Εργασιακό χάος, 13ωρα και μια Gen Z γεμάτη όνειρα. Καλό Σεπτέμβρη είπαμε;

Σε μια από τις πολλές συζητήσεις του Αυγούστου, ένας Αμερικανός τουρίστας, μου διηγήθηκε πως παραιτήθηκε από μια από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και επενδύσεων, διεθνώς.

Παλιότερα η θέση του, θα ήταν για τους περισσότερους το απόλυτο American dream. Σήμερα, ήταν ένα από τα πολλά –ρηχά (όπως αποκάλεσε) εργασιακά περιβάλλοντα, «που σε κάνουν να νιώθεις σαν ένα εγκλωβισμένο χάμστερ που τρέχει στον τροχό του κλουβιού του».

Καταλήξαμε πως το πρόβλημα ήταν σαφές, και δεν περιορίζονταν μόνο στα αυστηρά περιβάλλοντα των πολυεθνικών της Αμερικής: Οι εταιρείες συχνά αναγκάζουν τους εργαζόμενους να προσαρμοστούν σε πρότυπα που δεν αναγνωρίζουν την ευελιξία. Που δεν αναγνωρίζουν την προσωπικότητα ή τα μοναδικά ταλέντα των εργαζομένων. Και κυρίως παραμένει το πολύ δύσκολο δίλλημα:

Σε κάθε περίπτωση, η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής επιτυχίας και προσωπικής ζωής φαίνεται να είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, και ίσως η μεγαλύτερη ευκαιρία για τους νέους να καθορίσουν τη δική τους «έξυπνη» πορεία στην εργασία.

Η «ασφάλεια» του μισθού μπορεί μεν να μας κρατήσει δεμένους σε περιβάλλοντα που υποβαθμίζουν την αυτονομία και τη δημιουργικότητα, ωστόσο οι νέες γενιές εργαζομένων καλούνται να αποφασίσουν αν θα παραμείνουν σε αυτό το πλαίσιο ή αν θα ακολουθήσουν την προσωπική τους πορεία, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ρίσκο και αβεβαιότητα. Και αρκετοί από αυτούς πια, επιλέγουν την δεύτερη κατεύθυνση.

Καθώς μπαίνουμε σε έναν ακόμη Σεπτέμβριο γεμάτοι εργατικότητα και μια νέα δημιουργική σεζόν, έρχεται ένα εργασιακό νομοσχέδιο, κάπως χαοτικό και κάπως πολύ μακρινό από τις σημερινές ανάγκες και προσδοκίες.

Οι βασικές διατάξεις του νομοσχεδίου Κεραμέως

Το νομοσχέδιο της Νίκης Κεραμέως, που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση προβλέπει πλήρη προσαρμογή των ωραρίων των εργαζομένων στις εκάστοτε ανάγκες της επιχείρησης, καθώς και την 13ωρη συνεχή εργασία στον ίδιο εργοδότη. Πιο αναλυτικά:

1. Επέκταση του 13ώρου εργασίας

Δίνεται η δυνατότητα σε εργαζόμενους να δουλεύουν μέχρι και 13 ώρες τη μέρα στον ίδιο εργοδότη, με προσαύξηση 40% στην αμοιβή για τις επιπλέον ώρες. Θεωρητικά πρόκειται για «ευκαιρία να αυξήσεις το εισόδημά σου», πρακτικά όμως είναι θεσμοθέτηση της εξουθένωσης. Αντί να αυξάνονται οι μισθοί, αυξάνεται ο χρόνος δουλειάς.

2. 6ήμερη εργασία

Νομιμοποιείται η απασχόληση έξι ημέρες την εβδομάδα σε ορισμένους κλάδους. Μια ρύθμιση που αγνοεί πλήρως τη διεθνή τάση για μικρότερα ωράρια, τηλεργασία και καλύτερη ισορροπία ζωής–δουλειάς.

3. «Ευέλικτες» συμβάσεις

Το νομοσχέδιο ανοίγει τον δρόμο για ευρύτερη χρήση «ευέλικτων» μορφών απασχόλησης, που συχνά μεταφράζονται σε επισφαλείς θέσεις χωρίς δικαιώματα και με μειωμένη διαπραγματευτική δύναμη για τον εργαζόμενο. Ενισχύεται δηλαδή η εκ περιτροπής απασχόληση, επιτρέποντας στους εργοδότες να προσαρμόζουν το ωράριο εργασίας σύμφωνα με τις ανάγκες της επιχείρησης.

Αξίζει να σημειωθεί πάντως πως στα θετικά, το νομοσχέδιο προβλέπει την επέκταση της άδειας μητρότητας και σε ανάδοχες μητέρες, την καθιέρωση του επιδόματος γονικής άδειας ως αφορολόγητο, ανεκχώρητο και ακατάσχετο, καθώς και την υποχρεωτική παρουσία συντονιστή υγείας και ασφάλειας σε τεχνικά έργα, ανάλογα με το μέγεθός τους.

Και κάπου εδώ αναρωτιόμαστε ξανά, που είναι τα μέτρα για ευέλικτο ωράριο και τηλεργασία, όταν αυτή είναι εφικτή; Τι γίνεται με την αυτονομία και τη δημιουργικότητα; Με τις νέες ευκαιρίες σε εργαζόμενους, που επιθυμούν να εκφράζουν τις ιδέες τους και να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων;

Όλα δείχνουν πως με τον σκοπό και τις αξίες των εργαζομένων, δεν χρειάζεται καν να αναρωτηθούμε τι γίνεται. Ξεχνώντας πόσο καθοριστικό είναι για την ψυχική υγεία, η σύνδεση της εργασίας με προσωπικούς στόχους και κοινωνικές αξίες.

Θα υπάρξει άραγε ένα κοινό εργασιακό πλαίσιο, το οποίο θα επιτρέπει στους εργαζόμενους να αναπτύσσονται επαγγελματικά, χωρίς να θυσιάζουν την προσωπική τους ευημερία;

Το παράδειγμα της Ολλανδίας

Η συζήτηση πάντως για ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, αποκτά διεθνή διάσταση αν κοιτάξουμε την Ολλανδία, μια χώρα που έχει ήδη προχωρήσει αρκετά στον δρόμο της μείωσης των ωρών εργασίας.

Εκεί, οι μέσες εβδομαδιαίες ώρες εργασίας για τους ενήλικες είναι μόλις 32,1, οι λιγότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και η τετραήμερη εβδομάδα είναι μια επιλογή που εφαρμόζεται όλο και πιο συχνά. Παρά την «συμπυκνωμένη» εργασία, η οικονομία παραμένει ισχυρή, η παραγωγικότητα ανά ώρα είναι υψηλή και τα ποσοστά απασχόλησης κατατάσσουν την Ολλανδία στις πιο επιτυχημένες οικονομίες της ΕΕ.

Η εμπειρία αυτή δείχνει πως η οργάνωση της εργασίας μπορεί να προσφέρει ποιότητα ζωής, χωρίς να υπονομεύεται η παραγωγικότητα. Και ίσως το πιο σημαντικό: τα παιδιά στην Ολλανδία θεωρούνται τα πιο ευτυχισμένα στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι για το μέλλον της εργασίας. Το νομοσχέδιο Κεραμέως οφείλει να ανοίξει μια μεγάλη κουβέντα, αλλά η πρακτική του εφαρμογή φαίνεται να αφήνει πολλά κενά, ειδικά για τις νέες γενιές που αναζητούν ισορροπία, δημιουργικότητα και αυτονομία.

Αντίθετα, η Ολλανδία δείχνει ότι μια οργανωμένη και ευέλικτη προσέγγιση όχι μόνο δεν μειώνει την παραγωγικότητα, αλλά συμβάλλει στην ευημερία και την ψυχική υγεία των εργαζομένων, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί ένα περιβάλλον που ευνοεί οικογένειες και παιδιά.

Θα ακολουθήσουμε –εκεί που πρέπει- το παράδειγμα της Ευρώπης και θα επαναπροσδιορίσουμε την έννοια της «εργασιακής επιτυχίας», ή θα εγκλωβιστούμε σε μέτρα εντείνουν που την πίεση και τη ρουτίνα;