Ένα συγκλονιστικό βίντεο από το Ιράν έχει γίνει viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δείχνοντας εκατοντάδες μητέρες να σηκώνουν τα βρέφη τους στον αέρα, σε μια τελετουργική πράξη αφιέρωσης στον Ιμάμη Χουσεΐν, τον εγγονό του Προφήτη Μωάμεθ που μαρτύρησε στη Μάχη της Καρμπαλά. Το στιγμιότυπο καταγράφηκε στην τελετή Hosseini Infants Ceremony, που διεξάγεται κάθε χρόνο την πρώτη Παρασκευή του μήνα Μουχαράμ. To Μουχαράμ (ή Μουχαρέμ, ανάλογα με τη χώρα) είναι ο πρώτος μήνας του σεληνιακού ισλαμικού ημερολογίου. Θεωρείται ιερός μήνας (ο δεύτερος ιερότερος μετά το Ραμαζάνι) και παραδοσιακά απαγορεύονταν οι πόλεμοι κατά τη διάρκειά του. Η ανακωχή κατά το Μουχαράμ είναι μια πρακτική που ίσχυε στη Μέση Ανατολή ακόμη και πριν την έλευση του Ισλάμ. Φέτος, η τελετή έλαβε χώρα στις 27 Ιουνίου.
Τα μωρά είναι ντυμένα στα πράσινα και τα λευκά, φέροντας κορδέλες στο κεφάλι τους. Πρόκειται για το τιμητικό σύμβολο του Αλί Ασγκάρ, του γιου του Χουσεΐν που σκοτώθηκε στη Μάχη της Καρμπαλά όταν ήταν μόλις έξι μηνών. Αυτή είναι μια από τις πιο τραγικές στιγμές της Σιιτικής Ισλαμικής παράδοσης. Η τελετή καταλήγει με μια μητέρα να σηκώνει το παιδί της ψηλά, σαν «συμβολικό μάρτυρα».
Το βίντεο, σε μια περίοδο αυξανόμενων εντάσεων στη Μέση Ανατολή κι εν μέσω της εμπλοκής του Ιράν σε περιφερειακές συγκρούσεις με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, έχει λάβει έντονο πολιτικό νόημα. Όπως ανέφερε και το CNN, η τελετή αποπνέει πνεύμα αντίστασης, αυτοθυσίας και πρόκλησης απέναντι στους «εχθρούς».
Μια γυναίκα που συμμετείχε στην τελετή δήλωσε πως «δεν φοβούνται τίποτα και θα στηρίξουν το κράτος μέχρι να καταστραφούν οι εχθροί», ενώ κρατούσε το νήπιο της ντυμένο στα λευκά. Μητέρα που μίλησε στο CNN χαρακτήρισε την κορδέλα στο κεφάλι του παιδιού της ως «σύμβολο τιμής προς τον Ιμάμη Χουσεΐν».
Το πλήθος φώναζε επίσης συνθήματα όπως «Θάνατος στην Αμερική» και «Θάνατος στο Ισραήλ». Στον ψηφιακό κόσμο, ωστόσο, η τελετή δεν έγινε παντού δεκτή με σεβασμό. Η τάση αυτή δεν είναι νέα: πρόκειται για μια ακόμη ένδειξη του πώς οι πολιτισμικές πρακτικές της Μέσης Ανατολής γίνονται συστηματικά αντικείμενο παρερμηνείας, ηθικής απαξίωσης και αποικιοκρατικής ειρωνείας, όταν δεν εξυπηρετούν τη δυτική αφήγηση περί βαρβαρότητας και φωτισμένης σωτηρίας.
Στα social media, σιωνιστικοί και ισλαμοφοβικοί λογαριασμοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν το τελετουργικό «αιμοβόρο» και «αηδιαστικό». Εξίσου «αιμοβόρα» και «αηδιαστική» όμως είναι η πολύ πραγματική, πολύ συστηματική θυσία χιλιάδων παιδιών στην Παλαιστίνη, στον Λίβανο, στο Ιράν και στη Συρία, στο βωμό του «μοναδικού δημοκρατικού κράτους» της Μέσης Ανατολής. Όταν η τελετή μνήμης για έναν μαρτυρικό θάνατο γίνεται αντικείμενο χλευασμού από τα ίδια κέντρα που ανέχονται ή δικαιολογούν τη γενοκτονία, το πρόβλημα δεν βρίσκεται στη λατρευτική πράξη, αλλά στον φακό μέσα από τον οποίο επιλέγουμε να τη δούμε.
Ιστορικό πλαίσιο: Η Μάχη της Καρμπαλά
Η Μάχη της Καρμπαλά, το 680 μ.Χ., αποτελεί θεμέλιο της συλλογικής μνήμης των Σιιτών Μουσουλμάνων. Ξέσπασε όταν ο Χαλίφης των Ομεϋαδών, Γιαζίντ Α', διαδέχθηκε τον πατέρα του παρακάμπτοντας τη συμφωνημένη διαδικασία διαδοχής. Ο Ιμάμης Χουσεΐν, γιος του Αλί και εγγονός του Προφήτη, αρνήθηκε να αναγνωρίσει την πολιτική και θρησκευτική εξουσία του Γιαζίντ Α', του νέου χαλίφη των Ομεϋαδών. Από τη μία, θεωρούσε τη διαδοχή του άδικη και παράνομη, αφού είχε επιβληθεί με αυταρχικό τρόπο, καταπατώντας τις συμφωνίες που υπήρχαν από την εποχή του πατέρα του. Από την άλλη, είχε θρησκευτικό και ηθικό ζήτημα με τον ίδιο τον Γιαζίντ, τον οποίο θεωρούσε διεφθαρμένο, ανήθικο και ακατάλληλο να ηγηθεί της μουσουλμανικής κοινότητας. Έτσι, ο Χουσεΐν οδηγήθηκε σε αναμέτρηση με τις υπέρτερες δυνάμεις του Γιαζίντ στην έρημο της Καρμπαλά, στο σημερινό Ιράκ.
Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, ο στρατός του Γιαζίντ απέκλεισε την πρόσβαση των ανταρτών στο νερό του Ευφράτη. Ο Χουσεΐν σήκωσε τον διψασμένο γιο του, Αλί Ασγκάρ, ζητώντας λίγες σταγόνες νερό. Αντί αυτού, το μωρό σκοτώθηκε με βέλος. Η μάχη τελείωσε με τον θάνατο του Χουσεΐν και σχεδόν όλων των συντρόφων του, μια ήττα που τιμάται κάθε χρόνο από τους Σιίτες την ημέρα της Ασούρα (10η μέρα του μήνα Μουχαράμ).
Η φετινή τελετή στο Ιράν δεν ήταν μόνο πράξη θρησκευτικής μνήμης, αλλά και επίδειξη πολιτικής πίστης και πειθαρχίας, με τις εικόνες από τα υψωμένα βρέφη να λειτουργούν ως ζωντανός συμβολισμός αυταπάρνησης και προετοιμασίας για θυσία, σε μια εποχή κατά την οποία η ένταση με το Ισραήλ και τη Δύση κλιμακώνεται επικίνδυνα. Αναδεικνύει το πώς μια κοινότητα, υπό συνθήκες γεωπολιτικής περικύκλωσης και ηθικής δαιμονοποίησης, ανασυντάσσει τις μνήμες της ήττας σε τελετουργίες επιβίωσης και αντίστασης. Η μνήμη της Καρμπαλά, εγγεγραμμένη στις κορδέλες των βρεφών και στις ιαχές του πλήθους, λειτουργεί ως εσωτερικός μηχανισμός ενδυνάμωσης.
Στον ορίζοντα της παγκόσμιας τάξης, όπου η κυριαρχία εξακολουθεί να διαμορφώνεται μέσα από στρατιωτικά δόγματα, επιλεκτική ηθική και πολιτισμική απαξίωση, η πράξη της μητέρας που σηκώνει το παιδί της ψηλά ίσως να είναι ένα κάλεσμα σε όσους αρνούνται να γίνουν απλοί παραλήπτες ξένης αφήγησης. Ένας σιωπηλός αντίλογος στην αποικιοκρατία της εικόνας και της ερμηνείας.
Η Καρμπαλά, αιώνες μετά, παραμένει μια ανοιχτή πληγή και ταυτόχρονα μια πρόταση για το πώς ο λαός διεκδικεί αξιοπρέπεια μέσα από τον πόνο, μνήμη μέσα από τον θρήνο, και πολιτικό λόγο μέσα από την τελετουργία.
