Τι σημαίνει ήρωας; Όταν λέω αυτή τη λέξη, αυτόματα πάντα μού έρχεται στο μυαλό ένας άνθρωπος με υπερφυσικές διαστάσεις (τουλάχιστον τρεις φορές εμείς), που γεννήθηκε έτοιμος να σώσει, να βοηθήσει, να προστατέψει, να αγωνιστεί, να τα βάλει με θεριά, με θεομηνίες, με στοιχεία της φύσης… Δεν ξέρω αν έχει μπέρτα στην εικόνα που έχω φτιάξει, πάντως η αλήθεια είναι ότι και σήμερα στο μυαλό μας, στον ορισμό μας, στη φαντασία μας και στη θεωρία, αναγεννάται και μεταμορφώνεται πάντα ο ίδιος αρχέγονος μύθος.
Όμως η πραγματικότητα έρχεται κάθε φορά και μας διαψεύδει: γιατί οι ήρωες είναι άνθρωποι κανονικοί, καθημερινοί, άνθρωποι που πιθανώς να τους προσπερνούσες στο δρόμο, που μπορεί να είναι μικροί το δέμας και σίγουρα χωρίς καμία υπερφυσική διάσταση, ίσως ούτε και δύναμη. Λάθος! Υπερφυσική δύναμη έχουν, απλά πιθανώς να μην την ξέρουν ούτε οι ίδιοι μέχρι να χρειαστεί να υπερβούν το φόβο τους. Να παραμερίσουν το εγώ τους και να γίνουν η ασπίδα για τους συνανθρώπους τους. Τότε έχουν υπερδύναμη.
Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά», έλεγε ο Σεφέρης στο Ημερολόγιο καταστρώματος Β΄. Δεν τους παίρνεις χαμπάρι μέχρι να δεις χειροπιαστά το αποτέλεσμα της πράξης τους.
Τότε ακόμα και ο πιο μικροκαμωμένος άνθρωπος αποκτά υπερφυσικές διαστάσεις. Γίνεται μικρός θεός. «Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά», έλεγε ο Σεφέρης στο Ημερολόγιο καταστρώματος Β΄. Δεν τους παίρνεις χαμπάρι μέχρι να δεις χειροπιαστά το αποτέλεσμα της πράξης τους. Μια πράξη που μπορεί να φέρει αλυσιδωτές αντιδράσεις ηρωισμού και σε άλλους.
Γιατί τα λέω όλα αυτά; Έπρεπε να πάρω μία απόσταση για να μπορώ να διαχειριστώ –όπως πολλές και πολλοί από εσάς που διαβάζετε αυτές τις γραμμές- τα όσα έγιναν στον Άραχθο ποταμό με τα δύο παιδιά που τελικά δεν τα κατάφεραν. Ο Γκόγκα Λεβιάν από την Αλβανία, καθόταν στο καφενείο και έπινε τον καφέ του. Ένας άνθρωπος που ήρθε στην Ελλάδα με την οικογένειά του για μία καλύτερη ζωή. Αυτό τον έκανε ήρωα για τους δικούς του. Ένας άνθρωπος που σε μία βόλτα σε εκείνα τα μέρη, ίσως και να τον προσπερνούσες. Δε θα ήξερες το όνομά του και πιθανώς να καταλάβαινες ότι πρόκειται για αλβανικής καταγωγής κάτοικο της περιοχής που αν έκανε κάτι παραβατικό, τα Μέσα θα έλεγαν ότι «ο δράστης ήταν αλβανικής καταγωγής», λες και το έγκλημα έχει καταγωγή. Ούτε και ο ηρωισμός έχει καταγωγή όμως. Και αυτός ο άνθρωπος όταν αμέριμνα έπινε τον καφέ του, έγινε την επόμενη στιγμή, ήρωας. Ένα από τα παιδιά της παρέας έφτασε εκεί, καλώντας για βοήθεια και εκείνος χωρίς δεύτερη σκέψη, υπερβαίνοντας τον φόβο του, έσπευσε στο σημείο και τράβηξε τα παιδιά από το νερό, χωρίς τις αισθήσεις τους. Αυτός είναι ήρωας.
Τα παιδιά δεν έζησαν. Δεν τα κατάφεραν. Όμως ο ένας ηρωισμός έφερε τον άλλον. Οι γονείς των παιδιών, μέσα στον αβάσταχτο, αδιανόητο πόνο, που σου καίει τα σωθικά, πήραν μία ηρωική απόφαση: να δωρίσουν τα όργανα των παιδιών τους που έχασαν, σε 13 ανθρώπους που μία μεταμόσχευση θα τους έδινε ζωή.
«Ήρθαν και ζήτησαν βοήθεια. Έβγαλα τα ρούχα μου και βούτηξα. Έβγαλα το ένα και μετά πήγα να βρω το άλλο. Έκανα βουτιά, αλλά δεν μπόρεσα να το βρω. Μετά πήδηξα από τη βάρκα, ήταν πολύ βαθιά, 5-6 μέτρα. Είδα ξαπλωμένο το παιδί, το πιάνω, με το ζόρι το έβγαλα έξω... Εγώ ξένος είμαι, έκανα καλό, ό,τι ράτσα και αν είναι. Να μη χρειαστεί σε κανέναν. Έκανα καλό, τίποτε άλλο. Σκέφτομαι τα παιδιά μου» περιέγραψε ο ήρωας, Γκόγκα Λεβιάν, και έβαλε τα κλάματα. «Μακάρι να ζήσουν τα παιδιά, η Παναγία να είναι μαζί τους, να ξυπνήσουν, να κάνουν τη ζωή τους, κρίμα είναι, 12 ετών ήταν το ένα παιδί». Μικρός ήρωας και ο 14χρονος Σπύρος ο οποίος πνίγηκε στον Άραχθο, στην προσπάθεια που έκανε να σώσει τον φίλο του.
Τα παιδιά δεν έζησαν. Δεν τα κατάφεραν. Όμως ο ένας ηρωισμός έφερε τον άλλον. Οι γονείς των παιδιών, μέσα στον αβάσταχτο, αδιανόητο πόνο, που σου καίει τα σωθικά, πήραν μία ηρωική απόφαση: να δωρίσουν τα όργανα των παιδιών τους που έχασαν σε ηλικία 12 και 14 ετών, σε 13 ανθρώπους που μία μεταμόσχευση θα τους έδινε ζωή. Μία ακόμα ηρωική υπέρβαση, σ’ αυτήν την τραγική ιστορία που φέρνει ελπίδα.
Έπειτα ήταν ηρωική και η στάση των γιατρών με προεξάρχοντα τον διευθυντή της ΜΕΘ του νοσοκομείου του Ρίου, Ανδρέα Ηλιάδη. Γιατί δεν τον σκλήρυνε το επάγγελμά του, αντίθετα τον κράτησε βαθιά άνθρωπο, όταν είπε για τα δύο παιδιά: «Μαζί στο ποτάμι, μαζί ξεκίνησαν οι καρδιές τους, μαζί διακομίστηκαν. Μαζί άνοιξαν τα φτερά τους να σώσουν άλλα παιδιά, γιατί απλά οι καρδιές δεν έχουν χρώμα» και έβαλε τα κλάματα. Γιατί και οι ήρωες κλαίνε. Κυρίως όταν δεν ξέρουν ότι είναι ή ότι χρειάζεται να γίνουν ήρωες. Η εικόνα, δε, των γιατρών να κρατούν ενός λεπτού σιγή λίγο πριν μπουν στο σκληρό έργο να αφαιρέσουν τα όργανα του 14χρονου Σπύρου, έχει τη δική της διάσταση προσωπικής υπέρβασης και ηρωισμού.
Δεν ξέρω αν θα μπορούσα να γίνω ηρωίδα κοιτώντας από μακριά αυτήν την ιστορία. Ίσως αυτό μου δίνει την πιθανότητα να γίνω κάποια στιγμή- πράγμα που εύχομαι να μη χρειαστεί, όχι για μένα αλλά για την πράξη του ηρωισμού θα περιλαμβάνει και κάποιους ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο.
Κάνοντας ένα φανταστικό zoom out από τον Άραχθο, στον απόηχο αυτής της τραγωδίας, αλήθεια πώς θα περιγράφαμε τελικά τον ήρωα; Σίγουρα είναι εκείνος που με κίνδυνο τη ζωή του, υπερβαίνει εαυτόν για να σώσει τους συνανθρώπους του, όμως εμένα μου ήρθε στο μυαλό κάτι που δεν είναι ορισμός του αλλά θα μπορούσε να γίνει. Είναι μια ατάκα του Leonard Cohen: «Υπάρχει μια ρωγμή σε όλα. Από εκεί είναι που μπαίνει μέσα το φως». Γιατί ο ηρωισμός είναι φως και ελπίδα…
