Η Δανία κάνει υποχρεωτική τη στρατιωτική θητεία και για τις γυναίκες και κάπου ένας σεξιστής φωνάζει «ισότητα δε θέλατε;»

Το σύστημα παραμένει κατά βάση εθελοντικό, αλλά αν δεν καλυφθούν οι ετήσιες ανάγκες με εθελοντές, ενεργοποιείται σύστημα κλήρωσης. Η κυβέρνηση κάνει ήδη λόγο για προσαρμογές σε στρατώνες κι εξοπλισμό, ώστε να μπορούν να εξυπηρετήσουν επαρκώς τις ανάγκες των γυναικών νεοσύλλεκτων. Σήμερα, οι γυναίκες αποτελούν περίπου το 10% του ανθρώπινου δυναμικού στις τρεις βασικές δυνάμεις: Στρατό Ξηράς, Ναυτικό και Πολεμική Αεροπορία.

View this post on Instagram

A post shared by RTN Canada (@rtncanada)

Απόκλιση ή σύγκλιση με τις άλλες σκανδιναβικές χώρες;

Η Δανία, παρά τον προηγμένο κοινωνικό της χαρακτήρα, αποδεικνύεται εδώ η τελευταία από τις τρεις βασικές σκανδιναβικές χώρες που προχωρά στην ισότητα φύλων και στο θέμα της υποχρεωτικής θητείας. Η Νορβηγία ήταν η πρώτη που πραγματοποίησε αυτή τη μετάβαση, ήδη από το 2013. Η Σουηδία ακολούθησε το παράδειγμά της το 2017. Η Ολλανδία, αν και διατηρεί υποχρεωτική εγγραφή και για γυναίκες, έχει παγώσει ουσιαστικά την υποχρεωτική στράτευση από το 1997, επιτρέποντας την αναστολή της. Έτσι, η Δανία πατάει γκάζι για να συμβαδίσει με τη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα, ενισχύοντας το στράτευμα τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, με μια πιο αντιπροσωπευτική κοινωνική σύνθεση.

Συγκεκριμένα, η Κοπεγχάγη σχεδιάζει να αυξήσει τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας από τους 4 μήνες που είναι σήμερα, σε 11 μήνες μέχρι το 2026. Παράλληλα, ο αριθμός των νεοσύλλεκτων που θα υπηρετούν κάθε χρόνο προβλέπεται να αυξηθεί από τους περίπου 5.000 που είναι σήμερα, σε 7.500 μέχρι το 2033. Η αύξηση δεν αφορά μόνο ποσοτικά δεδομένα· από την 1η Ιουλίου 2025, και οι γυναίκες θα είναι πλέον υποχρεωμένες να εγγράφονται για στρατολόγηση, εφόσον συμπληρώνουν το 18ο έτος της ηλικίας τους μετά από αυτή την ημερομηνία.

Η απειλή της Ρωσίας ως καταλύτης

Η ρητορική της δανικής κυβέρνησης είναι σαφής: πρόκειται για μέτρο εθνικής ασφάλειας και αποτρεπτικής ισχύος, ενόψει της αυξανόμενης ρωσικής επιθετικότητας. Παρότι η Δανία δεν συνορεύει άμεσα με τη Ρωσία, η στρατηγική της θέση στη Βαλτική Θάλασσα και στην Αρκτική την καθιστά σημαντικό κρίκο στην αλυσίδα ασφαλείας του ΝΑΤΟ.

Το τελευταίο διάστημα έχουν καταγραφεί επεισόδια δολιοφθοράς σε υποδομές, με υποψίες ρωσικής εμπλοκής. Αυτό, σε συνδυασμό με την πίεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες για αύξηση των αμυντικών δαπανών και στρατιωτικών δυνατοτήτων, φαίνεται να λειτούργησε ως καταλύτης.

Είναι η ισότητα στη στράτευση πράγματι ισότητα;

Η απόφαση της δανέζικης κυβέρνησης να επεκτείνει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία στις γυναίκες έχει παρουσιαστεί, τόσο σε εσωτερικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, ως μια πράξη προόδου: μια αποκατάσταση της ισότητας των φύλων σε έναν θεσμό που ως τώρα είχε έντονα πατριαρχικό χαρακτήρα. Ωστόσο, πίσω από το προοδευτικό περίβλημα της «ισονομίας με στολή», αναδύεται ένα βαθύτερο πολιτικό ερώτημα: είναι πράγματι ισότητα να επεκτείνεις έναν καταναγκαστικό θεσμό σε περισσότερους πολίτες; Ή μήπως πρόκειται για έναν εξωραϊσμό του μιλιταρισμού με το φύλο ως εργαλείο πολιτικής νομιμοποίησης;

Η δανέζικη κοινή γνώμη δεν είναι ενιαία. Από τη μία πλευρά, φιλελεύθεροι και κεντροαριστεροί πολίτες υποδέχονται την απόφαση ως μια αναγκαία εξίσωση υποχρεώσεων και δικαιωμάτων. Αν οι γυναίκες διεκδικούν ισότητα σε κάθε τομέα της δημόσιας ζωής -στην εργασία, την εκπαίδευση, την πολιτική αρένα, την αναπαραγωγική αυτονομία- τότε, λένε, οφείλουν να συμμετέχουν και στην υπεράσπιση του κράτους. Από την άλλη, μια πιο ριζοσπαστική φωνή από φεμινιστικά κινήματα, κοινωνικούς αναλυτές και αντιμιλιταριστές, θέτει το ερώτημα αλλιώς: μήπως αντί να «διορθώνουμε» την ανισότητα μέσω της καθολικής υποχρέωσης, θα έπρεπε να αμφισβητούμε τον ίδιο τον θεσμό της υποχρεωτικότητας;

View this post on Instagram

A post shared by ABC News (@abcnews_au)

Η συζήτηση πλέον δεν περιστρέφεται μόνο γύρω από το αν οι γυναίκες «μπορούν» ή «πρέπει» να υπηρετούν όπως οι άνδρες. Μετατοπίζεται σε κάτι πιο ουσιαστικό: ποιο είναι το νόημα της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας σε μια σύγχρονη δημοκρατία; Μπορεί μια κοινωνία που επαίρεται για την ατομική της ελευθερία, την πολιτική αυτονομία των πολιτών και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να συντηρεί έναν θεσμό που στηρίζεται στην καταναγκαστική πειθαρχία και την εξομοίωση των υποκειμένων; Ή μήπως ο στρατός, ακόμα και στη σύγχρονη μορφή του, αποτελεί μια αναχρονιστική μηχανή ομοιομορφίας και ελέγχου που δυσκολεύεται να αναπροσαρμοστεί στη μεταμοντέρνα πολυπλοκότητα των κοινωνιών του 21ου αιώνα;

Ειδικά στη Δανία, μια χώρα με ισχυρή παράδοση κοινωνικού φιλελευθερισμού και ειρηνιστικής πολιτικής, το πολιτισμικό σοκ της θητείας για τις γυναίκες είναι τόσο θεσμικό όσο και αξιακό. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν πως η λύση δεν είναι η «ισότητα στην καταπίεση», αλλά η επανεξέταση του κατά πόσον η στρατιωτική ετοιμότητα μπορεί να βασίζεται σε εθελοντισμό, τεχνολογική εξειδίκευση, επαγγελματισμό και κοινωνική συναίνεση κι όχι σε αναγκαστική επιστράτευση.

Σε μια εποχή όπου ο πόλεμος διεξάγεται με drones, κυβερνοεπιθέσεις και πληροφοριακές στρατηγικές, η εικόνα του νεαρού πολίτη (ανεξαρτήτως φύλου) με στολή και όπλο αρχίζει να μοιάζει περισσότερο με φετίχ του 20ού αιώνα, παρά με απάντηση στις προκλήσεις του 2025. Έτσι, η ισότητα στη στράτευση παραμένει ένα ζήτημα κοινωνικό, πολιτικό και βαθιά ιδεολογικό, σχεδόν υπαρξιακό. Δεν αφορά μόνο το ποιος υπηρετεί αλλά και το τι υπηρετεί, ποιοι είναι οι θεσμοί που αναπαράγουμε στο όνομα της «ισότητας», και ποια μορφή κοινωνικής οργάνωσης θέλουμε πραγματικά να χτίσουμε.

Η περίπτωση της Δανίας, λοιπόν, προσφέρει ένα εύφορο πεδίο όχι μόνο για κοινωνικό διάλογο, αλλά και για βαθύτατο πολιτικό αναστοχασμό. Ίσως η πραγματική ισότητα να μην κρίνεται στο ποιος φοράει τη στολή, αλλά στο αν μπορούμε ως κοινωνία να φανταστούμε έναν κόσμο όπου δεν θα τη χρειάζεται κανείς.