Γιατί οι άνδρες φέρονται σαν ερωτευμένοι πριν κάνουν ghosting

Μέχρι πρότινος, μπορούσε κανείς να καταλάβει πότε επίκειται το λεγόμενο ghosting, όταν δηλαδή ένα πρόσωπο σταματά απότομα κάθε επικοινωνία χωρίς εξήγηση. Τα μηνύματα γίνονταν αραιότερα και πιο αδιάφορα, η συζήτηση έπαιρνε έναν μονότονο τόνο, τα likes σε stories εξαφανίζονταν σταδιακά, όσο για ραντεβού στην πραγματική ζωή ούτε λόγος! Όμως, αυτή η διαίσθηση που έχουμε αναπτύξει μέσα στην ψηφιακή εποχή του φλερτ, φαίνεται να έχει χάσει τη δύναμή της.

Γιατί πλέον, δεν είναι σπάνιο κάποιος να σας εξιδανικεύσει και να σας «πλημμυρίσει» με αγάπη, λίγο πριν εξαφανιστεί από προσώπου γης.

Η νέα τακτική λέγεται lovebombing πριν το ghosting. Πρόκειται για εκείνη τη φαινομενικά ονειρική φάση γνωριμίας όπου το άλλο άτομο υπόσχεται τον ουρανό με τ’ άστρα, μιλά για ταξίδια στο εξωτερικό και γνωριμία με την οικογένειά του, σχεδιάζει κοινό μέλλον, σε γνωρίζει στην παρέα του και σου στέλνει φωτογραφίες με ζωάκια που αγκαλιάζονται, σχολιάζοντας «εμείς». Ο χρόνος μετράει αντίστροφα, αφού λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα, ο άνθρωπος αυτός έχει γίνει μπουχός.

Με νέες λέξεις να γίνονται viral στα social media, συχνά χάνεται το νόημα και πλέον τις χρησιμοποιούμε αβέρτα και ίσως κάπως άδικα για να καταδικάσουμε οποιαδήποτε συμπεριφορά δε μας αρέσει. Όχι, το να βγείτε πρώτο ραντεβού με έναν άγνωστο και μετά να μην ξανακούσετε από αυτόν, δεν είναι ghosting. Συνέβαινε πάντα, όσο κι αν θα ήταν προτιμότερο για πολλούς, να πάρουν μια ξεκάθαρη απάντηση. Ωστόσο, το τίμημα είναι μικρό.

Το πραγματικό ghosting συμβαίνει όταν υπάρχει συχνή επαφή και έστω η προοπτική μιας σχέσης και το άτομο εξαφανίζεται φαινομενικά χωρίς λόγο κι απότομα. Tο ghosting, φυσικά, μπορεί να συμβεί κι εντός της σχέσης ή και του γάμου. Μη ξεχνάμε, εξάλλου, ότι το πατροπαράδοτο ghosting είναι αυτό που ο πατέρας πετάγεται να πάρει γάλα και τον βρίσκουν μετά από 30 χρόνια στη Βραζιλία με καινούργια οικογένεια.

«Τον αγαπάω ρε Βαρβάρα»

Φίλη μου εξιστορούσε πρόσφατα ότι έβγαινε με τύπο, ο οποίος αρχικά ήταν πολύ ενθουσιώδης και κάθε τόσο τόνιζε πόσο τυχερός ήταν που τη γνώρισε και πόσο ταίριαζαν. Της είχε γνωρίσει τους φίλους του, τους συναδέλφους του και κάποια μέλη της οικογένειάς του. Όλα έβαιναν καλώς, όταν εκείνος άρχισε να απαντάει όλο και πιο σποραδικά κι αδιάφορα στα μηνύματα της. Από κοντά ήταν το ίδιο ψυχρός κι αδιάφορος. Η κοπέλα, μυριζόμενη το ghosting που θα ερχόταν, αποφάσισε να του αναφέρει πως δεν ένιωθε άνετα με τις αλλαγές στη συμπεριφορά του και πως αν υπήρχε κάποιο πρόβλημα θα προτιμούσε είτε να το συζητήσουν είτε να σταματήσουν εκεί την επικοινωνία τους.

Ο άνδρας τότε τη διαβεβαίωσε ότι δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα και πως θα ήθελε να συνεχίσουν να είναι μαζί. Της είπε επίσης πως ήταν ερωτευμένος, εκείνη ήταν το άλλο του μισό και πως μετά από αυτή τη συζήτηση ήταν πλέον βέβαιος για το μέλλον της σχέσης τους. Την επόμενη ημέρα, ο κύριος είχε εξαφανιστεί. Όταν μετά από βδομάδες η κοπέλα τον πίεσε για μια εξήγηση, εκείνος της απάντησε «Ναι, είπα ότι ήσουν το άλλο μου μισό για *εκείνη τη στιγμη*. Όχι για πάντα!».

Φαντάζομαι πως αντίστοιχες ιστορίες θα έχετε κι εσείς, είτε βιωματικές είτε φίλων και γνωστών σας. Αν αναρωτιέστε γιατί συμβαίνει αυτό, η σύγχρονη ψυχολογία ίσως έχει κάποιες απαντήσεις.

Η ανάγκη για σύνδεση, ακόμα κι όταν είναι ψεύτικη

Κάπου είχα διαβάσει ότι οι άντρες που σου φέρονται πολύ γλυκά πριν το ghosting, είναι σαν τους ανθρώπους που πάνε τον σκύλο τους μια μεγάλη βόλτα στην παραλία, λίγο πριν την ευθανασία. Έτσι, να τους προσφέρουν μια τελευταία γλυκιά ανάμνηση. Σύμφωνα με την ειδικό στις σχέσεις Emma Hathorn, το να «ανεβάζουμε» κάποιον στα ύψη με λόγια και υποσχέσεις μάς κάνει να αισθανόμαστε ισχυροί, επιθυμητοί κι αναγκαίοι. Η ανάγκη για συναισθηματική εγγύτητα είναι βαθιά ριζωμένη στον άνθρωπο, ακόμη κι αν εκδηλώνεται σε σχέσεις χωρίς διάρκεια.

Ο TikToker Jean-Luc Lukunku, που σατιρίζει αυτό το φαινόμενο, παραδέχεται πως έχει υπάρξει κι ο ίδιος ghoster. «Όλοι θέλουμε να βιώσουμε τον έρωτα έστω και σε ρόλο. Μερικές φορές λέμε ό,τι χρειάζεται για να πάρουμε αυτό που θέλουμε: σεξ, συντροφικότητα, ανακούφιση από τη μοναξιά».

Για κάποιους, αυτό είναι συνειδητό ψέμα. Για άλλους, πρόκειται για στιγμιαίο αυθορμητισμό. Όπως εξηγεί η Hathorn, κάποιος μπορεί πραγματικά να πιστεύει όσα λέει, απλώς είναι συναισθηματικά παρορμητικός και ασταθής.

Καλές προθέσεις, κακή ανατροφή

Γιατί λοιπόν το κάνουν; Γιατί επιλέγουν να αποσυρθούν αθόρυβα αντί να πουν την αλήθεια κατά πρόσωπο; Η απάντηση, όσο απογοητευτική κι αν είναι, έχει ρίζες περισσότερο συναισθηματικές παρά ηθικές.

Όπως εξηγεί η coach σεξουαλικών και συντροφικών σχέσεων Lucy Rowett, πολλοί από εμάς δεν μάθαμε ποτέ πώς να διαχειριζόμαστε την απόρριψη με υγιή τρόπο. Κι όταν δεν αντέχεις να δεχτείς την απόρριψη, είναι σχεδόν βέβαιο πως δυσκολεύεσαι και να την δώσεις. Η σκέψη ότι μπορεί να πληγώσεις τον άλλον, ότι θα είσαι ο «κακός της υπόθεσης», σε παραλύει.

Ιδίως για άντρες -αλλά όχι αποκλειστικά- το κοινωνικό φορτίο είναι ιδιαίτερο. Η Rowett επισημαίνει πως οι άντρες συνήθως δεν μεγαλώνουν με την ίδια συναισθηματική εκπαίδευση που λαμβάνουν οι γυναίκες. Δεν ενθαρρύνονται να μάθουν πώς να επικοινωνούν τις ανάγκες τους, πώς να εκφράζουν όρια, πώς να διαχειρίζονται την ευθύνη απέναντι σε ένα άλλο πρόσωπο. Το αποτέλεσμα είναι ένα χάσμα επικοινωνίας, το οποίο μετατρέπεται σε αποφυγή, συχνά ασυνείδητα.

Αντί, λοιπόν, να πουν καθαρά ότι θέλουν να φύγουν, πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να σαμποτάρουν την κατάσταση, ελπίζοντας πως το άλλο άτομο θα πάρει την πρωτοβουλία του χωρισμού. Είναι το παθητικό τέλος, που μοιάζει ασφαλέστερο από το ειλικρινές. Όχι επειδή είναι δειλοί, αλλά επειδή δεν έμαθαν ποτέ πώς να τελειώνουν κάτι με σεβασμό.

Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτή η συμπεριφορά προηγείται ενός εσωτερικού πανικού. «Πολλοί άντρες, λίγο πριν απομακρυνθούν, κάνουν μια τελευταία, απεγνωσμένη προσπάθεια να “το σώσουν”. Να πείσουν τον εαυτό τους ότι μπορούν να νιώσουν κάτι διαφορετικό, ότι αν δώσουν τα πάντα ίσως αλλάξει κάτι μέσα τους», εξηγεί η Rowett. «Και όλο αυτό, πάλι, προέρχεται από το φόβο να μην πληγώσουν, να μην θεωρηθούν οι “κακοί”».

Και κάπως έτσι, ξεκινά το lovebombing, που ποτέ δεν έχει ρίζες σε κάτι χειροπιαστό. Οι υποσχέσεις που δεν στηρίζονται από καμία πρόθεση. Οι εκρήξεις ενθουσιασμού που προέρχονταν όχι από έρωτα, αλλά από σύγχυση. Και τελικά, η σιωπή. Γιατί η σιωπή είναι πάντα πιο εύκολη από την ειλικρίνεια, τουλάχιστον για όσους δεν έμαθαν ποτέ πώς να λένε την αλήθεια όταν δεν είναι ευχάριστη.

Ο φόβος της εγγύτητας και η τοξική αποφυγή

Όταν μια επαφή αρχίζει να παίρνει πιο σοβαρή τροπή, άτομα με αποφευκτικό στυλ προσκόλλησης (avoidant attachment style) βιώνουν πανικό. Η εγγύτητα, αντί να φέρει χαρά, προκαλεί φόβο και την ανάγκη να ξαναπάρουν απόσταση. Στην εποχή μας, όπου η ειλικρίνεια κι η συναισθηματική διαφάνεια μοιάζουν σχεδόν με «εξευτελισμό», η εξαφάνιση μοιάζει –για κάποιους– ευκολότερη από μια τίμια συζήτηση.

Το αποτέλεσμα είναι πληγωτικό για τον αποδέκτη αυτής της συμπεριφοράς. Η ξαφνική αποχώρηση δημιουργεί γνωστική ασυμφωνία: ένα τραύμα που θολώνει την κρίση, γεννά εμμονή για απαντήσεις και μας κάνει να αμφισβητούμε τη διαίσθησή μας. Γιατί, άντε να εξηγήσεις το ghosting, αλλά πώς εξηγείς (στον εαυτό σου κι αργότερα στις φίλες σου και στον ψυχολόγο σου), την εξαφάνιση μετά από έντονη ρομαντική σύνδεση;

Στον εγκέφαλό μας αρέσει, από τη μία, η ασφάλεια και, από την άλλη, οι ιστορίες με αρχή-μέση-τέλος. Μπορεί, για παράδειγμα, στον πρώτο καιρό της γνωριμίας να ψάχνουμε για σημάδια και red flags ότι κάτι δεν πάει καλά, προκειμένου να προστατευτούμε όσο μπορούμε από απογοητεύσεις. Όταν, όμως, τίποτα δε δείχνει ότι η σχέση αυτή βρίσκεται δύο μέρες πριν το τέλος, πώς μπορούμε να προστατευτούμε;

Αντιστοίχως, το ghosting μπορεί να πονέσει περισσότερο από έναν χωρισμό, διότι ο χωρισμός -όσο άδοξος κι αν είναι- συμβολίζει ένα τέλος (το οποίο, συνήθως και οι δύο γνωρίζουν γιατί επήλθε). Στο ghosting όμως ο κύκλος δεν κλείνει ποτέ κι έτσι δε λαμβάνουμε ποτέ απάντηση, με το μυαλό μας να τρέχει συνεχώς σε λούπα, προσπαθώντας να βρούμε το ακριβές σημείο που όλα πήγαν λάθος.

Το lovebombing ως μέσο χειρισμού

Σύμφωνα με την Hathorn, το ghosting αφήνει το θύμα εκτεθειμένο, αλλά η ευαλωτότητα αυτή δεν είναι αδυναμία. Είναι ένδειξη συναισθηματικής διαθεσιμότητας, κάτι που λείπει από τον απέναντι. Η ειδικός προειδοποιεί πως, όσο δελεαστικά κι αν φαντάζουν τα μεγάλα λόγια στην αρχή μιας γνωριμίας, υπάρχουν ορισμένα καμπανάκια που καλό είναι να αναγνωρίζουμε εγκαίρως. Όχι για να γίνουμε κυνικοί, αλλά για να προστατέψουμε τη συναισθηματική μας ακεραιότητα.

Ένα από τα πιο συχνά μοτίβα είναι το λεγόμενο “future-faking”: πρόκειται για μεγαλεπήβολες δηλώσεις που εκτοξεύονται με ενθουσιασμό τις πρώτες κιόλας μέρες της επικοινωνίας. Ταξίδια που «πρέπει οπωσδήποτε να κάνετε μαζί», μελλοντική συγκατοίκηση, παιδιά, γάμους και γονείς που «θα σας λατρέψουν». Όλα αυτά λέγονται χωρίς την παραμικρή πρόθεση υλοποίησης. Δεν είναι όνειρα αλλά μια βιαστική απόπειρα πώλησης μιας φαντασίωσης.

Συχνά αυτό το μοτίβο συνοδεύεται από κολακείες που δεν στηρίζονται πουθενά. Όταν κάποιος σάς λέει διαρκώς πόσο ξεχωριστοί είστε, πόσο τέλεια «ταιριάζετε», πόσο «μοναδική αύρα» έχετε (χωρίς να έχει μπει ποτέ στον κόπο να σας γνωρίσει σε βάθος, να σας ακούσει, να καταλάβει ποιοι είστε πραγματικά), τότε δεν πρόκειται για αυθεντικό θαυμασμό, αλλά για ένα φτηνό συναισθηματικό πυροτέχνημα.

Τέλος, ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται και η ασυνεπής επικοινωνία. Αν οι συνομιλίες είναι γεμάτες ενθουσιασμό, οικειότητα και υπονοούμενα τη μία μέρα, αλλά την επόμενη επικρατεί σιωπή ή μια αμήχανη απόσταση χωρίς κάποια σαφή εξήγηση, τότε αυτό αποτελεί σαφή ένδειξη συναισθηματικής αστάθειας. Μια τέτοια αστάθεια, που σάς αφήνει κάθε φορά ένα συναισθηματικό hangover, είναι σημάδι ανισορροπίας και όχι πάθους.

Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνει η Hathorn, δεν μπορούμε να ελέγξουμε τη συμπεριφορά του άλλου, μόνο το πώς επενδύουμε συναισθηματικά. Η γνώση αυτών των μοτίβων δεν είναι πανάκεια. Είναι όμως το πρώτο βήμα για να αναγνωρίσουμε πότε κάτι μοιάζει αληθινό αλλά είναι, στην πραγματικότητα, μια επιδέξια προβολή επιθυμιών που δεν θα εκπληρωθούν ποτέ.

Η κουλτούρα της αποφυγής σε έναν κόσμο που θεοποιεί το “εγώ”

Πέρα από την έλλειψη συναισθηματικής εκπαίδευσης και τις ατομικές δυσκολίες στην επικοινωνία, υπάρχει και μια βαθύτερη, πολιτισμική εξήγηση για το φαινόμενο του ghosting. Μια εξήγηση που δεν αφορά μόνο τις σχέσεις, αλλά τον ίδιο τον τρόπο που μαθαίνουμε να υπάρχουμε μέσα στον κόσμο.

Ζούμε μέσα σε μια υπερ-ατομικιστική κουλτούρα, θεμελιωμένη στον μετανεωτερικό καπιταλισμό, η οποία καλλιεργεί συστηματικά την ιδέα ότι «δεν χρωστάς τίποτα σε κανέναν». Ότι είσαι υπεύθυνος μόνο για τον εαυτό σου, για την εξέλιξή σου, την ευτυχία σου, την ψυχική σου ισορροπία και κανενός άλλου.

Η αντίληψη αυτή, που έχει τις ρίζες της τόσο στην αμερικανική αυτοβοήθεια όσο και στο startup mentality του 21ου αιώνα, προωθεί το μοντέλο της «συναισθηματικής αυτάρκειας» με τρόπο σχεδόν τοξικό. Αν κάτι σε βαραίνει, ακόμα κι αν είναι ένας άνθρωπος που μόλις χτες του είπες ότι τον αγαπάς, απλώς εξαφανίσου. Κόψε. Απόσυρε την παρουσία σου και συνέχισε.

Και αν ο άλλος πονέσει; Αν μείνει μετέωρος, μπερδεμένος, πληγωμένος; Ε, δεν είναι δική σου δουλειά αυτό. Δεν του χρωστάς τίποτα. Ας πάει να δώσει ένα 50ευρω τη βδομάδα στον ψυχολόγο, όπως κάνουμε όλοι μας. Δεν έχεις καμία υποχρέωση να δώσεις εξηγήσεις, να αναλάβεις ευθύνη, να κρατήσεις τον λόγο σου, γιατί στην τελική, όλα είναι επιλογές. Κι εσύ πρέπει να διαλέγεις πάντα εκείνο που «σε εξυπηρετεί περισσότερο» (a.k.a. εκείνο που προκαλεί λιγότερη εσωτερική δυσφορία).

Αυτή η ατομικιστική αφήγηση, παρουσιασμένη ως αυτοφροντίδα ή "υγιή όρια", θολώνει τα νερά ανάμεσα στην προσωπική ελευθερία και την απλή, ανθρώπινη ευθύνη απέναντι στον άλλον. Γιατί ναι, κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να μείνει σε μια σχέση που δεν τον εκφράζει. Όμως είμαστε όλοι υπεύθυνοι για τον τρόπο με τον οποίο φεύγουμε. Η αποξένωση που γεννάται μέσα από αυτό το «δεν χρωστάς τίποτα σε κανέναν», καταλήγει να διαμορφώνει μια γενιά ανθρώπων που δεν ξέρει πώς να αγαπά, αλλά ξέρει καλά πώς να αποσύρεται. Που δεν αντέχει τη συναισθηματική σύγκρουση, αλλά αποθεώνει την προσωπική ελευθερία, ακόμη κι όταν αυτή γίνεται βάρος για τον άλλον.

Και ίσως εκεί βρίσκεται το πιο πικρό συμπέρασμα: ότι πολλοί από εμάς δεν εξαφανίζονται επειδή δεν ένιωσαν τίποτα. Αλλά επειδή έμαθαν να νιώθουν χωρίς να δεσμεύονται, να υπόσχονται χωρίς να αναλαμβάνουν, να επιθυμούν χωρίς να συνδέονται.

Η πραγματική πρόκληση είναι να μην το πάρετε προσωπικά

Η μεγαλύτερη, ίσως, πρόκληση όταν βιώνουμε την απότομη απομάκρυνση κάποιου, είναι να μη μεταφράσουμε την εξαφάνισή του ως κρίση για εμάς τους ίδιους. Όμως αυτό είναι, σχεδόν πάντα, το πρώτο πράγμα που κάνει το μυαλό μας: ξεκινά μια άγρια ανασκαφή. Πού έκανα λάθος; Μήπως ήμουν πολύ διαθέσιμος; Μήπως πολύ ενθουσιώδης; Μήπως δεν ήμουν αρκετά ενδιαφέρων, όμορφος, αστείος, μυστηριώδης;

Η ανάγκη για επιβεβαίωση είναι υπόγεια και διαβρωτική. Πρόκειται για ένα συναίσθημα που δεν μοιάζει με λαχτάρα, αλλά με στέρηση. Κι έτσι, η μνήμη μάς προδίδει: θυμόμαστε όχι την αδιαφορία, αλλά τα πρώτα μηνύματα. Την πρώτη νύχτα με τις τέλειες λέξεις. Το βλέμμα που μας σάρωνε σαν να μας έβλεπε πρώτη φορά ο κόσμος. Την υπόσχεση ενός "κάτι" που σχεδόν μπορούσαμε να αγγίξουμε. Το μυαλό στήνει παγίδες: ανακαλεί την ένταση και ξεχνά την ασυνέπεια. Αναζητά εξηγήσεις που δεν υπάρχουν, τουλάχιστον όχι εκεί που ψάχνουμε.

Αλλά η αλήθεια είναι λιγότερο ρομαντική και περισσότερο απελευθερωτική: Το ghosting δεν είναι αντανάκλαση του ποιοι είστε εσείς. Είναι καθρέφτης του ποιοι είναι εκείνοι, όταν κληθούν να σταθούν μπροστά σε κάτι αληθινό.

Η εξαφάνιση δεν δηλώνει αδυναμία δική σας, αλλά αδυναμία τους να διαχειριστούν την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης σχέσης: τη δέσμευση, την ευθύνη, τη στοιχειώδη ειλικρίνεια. Και όσο δελεαστικό κι αν είναι να δώσουμε χώρο σε δεύτερες σκέψεις ή ελαφρυντικά, ένα πράγμα παραμένει ακλόνητο. Όποιος δεν μπορεί να σταθεί απέναντί σας με λέξεις, δεν έχει θέση δίπλα σας με πράξεις.

Ήμαστε αιωνίως καταδικασμένη σε ένα κυνήγι κλεισίματος, αλλά η αλήθεια είναι πως το μόνο «κλείσιμο» που αξίζει είναι αυτό που προσφέρουμε εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας. Γιατί τελικά, η εξαφάνιση δεν είναι απόρριψη αλλά αποκάλυψη. Και ο πόνος της είναι πολύτιμος, γιατί μάς μαθαίνει να ξεχωρίζουμε την υπόσχεση από την πρόθεση και τη χημεία από την ουσιαστική παρουσία.

Όσον αφορά την ιστορία της φίλης πιο πάνω, μου είπε: «Αισθάνομαι σαν να με χρησιμοποίησε για να ζήσει μια μίνι σχέση μέσα σε ένα-δυο μήνες και μετά να εξαφανιστεί. Κάναμε τόσες συζητήσεις, μοιράστηκα τόσα πράγματα και για λίγο πίστεψα σε αυτό το «κάτι». Ανοίχτηκα χωρίς λόγο». Δε πιστεύω ότι ανοιγόμαστε ποτέ «χωρίς λόγο». Είναι σαν να λέμε ότι δώσαμε λεφτά χωρίς λόγο στο ιατρείο, γιατί τελικά οι εξετάσεις μας δεν είχαν τίποτα. Ή ότι πηγαίνουμε «χωρίς λόγο» στον ψυχολόγο, αφού ακόμη δεν έχουμε λύσει βασικά μας θέματα.

Ποτέ το συναισθηματικό άνοιγμα δε γίνεται χωρίς λόγο, αφού γίνεται για εμάς. Κάθε φορά που μοιραζόμαστε ένα κομμάτι της ψυχής μας, αποδεικνύουμε στον εαυτό μας ότι μπορούμε να είμαστε ευάλωτοι, μπορούμε να έχουμε επαφή με τον συναισθηματικό μας κόσμο και να τον μοιραστούμε με έναν άλλο άνθρωπο. Το ψυχικό «μοίρασμα» δε γίνεται ποτέ για να κρατήσουμε κανέναν στη ζωή μας.