Crohn. Αυτή η εικασία μάλιστα ενισχύθηκε αγγίζοντας την αίσθηση της βεβαιότητας όταν ο πρίγκιπας William προσέλαβε έναν πρώην διπλωμάτη που είναι μέλος της φιλανθρωπικής οργάνωσης “Crohn’s and Colitis UK”. Τότε αναζωπυρώθηκε η περιέργεια του κοινού και αυξήθηκε κατακόρυφα το ενδιαφέρον για μία νόσο για την οποία, ωστόσο, θα έπρεπε να γνωρίζουμε περισσότερα.

Τί είναι η νόσος του Crohn, ποιες οι επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής όσων πάσχουν από αυτή και, το σημαντικότερο, πώς αντιμετωπίζεται; Τις απαντήσεις αναζητήσαμε σε μια συνέντευξη με τον Θαλή Παναγιώτου, Κλινικό Διαιτολόγο – Διατροφολόγο, πτυχιούχο του Canterbury Christ Church της Αγγλίας, με μεταπτυχιακό τίτλο στην Αθλητική Διατροφή. Υπέρμαχος της υγιεινής διατροφής, ο κ. Παναγιώτου εφιστά την προσοχή στην διατροφική εκπαίδευση και στην μακροπρόθεσμη αλλαγή των διατροφικών συνηθειών ενός ατόμου, απορρίπτοντας στερητικά και τιμωρητικά μοντέλα διατροφής -κάτι που ταιριάζει απόλυτα στην φιλοσοφία της στήλης My Self του Grace.gr.

Δεν είναι όμως μόνο αυτός ο λόγος που απευθυνθήκαμε σ’ εκείνον: εκτός από επικεφαλής των δύο Διαιτολογικών Κέντρων του (στο Μαρούσι και τη Γλυφάδα) είναι ταυτόχρονα επιστημονικός υπεύθυνος της Πανεπιστημιακής Κλινικής του Ευγενίδειου Θεραπευτηρίου, επιβλέποντας βαριατρικά περιστατικά ενώ έχει σημαντική πείρα και με ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο του Crohn. Παράλληλα, έχει ιδρύσει τη NUTRIGEM, μία εταιρεία η οποία παρέχει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας και διατροφής σε μεγάλους οργανισμούς αναλαμβάνοντας well-Being προγράμματα με τρεις βασικούς πυλώνες επικοινωνίας: Διατροφή – Ψυχολογία – Άσκηση.

Κύριε Παναγιώτου, θα μπορούσατε να μας περιγράψετε με απλά λόγια τι είναι η νόσος του Crohn?

Η νόσος του Crohn είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος του γαστρεντερικού σωλήνα που προσβάλλει συχνότερα δύο τμήματα του λεπτού εντέρου, τον ειλεό του λεπτού εντέρου και το κόλον. Μπορεί όμως να επηρεάσει οποιοδήποτε μέρος τόσο του ανώτερου όσο και του κατώτερου πεπτικού συστήματος. Ανήκει στην ομάδα των ΙΦΝΕ, δηλαδή στα νοσήματα του εντέρου που προκαλούν χρόνια φλεγμονή του πεπτικού συστήματος. Τα αίτια της νόσου δεν είναι διασαφηνισμένα, με την επικρατέστερη θεωρία να συνδέει τόσο κληρονομικούς (γενετική προδιάθεση) , όσο και περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Ποια είναι τα συμπτώματα που θα πρέπει να μας υποψιάσουν για την ύπαρξή της, να μας ανησυχήσουν;

Η αρχική κλινική εκδήλωση της συχνά είναι ήπια και η νόσος υπάρχει ύπουλα για ένα μακρύ χρονικό διάστημα πριν την διάγνωση της. Άλλοτε, η νόσος εισβάλλει με οξύ τρόπο με πόνο και ψηλαφητή μάζα στη δεξιά χαμηλή περιοχή της κοιλιάς και εκλαμβάνεται συχνά ως οξεία σκωληκοειδίτιδα. Η κλινική εικόνα της νόσου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εντόπιση της φλεγμονής, ωστόσο κεντρικά συμπτώματα της νόσου είναι η διάρροια, ο κοιλιακός πόνος, η ακούσια απώλεια βάρους, ενώ λιγότερα συχνά παρατηρείται αιμορραγία από τον ορθό (αιμορραγικές κενώσεις), αρθρίτιδα και χαμηλός πυρετός. Παράλληλα, υπάρχουν και συμπτώματα που προκαλούνται λόγω της δυσλειτουργίας του πεπτικού συστήματος και επομένως της απορρόφησης θρεπτικών συστατικών, όπως είναι η αναιμία, η οστεοπόρωση κτλ.

Ποιες είναι οι συνέπειες της στον οργανισμό και την ποιότητα ζωής του ασθενή;

Πρόκειται για ένα νόσημα το οποίο επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ατόμου που πάσχει από αυτό. Μεταξύ άλλων, η διαταραγμένη λειτουργία του εντέρου έχει ως αποτέλεσμα την δυσαπορρόφηση σημαντικών θρεπτικών συστατικών (βιταμίνες, μέταλλα, αμινοξέα, ω-3 λιπαρά οξέα). Αυτές οι ελλείψεις επηρεάζουν την γενική κατάσταση υγείας του ατόμου, δημιουργώντας κατά συνέπεια και την εκάστοτε συμπτωματολογία όπως π.χ. οιδήματα, αναιμία, διαταραχές του αιμοποιητικού συστήματος, έλλειψη βιταμίνης D κτλ. , τα οποία όπως αντιλαμβάνεται κανείς επηρεάζουν άμεσα και έμμεσα την ποιότητα ζωής του ατόμου.

Η δυσαπορρόφηση και κατ’ επέκταση η έλλειψη των θρεπτικών αυτών συστατικών, συνοδεύεται κατά κύριο λόγο από την απώλεια σωματικού βάρους και την κακή κατάσταση θρέψης του ατόμου. Η υποθρεψία των ασθενών επιτείνεται σημαντικά από την αποφυγή σίτισης τους λόγω του φόβου του κοιλιακού πόνου που ακολουθεί τα γεύματα. Ταυτόχρονα με τις συνέπειες της ίδιας της νόσου στον οργανισμό και στην ποιότητα ζωής του ατόμου, αντίστοιχα συμπτώματα προκαλούν και οι φαρμακευτικές και ιατρικές παρεμβάσεις.

Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η διατροφή στη διαχείριση της νόσου;

Όπως σε κάθε περίπτωση, αλλά ιδιαίτερα υπό συνθήκες νοσημάτων, είναι ιδιαίτερης σημασίας η διατροφή του ατόμου, τόσο για την ποιότητα ζωής όσο και για την εξέλιξη και διαχείριση της νόσου. Οι διατροφικές συνήθειες επηρεάζουν την μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου, τις ορμονικές λειτουργίες του οργανισμού, την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, την επαρκή κάλυψη και ισορροπία των μακρο και μικρο – θρεπτικών συστατικών που βρίσκονται σε έλλειψη, καθώς και -στην συγκεκριμένη περίπτωση- την έκβαση και την ομαλή δράση της φαρμακευτικής αγωγής του ατόμου. Όσον αφορά το τελευταίο, ένα παράδειγμα είναι η μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών που συνηθίζεται σε άτομα με νόσο Crohn. Η μεγάλη αυτή πρόσληψη κορτικοστεροειδών μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην ανάπτυξη παιδιών και ενηλίκων, μυϊκό καταβολισμό, σακχαρώδη διαβήτη, νεφρικά και ηπατικά προβλήματα, κατακράτηση υγρών, υπέρταση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, λοιπόν, επιβάλλονται κάποιες διατροφικές προσαρμογές, όπως ο περιορισμός στην πρόσληψη νατρίου, στους απλούς υδατάνθρακες, στο κορεσμένο λίπος και μία αύξηση στην πρωτεϊνική πρόσληψη. Αντίστοιχα, η διατροφή συνδέεται άμεσα με άλλα φάρμακα που χορηγούνται στην νόσο.

Υπάρχουν τροφές που βοηθούν να διατηρείται σε ύφεση η νόσος; Ποια τρόφιμα ενδείκνυνται;

Κατά τις περιόδους ύφεσης, οι ασθενείς πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν όσο το δυνατόν μια φυσιολογική, ελεύθερη διατροφή. Φυσικά, με τον όρο ελεύθερη διατροφή εννοούμε μια ισορροπημένη διατροφή, με περιορισμό στα επεξεργασμένα τρόφιμα, στη ζάχαρη και στο αλκοόλ, καθώς πρόκειται για συστατικά που μόνο να επιδεινώσουν είναι πιθανόν τα συμπτώματα και την πορεία της νόσου.

Σε περιπτώσεις μεγάλης απώλειας βάρους, οι ασθενείς πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν τρόφιμα αυξημένης ενεργειακής πυκνότητας ή και συμπληρώματα διατροφής, πλούσια σε θερμίδες και πρωτεΐνης. Υπάρχει μια τάση οι ασθενείς με ΙΦΝΕ να αποφεύγουν τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ωστόσο δεν είναι απαραίτητο ότι προκαλούν δυσάρεστα συμπτώματα σε όλους τους ασθενείς. Επομένως, δεν είναι κάτι που συστήνεται για όλους. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη διόρθωση τυχόν διατροφικών ανεπαρκειών και στην αποφυγή διαιτητικών περιορισμών και απαγορεύσεων.

Δεδομένης της ποικιλομορφίας στα κλινικά σημεία και συμπτώματα της νόσου Crohn δεν υφίστανται συγκεκριμένα τρόφιμα που βοηθούν ή απαγορεύονται στις συγκεκριμένες συνθήκες. Κάθε περίπτωση ατόμου πρέπει να διαχειρίζεται εξατομικευμένα. Ένα παράδειγμα: Υπάρχουν περιπτώσεις ατόμων που ταλαιπωρούνται από επανειλημμένα επεισόδια διάρροιας. Στην συγκεκριμένη περίπτωση ο ειδικός διαιτολόγος – διατροφολόγος πρέπει να κατευθύνει τον ασθενή σε μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, χωρίς όμως αυτό να πρέπει να ακολουθηθεί και από ένα άτομο που η συμπτωματολογία του δε περιέχει την διάρροια.

Ποια είναι τα τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγει όποιος έχει διαγνωστεί με τη νόσο του Crohn;

Στην περίπτωση της έξαρσης της νόσου Crohn η επιλογή της κατάλληλης διαιτητικής θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως τους στόχους της γενικότερης θεραπείας, το σημείο προσβολής της νόσου, την κατάσταση του ασθενούς αλλά και τον τρόπο που τελικά χορηγείται η τροφή. Η πλειονότητα λαμβάνει κάποια μορφής θρεπτική υποστήριξη, ύστερα από ειδική εκτίμηση.

Τι θα συμβουλεύατε, έχοντας πολύτιμη πείρα, κάποιον που αντιμετωπίζει αυτή τη νόσο; Ποιο μήνυμα θα θέλατε να του μεταφέρετε;

Κανείς δεν μπορεί να υποτιμήσει την ταλαιπωρία και την αγανάκτηση των ατόμων που βιώνουν την νόσο Crohn. Ανεξαρτήτως του πόνου και των σωματικών συμπτωμάτων που συνοδεύουν τους ασθενείς αυτούς, η φράση πως το πεπτικό σύστημα είναι ο δεύτερος «εγκέφαλος» είναι αντιπροσωπευτική για να περιγράψει και την ψυχολογική κούραση που βιώνουν αυτά τα άτομα. Ωστόσο, οφείλουμε να τα ενθαρρύνουμε, καθώς με σωστή διαχείριση και εξατομίκευση είναι ένα νόσημα το οποίο είναι εφικτό να διατηρείται σε ύφεση , χωρίς μεγάλους περιορισμούς και αλλαγές στην καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των ατόμων. Συμβουλευτείτε έναν ειδικό κλινικό διαιτολόγο – διατροφολόγο, ο οποίος σε συνεργασία με τον γιατρό που σας παρακολουθεί, θα σας ανακουφίσουν από τυχόν απορίες ή προβληματισμούς και δυσκολίες της καθημερινότητας σας και θα σας καθοδηγήσουν για την βέλτιστη ποιότητα ζωής.

*Πηγή φωτογραφιών: istockphoto.com