Σε ένα σκηνικό όπου η ιστορία μοιάζει να ανασαίνει ακόμη κάτω από το νερό και τα χαλάσματα, ο Πάπας Λέων ΙΔ’ και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος συναντήθηκαν σήμερα στη Νίκαια της Βιθυνίας. Στο σημερινό Ιζνίκ, δίπλα στα ερείπια του Αυτοκρατορικού Παλατιού και απέναντι από τον βυθισμένο Ναό του Αγίου Νεοφύτου, οι δύο ηγέτες της χριστιανοσύνης θα ψάλλουν μαζί το «Φως Ιλαρόν», μια στιγμή προσευχής με σαφή συμβολικό φορτίο.
Ο ναός, που αποκαλύφθηκε τυχαία το 2014, καθώς η στάθμη της λίμνης υποχώρησε, έχει προκαλέσει έντονο ενδιαφέρον στους αρχαιολόγους: εδώ πιστεύεται ότι πραγματοποιήθηκε η πρώτη Οικουμενική Σύνοδος πριν από 1.700 χρόνια! Οι ανασκαφές αποκάλυψαν 37 τάφους και σημαντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία, ενώ οι ειδικοί θεωρούν πιθανό ότι στα θεμέλια της βασιλικής βρίσκονται ίχνη του αρχαίου ναού του Απόλλωνα. Οι πρώτες εκτιμήσεις μιλούν για ένα μεγάλο οικοδόμημα, χτισμένο κατά τον 4ο αιώνα μΧ, πιθανώς ικανό να φιλοξενήσει ακόμη και τους 318 Πατέρες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, σύμφωνα με όσα έχει αναφέρει ο Μητροπολίτης Γέρων Δέρκων Απόστολος. Το τοπίο, με τα σιωπηλά απομεινάρια του ναού μέσα στο νερό, ενισχύει τη σημασία του τόπου όπου πραγματοποιείται η σημερινή τελετή.
Πάνω από τη λίμνη, ορατά παραμένουν και τα ερείπια της αυτοκρατορίας της Νίκαιας, του κράτους που δημιουργήθηκε μετά την Άλωση από τους Σταυροφόρους το 1204· μια περίοδος για την οποία το Βατικανό έχει ζητήσει συγγνώμη από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Η παρουσία των δύο προκαθημένων στο ίδιο σημείο παραπέμπει σε μια έμμεση υπενθύμιση εκείνης της τραυματικής ιστορικής μνήμης.
Σύμφωνα με το τελετουργικό, Πάπας και Πατριάρχης, μαζί με προκαθημένους άλλων Εκκλησιών και εκπροσώπους διεθνών χριστιανικών φορέων, θα ανάψουν ένα κερί μπροστά στις εικόνες πριν λάβουν τις θέσεις τους, ενώ οι χορωδίες θα ψάλλουν τους προβλεπόμενους ύμνους. Ιδιαίτερη μνεία θα γίνει στον Άγιο Νεόφυτο, τον τοπικό μάρτυρα που γεννήθηκε στη Νίκαια, ασκήτεψε στον Όλυμπο και θανατώθηκε ύστερα από βασανιστήρια. Ο Άγιος Νεόφυτος υπήρξε μια μορφή στενά συνδεδεμένη με τη γη που σήμερα φιλοξενεί αυτή την κοινή προσευχή.
